Έχει αποδειχθεί πλέον ότι το στρες ευθύνεται σε µεγάλο βαθµό για διάφορες καρδιακές παθήσεις. Έτσι, το βάρος δίνεται στην πρόληψη, η οποία αποσκοπεί ακριβώς στο να εξαλειφθούν οι παράγοντες που το προκαλούν. Όλων των ειδών το στρες, ‘γενικό’, εργασιακό, οικονομικό, αλλά και η συχνότητα στρεσογόνων καταστάσεων της ζωής ήταν πολύ συχνότερα στους εμφραγματίες κατά περίπου 45%.

Η διασύνδεση του νου µε την καρδιά είναι παλαιά, πολύ παλαιότερη από την ανακάλυψη της λειτουργίας της καρδιάς και του εγκεφάλου. Η λαϊκή αντίληψη ότι ο τρόµος µπορεί να προκαλέσει συγκοπή έχει επιστηµονικά επιβεβαιωθεί στον 20ό αιώνα.

Επιδηµιολογικές και άλλες παρατηρήσεις έχουν δείξει αύξηση αιφνίδιων θανάτων σε στιγµές τρόµου, όπως σε σεισµούς, µε κλασικό πλέον παράδειγµα την πενταπλάσια καταγραφή αιφνίδιων θανάτων την ηµέρα του σεισµού του Λος Άντζελες.

Τέτοια φαινόµενα δεν αποτελούν µόνο ανέκδοτα αλλά είναι αρκετά συχνή εµπειρία και µερικές φορές αποτελούν πονοκέφαλο για δικαστές στην απόδοση τυχόν ποινικής ευθύνης. Ωστόσο, ο τρόµος στις περιπτώσεις αυτές πιστεύεται ότι λειτουργεί ως ερέθισµα σε άτοµα που ήδη πάσχουν -είτε το ξέρουν είτε όχι- από καρδιακά νοσήµατα και, κυρίως, από στεφανιαία καρδιοπάθεια.

Ο λόγος για τον οποίο ο αιφνίδιος φόβος ή η οργή µπορεί να πυροδοτήσουν αιφνίδιο θάνατο ερµηνεύεται ιατρικά, αφού η απότοµη διέγερση του συµπαθητικού συστήµατος, µε την απελευθέρωση στον οργανισµό αδρεναλίνης και των άλλων ορµονών του στρες, µπορεί να προκαλέσει διαταραχή του ρυθµού της καρδιάς όταν υπάρχει το υπόστρωµα της ισχαιµίας και να οδηγήσει σε κοιλιακή µαρµαρυγή, που σταµατάει την καρδιά.

Με ποιον τρόπο επηρεάζουν

Ωστόσο, εδώ και πολλές δεκαετίες οι γιατροί προβληµατίζονται εάν ψυχολογικοί και κοινωνικοί παράγοντες µπορεί να συντελέσουν στην ανάπτυξη στεφανιαίας καρδιοπάθειας, όπως αποδεδειγµένα το κάνουν το κάπνισµα, η αυξηµένη αρτηριακή πίεση και η αυξηµένη χοληστερίνη.

Το κάπνισµα, η πίεση και η χοληστερίνη εύκολα και αντικειµενικά µπορούν να µετρηθούν, αλλά όχι οι ψυχολογικοί παράγοντες. Πώς µετράς, λόγου χάρη, το καθηµερινό στρες, την επιθετικότητα, την οργή, την ανυποµονησία, την καταθλιπτική διάθεση; Επιπλέον, πώς µπορείς να ξεχωρίσεις την άµεση επίδραση στον οργανισµό των παραγόντων αυτών από τη σχέση τους µε το κάπνισµα, την πολυφαγία, την υπερβολική κατανάλωση οινοπνεύµατος και την αποφυγή σωµατικής άσκησης;

Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, εκτός από την έµµεση σχέση τους µέσω των παραγόντων αυτών, πολλές επιστηµονικές ενδείξεις έχουν συνδέσει απευθείας τους ψυχοκοινωνικούς παράγοντες µε την ανάπτυξη καρδιοπάθειας, επιβεβαιώνοντας παλαιότερες µελέτες από τις ΗΠΑ και τη Σουηδία.

Μία από τις πιο σηµαντικές αποδείξεις για τη διασύνδεση αυτή έχει προκύψει από τη Μελέτη Interheart που δηµοσιεύθηκε το 2004. Τη µελέτη αυτή σχεδιάσαµε το 2000 µε σκοπό να προσδιοριστούν παγκοσµίως οι παράγοντες κινδύνου που σχετίζονται µε την ανάπτυξη οξέος εµφράγµατος του µυοκαρδίου.

Συγκεντρώσαµε δεδοµένα σχετικά µε πιθανούς παράγοντες κινδύνου από άτοµα που είχαν υποστεί το πρώτο έµφραγµά τους τις προηγούµενες 24 ώρες και από άτοµα αντίστοιχης ηλικίας και φύλου από το περιβάλλον των ασθενών, αλλά χωρίς καρδιακές παθήσεις (οµάδα ελέγχου).

Η αξιοπιστία αυτής της µεθόδου έρευνας βασίζεται στην προσεκτική τήρηση των αυστηρών κανόνων επιλογής, ιδίως της οµάδας ελέγχου. Η µελέτη πραγµατοποιήθηκε σε 52 χώρες σε όλες τις κατοικηµένες ηπείρους και περιέλαβε συνολικά περίπου 30.000 άτοµα.

 Επιπλέον, ένα προσεκτικά σχεδιασµένο αλλά απλό ερωτηµατολόγιο είχε σκοπό τη διερεύνηση των ψυχοκοινωνικών παραγόντων. Υπολογίσαµε το στρες στο σπίτι και στο χώρο εργασίας µε βάση ερωτήσεις που αφορούν αίσθηµα ευερεθιστότητας, άγχους ή δυσκολίας στον ύπνο σε τέσσερις ποσοτικές επιλογές: ποτέ, ενίοτε, συχνά, µονίµως.

Επίσης, υπολογίσαµε το οικονοµικό στρες και εξωγενή στρεσογόνα συµβάντα όπως διαζύγια, ενδοοικογενειακές προστριβές, θάνατοι, τραυµατισµοί, ασθένειες, βίαια περιστατικά, απώλεια εργασίας, συνταξιοδότηση, επιχειρηµατική αποτυχία ή απώλεια γεωργικής σοδιάς.

Σηµαντικός ψυχοκοινωνικός παράγοντας καταδείχθηκε η αντίληψη της ικανότητας ελέγχου των συνθηκών της ζωής (locus of control) που ερευνήθηκε µε κατηγοριοποιηµένες ερωτήσεις για τον υπολογισµό δεικτών από ένα στο κατώτατο επίπεδο µέχρι τέσσερα στο ανώτατο.

Εκτιµήσαµε, επίσης, τον βαθµό κατάθλιψης µε ερωτήσεις για το εάν ο ερωτώµενος είχε αισθανθεί θλίψη, µελαγχολία ή κατάθλιψη για περισσότερες από δύο εβδοµάδες τους προηγούµενους 12 µήνες. Οι ερωτήσεις αυτές ήταν βασισµένες σε γνωστά ψυχιατρικά ερωτηµατολόγια.

Τα αποτελέσµατα απέδειξαν χωρίς καµία αµφιβολία τη σχέση των ψυχοκοινωνικών παραγόντων µε το έµφραγµα του µυοκαρδίου. Όλων των ειδών το στρες, 'γενικό', εργασιακό, οικονοµικό, αλλά και η συχνότητα στρεσογόνων καταστάσεων της ζωής ήταν κατά 45% πολύ συχνότερα στους εµφραγµατίες.

Παράλληλα, η καταθλιπτική διάθεση του προηγούµενου χρόνου ήταν συχνότερη κατά περίπου 55% στους εµφραγµατίες. Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο ήταν ότι άλλοτε σε διαφορετικό βαθµό τα παραπάνω ίσχυαν για όλες τις εθνότητες και όλες τις χώρες, για άνδρες και γυναίκες.

Οι συστάσεις

Η σηµαντική αυτή µελέτη ήρθε να επιβεβαιώσει τα αποτελέσµατα πολλών άλλων µικρότερων σε µέγεθος µελετών που έχουν αθροιστεί τις τελευταίες δεκαετίες και νοµίζω ότι τελικά έχουν απαντήσει καταφατικά στο ερώτηµα της σχέσης ψυχοκοινωνικών παραγόντων µε την ανάπτυξη καρδιοπαθειών, υποχρεώνοντας τους γιατρούς να ασχοληθούν µε την πρόληψη και αυτού του παράγοντα κινδύνου.

Στους ασθενείς προσπαθούµε να πετύχουµε αυτόν τον στόχο µε συµβουλευτική, που εστιάζεται στα εξής:

  • Αποφυγή στρεσογόνων ερεθισµάτων: Αποφυγή επικινδύνων επιχειρηµατικών ή άλλων ενεργειών, απειλητικών καταστάσεων, έντονων συγκινήσεων, καταστάσεων που δηµιουργούν αισθήµατα ανικανοποίητου. Αποφυγή παράνοµων ενεργειών, καβγάδων, τυχερών παιχνιδιών, παράνοµου έρωτα, αγωνιωδών θεαµάτων.
  • Καλλιέργεια αυτοελέγχου: Χρησιµοποίηση 'κοινής λογικής' στην αξιολόγηση των ατοµικών προβληµάτων, προσπάθεια να θεαθούν τα ατοµικά προβλήµατα από τη σκοπιά ενός τρίτου.
  • Επικοινωνία και όχι εσωστρέφεια: Εκµάθηση εξωτερίκευσης αισθηµάτων ανικανοποίητου. Να εκφράζονται τα παράπονα υπεύθυνα και σοβαρά στους δικούς µας.
  • Οµαλοποίηση σχέσεων µε απολογητική και εξοµολογητική διάθεση, µερικές φορές µε τη διαµεσολάβηση κάποιου άλλου κατάλληλου. Η συγχώρεση του άλλου, όσο δύσκολη και εάν είναι, αποτελεί σπουδαίο φάρµακο για το άγχος.
  • Οργάνωση χρόνου: 'Ρεαλιστικός' ηµερήσιος και εβδοµαδιαίος προγραµµατισµός µε κατανοµή των υποχρεώσεων στο σπίτι και στη δουλειά. Μετριασµός των οικονοµικών απαιτήσεων, ώστε να µη δηµιουργούνται υπεραπασχόληση και άγχος.
  • Καλλιέργεια προτιµήσεων για ειρηνικές, χαλαρωτικές, ποιοτικές διασκεδάσεις και ασχολίες. Το τελικό συµπέρασµα των σύγχρονων αυτών γνώσεων είναι ότι το έµφραγµα του µυοκαρδίου, που είναι σήµερα η συχνότερη αιτία θανάτου, αλλά και αναπηρίας, οφείλεται στο µεγαλύτερο ποσοστό σε παράγοντες που σχετίζονται µε τον τρόπο ζωής, οι οποίοι µπορούν να προληφθούν.

Πηγές:
Νίκος Β. Καρατζάς Καρδιολόγος

Ειδήσεις υγείας σήμερα
1.026 πάσχοντες από αιμορροφιλία στην Ελλάδα - Εκστρατεία ευαισθητοποίησης #WearYourEverydayGenes
Νέα εξέταση ούρων θα μπορούσε να βοηθά άντρες να αποφύγουν τη βιοψία στον καρκίνο προστάτη
Γιατί είναι ξηρά τα χέρια μου;