Ιατρικό Τμήματα Α.Π.Θ Διεύθυνση: Επικτήτου 3 ΤΚ 54351 Θεσσαλονίκη Τηλ 2310905960 Website: www.haematology-haemostasis.gr/el/ Γεννήθηκα στη Θεσσαλονίκη το 1939, σπούδασα στην Ιατρική Σχολή του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου, ύστερα από επιτυχείς εξετάσεις και αποφοίτησα τον Ιανουάριο του 1970 (ύστερα από 30 μηνών αναγκαστική παραμονή μου στα στρατόπεδα εξορίας του Ελληνικού λαού, ως πολιτικός εξόριστος της Χούντας). Από το Σεπτέμβριο του 1970 άρχισα να εργάζομαι ως ειδικευόμενος αρχικά στην Παθολογία και στη συνέχεια στην Αιματολογία ιατρός στην Α' Παθολογική Προπαιδευτική Κλινική (Α΄ΠΠΚ) του Α.Π.Θ. (Διευθυντής ο Καθηγητής Γ Τσουρουτσόγλου). Στις 30/09/1970 άρχισα ουσιαστικά την πρώτη ειδικότητα μου στην Α΄ ΠΠΚ, «τυπικά» όμως αυτή άρχισε προσμετρούμενη από τις 2/07/1971 γιατί τότε οι Υπηρεσίες Ασφαλείας, ΚΥΠ και Στρατού μου το επέτρεψαν χορηγώντας μου "Πιστοποιητικό Κοινωνικών Φρονημάτων" !! Στην κλινική αυτή εργάζομαι μέχρι σήμερα. Τον Οκτώβριο του 1979 και ύστερα από επιτυχείς εξετάσεις πήγα στη Γαλλία, ως υπότροφος του Ι.Κ.Υ., όπου εργάστηκα στο Παρίσι επί 1 1/2 χρόνο στο γνωστό Πανεπιστημιακό Κέντρο Necker-Enfants Malades και στο τμήμα Αιματολογίας και Μετάγγισης (με Καθηγητές τους JP Soulier και F Josso). Η μετεκπαίδευσή μου αυτή είχε ως ιδιαίτερο αντικείμενο τις κληρονομικές και επίκτητες αιμορραγικές παθήσεις. Στο διάστημα αυτό εργάστηκα σε πολλαπλό επίπεδο (ερευνητικό, κλινικοεργαστηριακό, και εκπαιδευτικό, όπως τονίζεται στο πιστοποιητικό του Ι.Κ.Υ. αλλά και του καθηγητή F Josso). Καρπός αυτής της εργατικότητας ήταν η απόκτηση ύστερα από εξετάσεις του τίτλου του "Assistant Etranger", υποστηρίζοντας τη μονογραφία "Depistage de conductrices des Hemophilies A et B. Contribution personelle". Τον Απρίλιο του 1981 διορίστηκα επιμελητής της Α΄ΠΠΚ και σύμφωνα με τις διατάξεις του νόμου 1268/1982, εντάχθηκα στη βαθμίδα του λέκτορα στη θέση αυτή επανακρίθηκα το 1983 ύστερα από οδηγίες του ΣτΕ (αυτό ίσχυσε για όλα τα μέλη ΔΕΠ). Το Μάιο του 1986 εκλέχτηκα παμψηφεί στη βαθμίδα του επ. Καθηγητή αιματολογίας θέση στην οποία ορκίστηκα την 9/9/ 1986, τον Ιούνιο του 2000 εκλέχτηκα παμψηφεί αναπληρωτής καθηγητης και τον Ιανουάριο του 2006 εκλέχτηκα επίσης παμψηφεί καθηγητής Αιματολογίας -Αιμόστασης. Προσανατολισμός και επιστημονική μορφοποίηση Στην Α΄ ΠΠΚ εργάζομαι 34 χρόνια τώρα είτε ως ειδικευόμενος ιατρός στην Παθολογία και Αιματολογία, είτε ως άμισθος βοηθός ή συνεργάτης, είτε τέλος ως έμμισθος βοηθός, επιμελητής, λέκτορας ή επίκουρος και αναπληρωτής καθηγητής. Τέλος από τον Ιανουάριο του 2006 και ως καθηγητής αιματολογίας και αιμόστασης. Την ειδικότητα της Παθολογίας τελείωσα με επιτυχείς εξετάσεις το 1974. Τον Ιανουάριο του 1975 άρχισα την ειδίκευσή μου στην Αιματολογία εργαζόμενος ταυτόχρονα ως ειδικός παθολόγος στη Φοιτητική Λέσχη. Από τις 19/04/1976 ως τις 19/03/1977 συνέχισα την ειδίκευσή μου στο Κέντρο Αιμοδοσίας του ΑΧΕΠΑ. Το Φεβρουάριο του 1978 αναγορεύτηκα διδάκτορας της Ιατρικής Σχολής του Α.Π.Θ. με το βαθμό άριστα και στις 10/01/1979 ύστερα από επιτυχείς εξετάσεις απέκτησα και τον τίτλο της ειδικότητας της Αιματολογίας. Eιδικός προσανατολισμός- (εξειδίκευση και επιστημονική μορφοποίηση). Με παρότρυνση στελεχών της Α΄ ΠΠΚ και κυρίως του Διευθυντή της αείμνηστου καθηγητή Γ Τσουρουκτσόγλου από τα μέσα του 1975 στρέφομαι στη μελέτη των προβλημάτων Αιμόστασης και Θρόμβωσης. Γνωστικό αντικείμενο ιδιαίτερα δύσκολο και "σκοτεινό". Η εξειδίκευση μου στον τομέα αυτό της αιματολογίας ολοκληρώνεται με δυο μετεκπαιδεύσεις, μία στην Ελλάδα και μία στη Γαλλία. 1) Μετεκπαίδευση στο εσωτερικό. Με ευθύνη και δαπάνη της Α΄ ΠΠΚ πραγματοποίησα την πρώτη οργανωμένη επαφή μου με τα προβλήματα Αιμόστασης και Θρόμβωσης στην Αθήνα στο Β΄ Περιφερειακό Κέντρο Αιμοδοσίας, στο οποίο διευθύντρια ήταν η Υφηγήτρια κα. Τ Μανδαλάκη. Συνολική διάρκεια της μετεκπαίδευσης 6 μήνες. Αυτή πραγματοποιήθηκε περιοδικά στο διάστημα από το 1975 ως το 1978. Στο διάστημα αυτό οργάνωσα το Εργαστήριο Πήξης (νυν Αιμόστασης) της Α΄ ΠΠΚ, όπου πια εργάζομαι ως συνεργάτης -σύμβουλος στα προβλήματα Αιμόστασης και Θρόμβωσης. 2) Μετεκπαίδευση στο εξωτερικό. Με ευθύνη και δαπάνη του Ι.Κ.Υ αλλά και του Νοσοκομείου ΑΧΕΠΑ (στο οποίο εργαζόμουν πλέον ως έμμισθος "επί θητεία" βοηθός του Κέντρου Αιμοδοσίας από τις 28/10/1978) πραγματοποίησα τη μετεκπαίδευση αυτή ύστερα από επιτυχείς εξετάσεις στο 60ο πρόγραμμα εξωτερικού του ΙΚΥ. Προσανατολισμός της μετεκπαίδευσης ήταν η Ιατρική Γενετική και κατεύθυνση οι αιμορραγικές κληρονομικές ασθένειες. Διάρκεια της μετεκπαίδευσης 18 μήνες. Τόπος πραγμάτωσής της ήταν το Πανεπιστημιακό Νοσοκομειακό Κέντρο Necker-Enfants Malades και το τμήμα Αιματολογίας και Μετάγγισης Αίματος που εποπτευόταν από τον καθηγητή JP Soulier και είχε διευθυντή τον καθηγητή F Josso. Όπως μάλιστα πιστοποιεί ο ίδιος ο καθηγητής F Josso η δραστηριότητά μου στο διάστημα της μετεκπαίδευσής μου κοντά του ήταν πολύπλευρη και πλήρης (a plein-temps) και εκτεινόταν σε τρία επίπεδα : εκπαιδευτικό, νοσοκομειακό, (κλινικοεργαστηριακό) και ερευνητικό. Στο διάστημα της μετεκπαίδευσής μου αυτής στο Παρίσι εκπόνησα, κατέθεσα και υποστήριξα μια μονογραφία ("Memoire") με τίτλο "Διερεύνηση των φορέων αιμορροφιλίας Α και Β, προσωπική συμβολή". Καρπός της μονογραφίας ήταν η απόκτηση του τίτλου του "Assistant Etranger" που μου απένειμε το V Πανεπιστήμιο των Παρισίων. Η ποιότητα των σπουδών και της συνολικής επιστημονικής δραστηριότητας μου στο Παρίσι περιγράφεται χαρακτηριστικά στο πιστοποιητικό που απέστειλε στο Ιατρικό Τμήμα το Ι.Κ.Υ. Τίτλοι σπουδών - Πτυχίο Ιατρικής Σχολής Α.Π.Θ. (ύστερα από επιτυχείς εξετάσεις εισήλθα στη Σχολή το 1958, στο διάστημα 1962-64, εργαζόμουν ως πλασιέ βιβλίων, για να επιβιώσω. Στις 21 Απριλίου του 1967 και ως την 16/10/1969 ήμουν εξόριστος της Χούντας, διακόπτοντας έτσι τις εξετάσεις πτυχίου. Λήψη πτυχίου 17/01/1970. - Ειδικός Παθολόγος, ύστερα από εξετάσεις το 1974 - Ειδικός Αιματολόγος, ύστερα από εξετάσεις στις 30/01/79 - Διδάκτορας της Ιατρικής Σχολής από τις 28/02/1978 με “άριστα” - Assistant Etranger της Ιατρικής Σχολής του Necker-Enfants Malades, Paris V. Πρόσθετες ιδιότητες - Υπότροφος του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών για την περίοδο 1979-80 και 80-81, ύστερα από επιτυχείς εξετάσεις στο 60o πρόγραμμα εξωτερικού (με την ιδιότητα αυτή πραγματοποίησα τη μετεκπαίδευσή μου στο Παρίσι). - Ερευνητής του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών για την περίοδο 1982-83 και 1983-84. - Επιστημονικός συνεργάτης της European Thrombosis Research Organisation (ETRO) στη διάρκεια των ετών 1985-1990. Επιστημονικός συνεργάτης του Β΄ Περιφερειακού Κέντρου Αιμοδοσίας Αθηνών (Διευθύντρια η Υφηγήτρια κ Τ. Μανδαλάκη), για την περίοδο από το 1975 ως το 1990 - Μέλος της ETRO, από τον Ιούλιο του 1993 το εργαστήριο της Αιμόστασης και εγώ προσωπικά συμμετέχω ισότιμα ως μέλος της Ευρωπαϊκής αυτής Οργάνωσης - Μέλος του Δ.Σ. της Ελληνικής Αιματολογικής Εταιρείας από το 1984-86 και 1986-1988. Μέλος του Δ.Σ. της Εταιρείας Μελέτης του PAF από το 1992-1994, και1994-1996. Οικογενειακή κατάσταση: Είμαι πολύτεκνος, έχω τρεις θυγατέρες και ένα γιο. Γλώσσες: Γαλλικά και Αγγλικά Κοινωνική δράση: Γενικός Γραμματέας του Συλλόγου ΔΕΠ Ιατρικής επί 6 έτη. - Επί 20 χρόνια κάθε μήνα κάνω μαθήματα στους αιμορροφιλικούς ασθενείς γιατί πιστεύω ότι οι ασθενείς αυτοί γνωρίζοντας τα προβλήματα της αρρώστιας τους μπορούν πολύ πιο εύκολα να προλάβουν σημαντικές επιπλοκές προστρέχοντας ακολούθως στο κέντρο που τους παρακολουθεί για την πλήρη κάλυψη του οξέος ή χρόνιου προβλήματός τους. - Επί 3 συνεχή χρόνια οργάνωσα σε συνεργασία με την τοπική αυτοδιοίκηση προγράμματα προληπτικής Ιατρικής με ταυτόχρονη εργαστηριακή και κλινική εξέταση των πολιτών. Τα προγράμματα αυτά έγιναν 2 χρόνια στην Σταυρούπολη και ένα στην Τριανδρία. Α. Προϋπηρεσία (συνολική προϋπηρεσία 34 έτη) Νοσηλευτικό έργο α) Ως βοηθός, συνεργάτης ή σύμβουλος της Α΄ ΠΠΚ του Α.Π.Θ. Από τις 30/10/1970 ως τις 20/10/1979 εργάστηκα στην Α΄ ΠΠΚ με διάφορες διαδοχικά ιδιότητες όπως εξωτερικός βοηθός, άμισθος βοηθός και ως συνεργάτης -σύμβουλος σε προβλήματα αιμόστασης και θρόμβωσης. β) Ως επιμελητής, λέκτορας, επίκουρος ή αναπληρωτής και καθηγητής της Α΄ ΠΠΚ υπεύθυνος νοσηλευτικής μονάδος της Α΄ ΠΠΚ Στην Α΄ΠΠΚ εργάστηκα ως υπεύθυνος νοσηλευτικής μονάδας διαδοχικά με διαφορετική θέση. γ) ως υπεύθυνος του Μονάδας Αιμόστασης της κλινικής. Από τον Ιούνιο του 1981 με απόφαση του ΔΣ του νοσοκομείου ΑΧΕΠΑ ύστερα από πρόταση του καθηγητή Γ. Τσουρουτσόγλου οργάνωσα το εξωτερικό Αιματολογικό Ιατρείο της Α΄ ΠΠΚ, που τότε ως το 1991 λειτουργούσε μια φορά την εβδομάδα (κάθε Πέμπτη), ενώ από το 1991 ως σήμερα δυο φορές την εβδομάδα (Τρίτη και Πέμπτη). Το Ιατρείο αυτό από το 1991 μετονομάστηκε σε Ιατρείο Αιμόστασης και Θρόμβωσης και από το 1997 σε Μονάδα Αιμόστασης. Συνολικός αριθμός ασθενών που εξετάζονται ετησίως στο Ιατρείο Αιμόστασης και Θρόμβωσης 5000 (όπως προκύπτει από τις υπηρεσίες του Νοσοκομείου). δ) ως υπεύθυνος του εργαστηρίου Πήξης, (νυν Αιμόστασης). Το εργαστήριο Αιμόστασης της Α΄ ΠΠΚ από τον Ιούνιο του 1993 έγινε ισότιμο πλήρες μέλος της ETRO επιβεβαιώνοντας με τον τρόπο αυτό το επίπεδο της ποιοτικής του λειτουργίας σε ερευνητικό επίπεδο. ε) ως assistant etranger από 3/2/1980 ως 20/2/1981 εργάστηκα στο Centre de Traitement de l’ Hemophilie στο Necker-Enfants Malades. Ερευνητικό έργο των τελευταίων 16 ετών. Στα 16 τελευταία χρόνια το ερευνητικό έργο είχε τους ακόλουθους στόχους: 1-Συμμετοχή στη μελέτη της κληρονομικής και επίκτητης θρομβοφιλίας (αιτιολογικά και επιδημιολογικά). Στο στόχο αυτό βοήθησε σημαντικά η πρωτοβουλία συνεργασίας με την Τοπική Αυτοδιοίκηση σε προγράμματα "Προληπτικής Ιατρικής" επιχορηγούμενα από το Ευρωπαϊκό Κοινοτικό Ταμείο για μια περίοδο τριών ετών (2 με το Δήμο της Σταυρούπολης και 1 έτος με το Δήμο της Τριανδρίας). Έτσι, διερευνήθηκαν συνθήκες που προάγουν ή επεξηγούν θρομβοφιλική διάθεση κυρίως σε νέα άτομα, όπως και σε ασθενείς με χρόνια νεφρική ανεπάρκεια που βρίσκονται σε περιοδική αιμοκάθαρση ή φορητή περιτοναϊκή διύλιση. Όμως η πιο σημαντική προσφορά στον ερευνητικό τομέα ήταν η διερεύνηση της παθοφυσιολογικής φύσης των ανασταλτών του Λύκου και κυρίως η σχέση του με τις θρομβωτικές εκδηλώσεις που συνοδεύουν συχνά την κλινική εικόνα. Η ερευνητική αυτή προσπάθεια βραβεύτηκε στην Ελλάδα με το έπαθλο "Αρκάγαθος Γούτας" το 1987. Οι επεκτάσεις της δημοσιεύθηκαν στο Thr Haemos 1989 και στο J of Reumatology το 1990. 2-Συμμετοχή στη σύγχρονη θεραπευτική προσπάθεια των θρομβοφιλικών εκδηλώσεων. Έτσι εφαρμόστηκε τοπική θρομβολυτική αγωγή σε περιφερικούς αρτηριακούς κλάδους και σε φλεβικά στελέχη με μέθοδο που εμείς επινοήσαμε. Η κύρια όμως ερευνητική προσπάθεια στην ενότητα αυτή στράφηκε στην εφαρμογή των ηπαρινών μικρού μοριακού βάρους στη θεραπεία της φλεβικής θρόμβωσης. Η προσπάθεια αυτή είχε ως αποτέλεσμα την επινόηση απλής μεθόδου για το monitoring αυτής της θεραπείας. Διεθνώς υπάρχει σημαντικό πρόβλημα με τις ηπαρίνες αυτές αφού οι τεχνικές ελέγχου παρουσιάζουν αναντιστοιχία των κλινικών ευρημάτων και των εργαστηριακών δεδομένων. Το ATHU-test φαίνεται να είναι το μόνο που παρουσιάζει κλινική αντιστοιχία με τα ευρήματά του. 3-Μια ενότητα, ιδιαίτερα αξιόλογη είναι αυτή που σχετίζεται με την ικανότητα να επιλέγει το αιματολογικό κέντρο τα άτομα που πρέπει να υποβληθούν σε πλήρη έλεγχο για το ενδεχόμενο να είναι φορείς β-μεσογειακής αναιμίας. Η προσπάθεια αυτή είχε διεθνή απήχηση όπως φαίνεται με την προβολή που έγινε στο περιοδικό BLOOD CELLS του δείκτη που επινόησα ως screening test. Έτσι έγινε εφικτή η εφαρμογή προγράμματος "προληπτικής ιατρικής". 4-Η διερεύνηση των αιμορραγικών νοσημάτων (κληρονομικών και επίκτητων) ήταν και είναι μια ενότητα μείζονος ενδιαφέροντος αφού οι αιμορραγικές επιπλοκές θέτουν συχνά σε κίνδυνο τη ζωή ασθενών όλης της ιατρικής ενασχόλησης. Οι κληρονομικές αιμορραγικές ασθένειες μελετήθηκαν από πλευράς μηχανισμών αιμόστασης όπου διαπιστώνεται για πρώτη φορά η παρουσία μηχανισμών αντιρρόπησης στη διαταραγμένη αιμόσταση των αιμορροφιλικών. Οι επίκτητες αιμορραγικές εκδηλώσεις αποτελούν πάντα για κάθε ομάδα ερευνητών πρόκληση για την επίλυση ιδιαίτερα δύσκολων και συχνά θνησιγενών καταστάσεων. Έτσι η αποκάλυψη επίκτητου ανασταλτή του παράγοντα ΙΧ σε ήπιο αιμορροφιλικό Β και του παράγοντα V σε ασθενή με μυέλωμα ως υποκείμενη νόσο έδωσε ερευνητική ικανοποίηση στην ομάδα που καθοδηγώ, ταυτόχρονα όμως, για ένα διάστημα 6 ετών συνθήκες ανθρώπινης επιβίωσης στον ασθενή που υποβλήθηκε σε by-pass, όπως και στην ασθενή με το μυέλωμα. Το ίδιο σημαντική ήταν η θεραπευτική εφαρμογή της ΑΤ. 5-Ενότητα διερεύνησης ενεργοποιημένων αιμοπεταλίων αποτέλεσε ένα σημαντικό μέρος της ερευνητικής δραστηριότητας στα πλαίσια γνωστών δοκιμασιών. Όμως διαθέτοντας ήδη ένα δείκτη (MDA/ MDAa) επιχειρήσαμε τον ποιοτικό έλεγχο της μεθόδου και την εφαρμογή του στην ανίχνευση ελεύθερων ριζών οξυγόνου ως δείκτη ισχαιμίας. Αυτή όμως η προσπάθεια στρέφεται ήδη προς την πλευρά της εφαρμογής τεχνολογίας παραγωγής αντισωμάτων ικανών να αποκαλύπτουν ενεργοποιημένα αιμοπετάλια ex vivo στο "aggregometer". 6-Ενότητα διερεύνησης εξωγενών συνθηκών που μπορούν να επιδρούν στην αιμόσταση. Έτσι μελετήθηκαν οι ημερήσιες μεταβολές στη λειτουργικότητα των αιμοπεταλίων και τα ευρήματα παρουσιάστηκαν σε ειδικό συμπόσιο χρονοβιολογίας στη Λουμπλιάνα το 1990, επίσης διερευνήθηκαν συνθήκες όπως ο θόρυβος ή μόλυνση του περιβάλλοντος και οι επιδράσεις τους στην συνολική αιμόσταση ή ακόμη την επίδραση του σκληρυντικού μέσου που χρησιμοποιείται στους κιρσούς του οισοφάγου και τέλος την επίδραση ουσιών στη λειτουργία των αιμοπεταλίων ή σε όλη την αιμόσταση. 7- ενότητα παρακολούθησης και θεραπείας με ΑΖΤ οροθετικών ολιγοσυμπτωματικών αιμορροφιλικών ασθενών. 8-Τα τελευταία 10 χρόνια αφιερώθηκαν κυρίως στη συγγραφή του συγγράμματος για την «αιμόσταση». Από το έργο αυτό κυκλοφόρησαν οι τρεις τόμοι "φυσιολογία" και "παθολογία" και «θρομβοεμβολικές παθήσεις». 9-Παράλληλα η ερευνητική δραστηριότητα επικεντρώθηκε στην ενδελεχέστερη διερεύνηση των θρομβοφιλικών καταστάσεων. Έτσι επινοήθηκε εντελώς νέος δείκτης αποκάλυψης αντίστοιχων καταστάσεων που οδήγησε στο να κατοχυρωθεί ο δείκτης ως διεθνής πατέντα (960100411) μέχρι το 2016. Σημαντική δραστηριότητα απορρόφησε επίσης η μελέτη του μηχανισμού δράσης των μΜΒΗ από την οποία προέκυψε η νέα γνώση ότι οι μΜΒΗ αναστέλλουν και τον ενεργοποιημένο παράγοντα VII (FVIIa).