Γαβριήλ Κουρής*

Αποτελεί αδιαμφισβήτητη παραδοχή ότι οι υπηρεσίες υγείας στην Ελλάδα (αλλά και γενικότερα οι υπηρεσίες της Ελληνικής Δημόσιας Διοίκησης), διακατέχονται από μια γενικότερη σύγχυση και μια ασάφεια όσον αφορά την ύπαρξη διοικητικών αρχών και κανόνων που να δεσμεύουν, να υποδεικνύουν και να καθοδηγούν τη συμπεριφορά των επαγγελματικών οργανώσεων, ομάδων ή και των μεμονωμένων επαγγελματιών υγείας, προς όφελος του πολίτη και ειδικότερα της προστασίας της υγείας αυτού.

Στο πλαίσιο αυτό έχει αναπτυχθεί μία γενικότερη συζήτηση (κύρια στον ακαδημαϊκό χώρο) για το αν και κατά πόσο είναι ώριμες οι συνθήκες στη χώρα μας για την εισαγωγή ενός τέτοιου κώδικα ή πλαισίου αρχών λειτουργίας, όχι μόνο στις υπηρεσίες υγείας, αλλά σε ολόκληρη τη Δημόσια Διοίκηση , και με δεδομένο ότι σε Ευρωπαϊκό Επίπεδο υπάρχει ανάλογη εμπειρία.

Από την πλευρά των καθ’ ύλην αρμόδιων να νομοπαρασκευάσουν ένα τέτοιο κώδικα δηλαδή των πολιτικών κομμάτων, δεν φαίνεται να έχει υπάρξει πρόβλεψη για ενσωμάτωση σχετικών ρυθμίσεων στο πρόσφατο προγραμματικό σχεδιασμό τους, με εξαίρεση το ΠΑΣΟΚ, όπου στις θέσεις του για την υγεία (2007) προτείνει μεταξύ άλλων ‘τη διαμόρφωση κώδικα αρχών καλής λειτουργίας και χρηστής διοίκησης των υπηρεσιών υγείας και την εφαρμογή αντικειμενικών κριτηρίων αξιολόγησης του προσωπικού’.


Επιχειρώντας την εξειδίκευση μιας τέτοιας πρότασης για το χώρο της υγείας, μπορούμε να πούμε πως οι ελάχιστες γενικές αρχές που μπορούν να περιλαμβάνονται σε ένα τέτοιο κώδικα είναι:

1. Αρχή της Ισότητας

Η υγεία δεν αποτελεί αγαθό μόνο για λίγους. Οι υφιστάμενες ανισότητες, όσον αφορά την υγεία του πληθυσμού (και οι οποίες αφορούν τη κατανομή των πόρων, τη δυνατότητα πρόσβασης στις υπηρεσίες υγείας και τις ασφαλιστικές παροχές), είναι κοινωνικά άδικες και ηθικά απαράδεκτες.

Η διοίκηση και το ανθρώπινο δυναμικό του τομέα υγείας οφείλει να δράσει προς την άρση των ανισοτήτων αυτών και να αντιμετωπίζει ισότιμα τις ανάγκες και τα προβλήματα των ασθενών τόσο οριζόντια όσο και κάθετα.

2. Αρχή της Νομιμότητας

Η λειτουργία της διοικήσεως και των οργάνων που λαμβάνουν αποφάσεις με τελικό αποδέκτη τον ασθενή, οφείλουν να είναι σύμφωνες με το ισχύον δίκαιο της χώρας, όπως αυτό προσδιορίζεται στο Σύνταγμα και τους νόμους του κράτους, που δεσμεύουν με τρόπο ιδιαίτερο τα δημόσια όργανα, τους υπαλλήλους και τους θεσμούς.

 
3. Αρχή της Αποτελεσματικής και Αποδοτικής (Παραγωγικής) Λειτουργίας

Οι Υγειονομικές Περιφέρειες (ΥΠΕ) και οι αποκεντρωμένες υπηρεσίες τους οφείλουν να λειτουργούν με όρους αποτελεσματικότητας και αποδοτικότητας. Τα αποτελέσματα που προκύπτουν πρέπει να συνδέονται με τη μέτρηση της απόδοσης των οργανισμών όσον αφορά την επίτευξη των σκοπών, των βασικών δραστηριοτήτων τους, όπως επίσης και με την εσωτερική λειτουργία των οργανισμών.

Επιπλέον, περιλαμβάνουν μετρήσεις της απόδοσης των οργανισμών κάνοντας μία λογική, οικονομική και αποδοτική χρήση των οικονομικών πόρων.

4. Αρχή της Ηθικής και Διάφανης Λειτουργίας

Η κατοχύρωση της ηθικής και της διαφάνειας όπως και η καταπολέμηση της διαφθοράς στο σύστημα υγείας (π.χ. φακελάκι) αποτελούν εκ των ων ουκ άνευ προκειμένου να ‘οικοδομηθεί’ μια σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ ασθενών/χρηστών και υπηρεσιών υγείας.

Η ανάπτυξη της συνείδησης για μια άσκηση της ιατρικής βασιζόμενη στην απόδειξη (evidence-based medicine), με ταυτόχρονη ενδυνάμωση και συμμετοχή του ασθενή στις αποφάσεις που λαμβάνονται, καθώς και η ευρύτερη δυνατή δημοσιοποίηση των αποφάσεων, των ενεργειών και των αποτελεσμάτων των οργανισμών, μπορεί να συμβάλλει προς τη κατεύθυνση αυτή.

5. Αρχή της Ποιότητας των Παρεχόμενων Υπηρεσιών Υγείας

Η ποιοτική αναβάθμιση των υπηρεσιών υγείας συνιστά ένα ζήτημα συνεχώς αυξανόμενης σπουδαιότητας, δεδομένου ότι στην Ελλάδα δεν έχουν ακόμα αναπτυχθεί συστήματα ιατρικού ελέγχου και διασφάλισης της ποιότητας, ενώ εμπειρικές μελέτες αναδεικνύουν το χαμηλό βαθμό ικανοποίησης των χρηστών από τη ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών.

Τα λόγια του αείμνηστου καθηγητή Δοξιάδη μπορούν να συμπυκνώσουν με ανάγλυφο τρόπο το καθήκον των λειτουργών της υγείας, για ποιοτική παροχή υπηρεσιών, με τελικό αποδέκτη τον ασθενή: 'η κάθε μας διαγνωστική και θεραπευτική ενέργεια δεν πρέπει να έχει ως μόνο στόχο το να επιτύχουμε το μεγαλύτερο αποτέλεσμα για τον άρρωστο, αλλά το να το πετύχουμε στο συντομότερο χρόνο και με τη μικρότερη ταλαιπωρία του'.

6. Αρχή της Εξυπηρέτησης του Πολίτη

Στο επίκεντρο της στόχευσης όλων των ενεργειών των οργανισμών υγείας πρέπει να τοποθετείται ο άνθρωπος. Η ανάπτυξη ενός «ανθρωποκεντρικού» συστήματος υγείας, το οποίο θα προσαρμόζεται στις μεταβλητές συνθήκες, έτσι ώστε να ανταποκρίνεται στις ανάγκες και στις απαιτήσεις των πολιτών, ενεργώντας παράλληλα με ταχύτητα και ευελιξία, αποτελεί το ζητούμενο της εποχής μας.

Μόνο εφόσον καταστεί αυτό εφικτό θα μπορούμε να μιλάμε για αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των πολιτών προς το θεσμό της υγείας.

Οι αρχές αυτές οφείλουν να συμπληρωθούν με επιμέρους διατάξεις στη βάση των αξιών που πρέπει να διέπουν μια σύγχρονη, δημοκρατική, βιώσιμη και ανθρώπινη Πολιτεία, που (θέλει να ) θέτει σε πρώτη προτεραιότητα τη προστασία της υγείας των πολιτών της.

Συνοψίζοντας, η υιοθέτηση των αρχών που παρουσιάστηκαν συνοπτικά παραπάνω για τις υπηρεσίες υγείας, όχι μόνο είναι εφικτή αλλά και αναγκαία, δεδομένου ότι κάτι τέτοιο θα συνέβαλλε σημαντικά στην ουσιαστική ‘μετάβαση’ του Εθνικού Συστήματος Υγείας από το επίπεδο 'στασιμότητας' που βρίσκεται σήμερα στο επίπεδο της ποιοτικής μετεξέλιξης και ωρίμανσης του, με έμφαση στις ηθικές αξίες και στην εξυπηρέτηση του ασθενή-πολίτη και των δικαιωμάτων του.


*Υποψ. Διδάκτωρ Πολιτικής Υγείας & Διοίκησης Υπηρεσιών Υγείας, Πανεπιστήμιο Κρήτης | Κοινωνικός - Πολιτικός Επιστήμων, M.Sc.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Τα ακάλυπτα κόστη στον μεταστατικό καρκίνο του μαστού
Συνάντηση ΕΟΠΥΥ με Ελληνικό Σύλλογο Θαλασσαιμίας
Πότε σταματούν να μεγαλώνουν τα πόδια