Είναι πλέον ευρέως γνωστές οι ευεργετικές επιδράσεις των ω3 λιπαρών οξέων στην υγεία. Και παρόλο που η σημασία του α-λινολενικού οξέος (ALA), του μοναδικού απαραίτητου ω3 λιπαρού οξέος, είχε μέχρι πρότινος παραβλεφθεί (καθότι όλο το ενδιαφέρον είχε στραφεί στους μεταβολίτες του εικοσαπεντανοϊκό οξύ (EPA) και δοκοσαεξανοϊκό οξύ (DHA) που βρίσκονται στα ιχθυέλαια), πρόσφατες έρευνες επιδεικνύουν τα καρδιοπροστατευτικά και αντιφλεγμονώδη οφέλη που μπορεί να προσφέρει το α -λινολενικό οξύ στον οργανισμό του ανθρώπου καθώς επίσης και την πιθανή θετική του επίδραση τόσο στο κεντρικό νευρικό σύστημα όσο και σε παραμέτρους της συμπεριφοράς.

Ενώ λοιπόν, η συνιστώμενη διαιτητική πρόσληψη του ΑLA έχει θεσπιστεί εδώ και αρκετό καιρό από τους διάφορους οργανισμούς, τα πιθανά οφέλη της κατανάλωσής του δεν έχουν ακόμη αποκαλυφθεί.

Το ALA βρίσκεται σε αφθονία σε συγκεκριμένα φυτικά τρόφιμα μεταξύ των οποίων τα καρύδια, η ελαιοκράμβη (κραμβέλαιο), ο λιναρόσπορος και τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά και αποτελεί το πρόδρομο μόριο για τη σύνθεση των σημαντικών ω3 λιπαρών οξέων μακράς αλύσσου EPA και DHA τα οποία παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη και λειτουργία του εγκεφάλου, του καρδιαγγειακού συστήματος και στην αντίδραση του σώματος στη φλεγμονή.

Επίσης, πρόσφατα κυκλοφόρησαν στην ελληνική αγορά διάφορα προϊόντα εμπλουτισμένα με φυτικά ω3 λιπαρά όπως μαργαρίνες, αρτοσκευάσματα και χυμοί.

Απορρόφηση και Μεταβολισμός του ALA

Τα λιπαρά συστατικά των τροφίμων απορροφώνται, ως γνωστόν, πολύ αποτελεσματικά από τον γαστρεντερικό μας σωλήνα και το ίδιο συμβαίνει και για το ΑLA, καθώς δεν αποτελεί εξαίρεση στον κανόνα. Έχει βρεθεί ότι το ΑLA απορροφάται σε ποσοστό μεγαλύτερο του 96%.

Το ΑLA μετατρέπεται, ωστόσο, μόνο μερικώς σε EPA, σε ποσοστό 8-20%, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τη μετατροπή του σε DHA είναι 0.5-9%.

Τα ποσοστά αυτά διαφέρουν μεταξύ των δύο φύλων. Μελέτες έχουν δείξει ότι οι γυναίκες στην αναπαραγωγική περίοδο παρουσιάζουν σημαντικά μεγαλύτερο ρυθμό μετατροπής του ALA σε EPA (κατά 2,5 περίπου φορές) σε σχέση με τους άντρες, καθώς έχει φανεί ότι οι γυναίκες έχουν μικρότερο βαθμό συμμετοχής του ALA στη β-οξείδωση, αφήνοντας αρκετό διαθέσιμο για μετατροπή του σε EPA.

Μια άλλη πιθανή εξήγηση υποστηρίζει την άμεση επίδραση των οιστρογόνων στο ρυθμό μετατροπής. Το ίδιο ισχύει και για το DHA, καθώς υπολογίζεται ότι στους άντρες μόνο το 0,5-4% του ALA μετατρέπεται σε DHA, ενώ στις γυναίκες το ποσοστό αυτό αγγίζει το 9%.

Έχει θεωρηθεί ότι οι απαιτήσεις του εμβρύου σε DHA κατά τη διάρκεια της κύησης πιθανότατα είναι αυτές που οδηγούν σε αυτή τη διαφοροποίηση στις γυναίκες.

Πηλίκο ω6:ω3

Καθώς τα διαιτητικά πρότυπα αλλάζουν με το πέρασμα των χρόνων, η κατανάλωση ω6 λιπαρών οξέων έχει αυξηθεί δραματικά τα τελευταία χρόνια σε πολλούς πληθυσμούς διαφορετικών εθνικοτήτων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το πηλίκο ω6:ω3 να είναι περίπου 15:1 σε μια δυτικού τύπου δίαιτα, παρόλο που το επιθυμητό πηλίκο είναι περίπου 5:1.

Ο λόγος για τον οποίο το επιθυμητό πηλίκο είναι 5:1 είναι ο εξής: Τα ω6 λιπαρά οξέα και τα ω3 λιπαρά οξέα ανταγωνίζονται μεταξύ τους. Αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι έχει βρεθεί ότι όταν η διαιτητική πρόσληψη του ALA αυξηθεί, παρατηρείται αύξηση στην περιεκτικότητα των ΑLA και EPA, τόσο στο πλάσμα όσο και στα λιπίδια των κυττάρων.

Επιπλέον, έχει βρεθεί ότι μία αύξηση της σχετικής πρόσληψης των ω6 λιπαρών αυξάνει την παραγωγή αραχιδονικού οξέος, το οποίο χρησιμοποιείται προς παραγωγή των προθρομβωτικών και προφλεγμονωδών ω6 μεταβολιτών του. Αντίθετα, οι μεταβολίτες των ω3 είναι αντιφλεγμονώδεις.

Συνεπώς, ένα αυξημένο πηλίκο ω6:ω3 πιστεύεται ότι προάγει την παθογένεια ποικίλων νόσων συμπεριλαμβανομένων των καρδιαγγειακών, του καρκίνου, της οστεοπόρωσης, των φλεγμονωδών νόσων καθώς και ορισμένων αυτοάνοσων.

Καρδιοπροστατευτική δράση του ALA

Εξαιτίας του γεγονότος ότι το ALA αποτελεί πρόδρομο μόριο για τα μακράς αλύσσου ω3 λιπαρά οξέα, συμβάλλει στα αποθέματα του οργανισμού σε EPA και DHA τα οποία έχουν συσχετιστεί με καλύτερο τόνο των αγγείων, καρδιακό ρυθμό, λιποπρωτεϊνικό προφίλ, αιμοπεταλιακή λειτουργία, καθώς και αντιφλεγμονώδη δράση, καθυστέρηση της αθηροσκλήρωσης, και ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης.

Όλες αυτές οι θετικές επιδράσεις έχουν επίσης σχετισθεί με την κατανάλωση του ALA.

Ωστόσο, είναι ενδιαφέρον ότι το ALA φαίνεται να έχει τη μεγαλύτερη επίδραση στη μείωση του καρδιαγγειακού κινδύνου στους ανθρώπους που καταναλώνουν ελάχιστα θαλασσινά και ψάρια, και συγκεκριμένα λαμβάνουν λιγότερο από 100 mg ω3 μακράς αλύσσου (ΕPA+DHA).

Σε αυτήν την περίπτωση κάθε γραμμάριο ΑLA που καταναλώνεται ημερησίως σχετίζεται με 58% μειωμένο κίνδυνο μη θανατηφόρου εμφράγματος και 47% χαμηλότερο κίνδυνο στεφανιαίας νόσου. Τα δεδομένα αυτά υποστηρίζουν τον άμεσο προστατευτικό ρόλο του ALA στη μείωση του καρδιαγγειακού κινδύνου, επιδεικνύοντας ότι οι φυτικές πηγές των ω3 λιπαρών οξέων ίσως παίζουν σημαντικό ρόλο, ιδιαίτερα σε πληθυσμούς που δεν καταναλώνουν ψάρια.

Διατροφικές συστάσεις για το ALA

Οι παρούσες διατροφικές συστάσεις αναφέρουν ότι για να υπάρχει επάρκεια σε α-λινολενικό οξύ θα πρέπει να παρέχει 0.6–1.2% της συνολικά προσλαμβανόμενης ενέργειας και έως 10% συνολικά από τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα. Συμπερασματικά, η κατανάλωση ALA στην καθημερινή μας διατροφή είναι ασφαλής και αποτελεί έναν εύκολο τρόπο για να επιτύχουμε τις διατροφικές συστάσεις για τη διαιτητική πρόσληψη ω3 λιπαρών οξέων αλλά και το επιθυμητο πηλίκο ω6:ω3.

Φυσικά τρόφιμα πλούσια σε ω3 θα πρέπει να συμπεριλαμβάνονται στη διατροφή μας, ενώ παράλληλα, η βιομηχανία καλείται να συμβάλει σε αυτό, αυξάνοντας το περιεχόμενο των επεξεργασμένων τροφίμων σε α-λινολενικό οξύ, καθώς το ALA δεν αποτελεί μόνο απαραίτητο στοιχείο της διατροφής μας αλλά πιθανότατα εμφανίζει και θεραπευτικές ιδιότητες.

Ωστόσο, απαιτούνται περαιτέρω έρευνες, καλά σχεδιασμένες και οργανωμένες οι οποίες θα θεσμοθετήσουν τη στέρεα βάση για τους ισχυρισμούς υγείας για τα ω3 λιπαρά οξέα.

Πηγές:
Βιβλιογραφία:
Stark A.H, Crawford M.A, Reifen R. Update on alpha linolenic acid. Nutrition Reviews 2008, 66:326–332.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Ηνωμένο Βασίλειο: Οι συνέπειες του Brexit επιδεινώνουν την έλλειψη φαρμάκων [μελέτη]
ΕΟΔΥ: Χωρίς νέες διασωληνώσεις - 4 θάνατοι ασθενών με CoViD
Απαιτητική για τον εγκέφαλο δουλειά μειώνει τον κίνδυνο ελαφράς νοητικής εξασθένησης μετά τα 70