Η έκθεση στο κρύο μπορεί να γίνει επιβλαβής όταν το ανθρώπινο σώμα αδυνατεί να προσαρμοστεί σε αυτό. Έτσι προκύπτουν οι τραυματισμοί εκ ψύχους, με γνωστότερη την υποθερμία, που μπορεί να οδηγήσει σε πολυοργανική ανεπάρκεια. Οι συχνότεροι εντοπισμένοι τραυματισμοί εκ ψύχους είναι τα χείμετλα (χιονίστρες). Εκτός από το κρύο, σημαντικό ρόλο παίζει και η υγρασία. Πρόκειται για εντοπισμένο ερυθρό έως ιώδες οίδημα που παρατηρείται κυρίως στα δάχτυλα των ποδιών και των χεριών, τα αυτιά και το πρόσωπο. Πομφόλυγες και έλκη εμφανίζονται σε πιο βαριές περιπτώσεις. Υπάρχει αίσθημα καύσου και κνησμού και, χωρίς θεραπεία, μπορεί να διαρκέσουν 1-3 εβδομάδες. Εκτός από κάποια τοπική ή συστηματική θεραπεία που ίσως συστηθεί, θα πρέπει να αποφεύγεται η έκθεση στο ψύχος και την υγρασία, καθώς και το κάπνισμα. Η προσβεβλημένη περιοχή, καθώς και ολόκληρο το σώμα θα πρέπει να παραμένουν ζεστά. Σε περίπτωση που οι βλάβες δεν υποχωρούν με τις συνήθεις θεραπείες ή εμφανίζονται συχνά και παραμένουν και κατά τη διάρκεια των θερμών εποχών, θα πρέπει να γίνει διερεύνηση για υποκείμενες νόσους.

Λιγότερο συχνές παθήσεις

Λιγότερο συχνοί τραυματισμοί εκ ψύχους είναι τα κρυοπαγήματα, τα σύνδρομα εμβροχής του άκρου ποδός και η ακροκυάνωση. Τα κρυοπαγήματα προκύπτουν όταν η θερμοκρασία του δέρματος πέσει κάτω από τους 0°C και εξελίσσονται ραγδαία σε θερμοκρασίες μικρότερες των -4°C. Σχηματίζονται κρύσταλλοι πάγου που προκαλούν καταστροφή των κυττάρων και η αιματική κυκλοφορία δυσχεραίνεται. Τα κρυοπαγήματα διακρίνονται σε 1ου, 2ου, 3ου και 4ου βαθμού, όπως τα εγκαύματα, ανάλογα με τη βαρύτητα. Έτσι, σε πιο ελαφριές μορφές υπάρχει μόνο υπαισθησία και ωχρότητα και σε πιο βαριές περιπτώσεις φυσαλίδες, νέκρωση και γάγγραινα. Αφορά κυρίως άτομα που εργάζονται ή αθλούνται σε εξωτερικούς χώρους. Οι πάσχουσες περιοχές θα πρέπει να επαναθερμαίνονται ταχέως και ο πιο ενδεδειγμένος τρόπος γι’ αυτό είναι η εμβάπτιση της περιοχής σε ζεστό νερό (θερμοκρασίας 35-40°C). Εκτός από τη συστηματική αγωγή και μια πλούσια διατροφή σε πρωτεΐνες, ίσως χρειαστεί και χειρουργικός καθαρισμός.

Άλλες δερματικές παθήσεις που εκλύονται στο κρύο είναι η νόσος και το φαινόμενο Raynaud, η δικτυωτή πελίδνωση, η κνίδωση εκ ψύχους, η υποδερματίτιδα εκ ψύχους, η κρυοσφαιριναιμία και η κρυοϊνωδογοναιμία.

Το φαινόμενο Raynaud οφείλεται σε παροξυσμική αγγειοσύσπαση των μικρών αρτηριών και των αρτηριδίων των δακτύλων. Όταν τα δάχτυλα εκτεθούν στο ψύχος, γίνονται αρχικά ωχρά, μετά κυανά και στο τέλος ερυθρά. Η νόσος και το φαινόμενο Raynaud εμφανίζονται με πανομοιότυπη εικόνα, αλλά στο φαινόμενο Raynaud υπάρχει συνοδός νόσος, συνήθως νοσήματα του κολλαγόνου. Συνιστάται η αποφυγή έκθεσης στο ψύχος, η διακοπή του καπνίσματος και η διατήρηση του σώματος και των άκρων ζεστών. Επίσης, πολλές φορές χορηγούνται αγγειοδιασταλτικά φάρμακα.

Τα συνήθη προβλήματα

Όμως, το πιο καθημερινό πρόβλημα το χειμώνα είναι η ξηροδερμία και μας αφορά όλους λίγο ή πολύ και όχι μόνο άτομα που πάσχουν από κάποια δερματική νόσο (π.χ. ατοπική δερματίτιδα). Παράγοντες που συμβάλλουν σε αυτό είναι η μειωμένη υγρασία του περιβάλλοντος, καθώς και οι συνήθειες περιποίησης του δέρματος το χειμώνα (καυτό ντους). Σε πιο προχωρημένες περιπτώσεις μπορεί να εξελιχθεί σε ξηρωτικό ή αλλιώς αστεατωτικό έκζεμα, κυρίως στους ηλικιωμένους, και η βασική αντιμετώπισή του έγκειται στην πολύ καλή τοπική ενυδάτωση.

Άλλο συχνό πρόβλημα επίσης είναι το ερύθημα εκ πυραύνων που οφείλεται σε παρατεταμένη και επαναλαμβανόμενη έκθεση του δέρματος σε θερμαντικές εστίες (τζάκι, σόμπα, θερμοφόρα). Συνήθως υποχωρεί εντός μερικών εβδομάδων, εφόσον πάψει η έκθεση στον αιτιολογικό παράγοντα. Σε καταστάσεις, όμως, που επιμένουν ή που υπάρχει και ατροφία, θα πρέπει να γίνεται ένας περαιτέρω έλεγχος. Επίσης, το ηλιακό ερύθημα και έγκαυμα δεν είναι σπάνιο το χειμώνα εάν δεν λαμβάνονται τα κατάλληλα μέτρα αντηλιακής προστασίας. Συνήθως προσβάλλονται άτομα που συμμετέχουν σε ψυχαγωγικές δραστηριότητες στο βουνό και στο χιόνι (π.χ. οι σκιέρ), καθώς εκεί η ηλιακή ακτινοβολία είναι εντονότερη.

Τα μέτρα προφύλαξης

Για να προστατεύσουμε, λοιπόν, το δέρμα μας το χειμώνα είναι σημαντικό να κρατάμε ζεστά τα άκρα (μάλλινα γάντια και κάλτσες τις κρύες ημέρες) και ολόκληρο το σώμα μας. Θα πρέπει να αποφεύγουμε το καυτό ντους, τα σκληρά σαπούνια και κρεμοσάπουνα, τη μεγάλης διάρκειας έκθεση σε πηγές θερμότητας και τα στενά παπούτσια και πολύ στενά γάντια, που κάνουν τα άκρα μας να ιδρώνουν. Τέλος, μετά το μπάνιο εφαρμόζουμε σε όλο το σώμα ενυδατική λοσιόν ή κρέμα και δεν ξεχνάμε την αντηλιακή προστασία όταν υπάρχει έκθεση στον ήλιο.  Σε κάθε περίπτωση, όμως, οι οδηγίες εξατομικεύονται αναλόγως της νόσου και του ασθενούς.

Πηγές:
Μυρτώ-Μαρία Κατσούλη, Δερματολόγος-Αφροδισιολόγος, Επιστ. Υπεύθυνη Δερματολογικού Τμήματος ΥΓΕΙΑNET Αθηνών

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Mυοσκελετικές ενοχλήσεις: Ζεστό ή κρύο επίθεμα;
Ολοκληρώθηκε η εξαγορά της Gracell Biotechnologies Inc. από την AstraZeneca
Νεανικά ρευματικά νοσήματα: Αιτιολογία, νέες θεραπείες, ο ρόλος του παιδιάτρου