Διαταραχή πανικού

Ορισμός

Η διαταραχή πανικού είναι ένας τύπος αγχώδους διαταραχής που προκαλεί συνεχείς κρίσεις άγχους και αίσθημα φόβου ότι κάτι κακό θα συμβεί ξαφνικά. Ο ασθενής ζει με τον φόβο της επόμενης κρίσης πανικού.

Εναλλακτικές ονομασίες

Κρίσεις πανικού

Αιτίες

Η αιτία που προκαλεί τη διαταραχή πανικού δεν είναι γνωστή, ενδέχεται όμως τα γονίδια να διαδραματίζουν κάποιο ρόλο στην εμφάνισή της. Διάφορες έρευνες σε μονοζυγωτικούς διδύμους έχουν δείξει πως αν ένας από τους δύο εμφανίσει τη διαταραχή, τότε η πιθανότητα εμφάνισής της και στον άλλον κυμαίνεται στο 40% των περιπτώσεων. Ωστόσο, η διαταραχή πανικού συχνά εμφανίζεται και χωρίς να υπάρχει ιστορικό της διαταραχής στην οικογένεια.

Η διαταραχή πανικού είναι δύο φορές πιο κοινή στις γυναίκες από ό,τι στους άντρες, Τα συμπτώματα συνήθως εμφανίζονται πριν από την ηλικία των 25 ετών, μπορεί όμως και να ξεκινήσουν γύρω στην ηλικία των 35 περίπου ετών. Αν και η διαταραχή πανικού ενδέχεται να εμφανιστεί και σε παιδιά, συνήθως η διάγνωσή της γίνεται σε λίγο μεγαλύτερη ηλικία.

Πριν διαγνωστούν με τη διαταραχή, οι ασθενείς που υποφέρουν από την πάθηση παραπονιούνται για συμπτώματα που μοιάζουν με εκείνα της καρδιακής προσβολής, ή άλλων ιατρικών παθήσεων, και μεταφέρονται στα επείγοντα ή επισκέπτονται τον γιατρό τους.

Συμπτώματα

Μια κρίση πανικού ξεκινά απροειδοποίητα και συνήθως κορυφώνεται τα πρώτα 10-20 λεπτά από την εμφάνισή της. Κατά τη διάρκεια μιας κρίσης πανικού το άτομο αισθάνεται ότι «χάνει τα λογικά του», ότι παθαίνει καρδιακή προσβολή και νιώθει πως μπορεί να χάσει τη ζωή του.

Οι κρίσεις πανικού δεν έχουν συγκεκριμένη περιοδικότητα εμφάνισης. Κατά τα πρώτα στάδια της νόσου ο ασθενής δεν έχει ιδέα σχετικά με το τι μπορεί να του προκαλεί την κρίση. Ακόμη και η ανάμνηση μιας προηγούμενης κρίσης πανικού μπορεί να πυροδοτήσει μια νέα κρίση. Η συχνότητα και τα συμπτώματα της κάθε κρίσης ποικίλλουν.

Οι κρίσεις πανικού μπορεί να οφείλονται και σε άγχος σχετικά με μία κατάσταση από την οποία δεν υπάρχει εύκολη διαφυγή (όπως, για παράδειγμα, το να βρίσκεται κάποιος ανάμεσα σε μεγάλο πλήθος ή να ταξιδεύει με αυτοκίνητο ή λεωφορείο).

Το άτομο που υποφέρει από τη διαταραχή πανικού ζει με έναν διαρκή φόβο για την επόμενη κρίση και συχνά φοβάται να μείνει μόνο του ή να μην έχει πρόσβαση σε ιατρική φροντίδα.

Κατά τη διάρκεια μιας κρίσης πανικού ενδέχεται να εμφανιστούν τουλάχιστον τέσσερα από τα ακόλουθα συμπτώματα:

• Στηθάγχη ή δυσφορία στο στήθος
• Ζαλάδα ή τάση λιποθυμίας
• Φόβος επικείμενου θανάτου
• Φόβος απώλειας του ελέγχου ή του τι πρόκειται να συμβεί
• Φόβος πνιγμού
• Αίσθημα αποξένωσης
• Αποπραγματοποίηση (αίσθημα μη πραγματικού)
• Ναυτία ή στομαχικές διαταραχές
• Μούδιασμα ή μυρμήγκιασμα στα χέρια, τα πόδια ή το πρόσωπο
• Αίσθημα καρδιακών παλμών, ταχυκαρδία  ή καρδιά που χτυπά δυνατά
• Αίσθημα λαχανιάσματος ή αίσθημα ασφυξίας
• Αίσθημα δύσπνοιας ή πνιγμού
• Ιδρώτας, ρίγος ή εξάψεις
• Τρέμουλο ή κλονισμός

Οι κρίσεις πανικού μπορεί να προκαλέσουν αλλαγές στη συμπεριφορά και τη λειτουργικότητα του ατόμου στο σπίτι και το σχολείο ή την εργασία. Οι άνθρωποι που υποφέρουν από τη διαταραχή συχνά ανησυχούν για τις επιπτώσεις των κρίσεων πανικού.

Οι ασθενείς που υποφέρουν από διαταραχή πανικού ενδέχεται να είναι επιρρεπείς και σε:

• Αλκοολισμό
• Κατάθλιψη
• Κατάχρηση ναρκωτικών ουσιών

Εξετάσεις

Ο γιατρός σας θα πραγματοποιήσει μια κλινική εξέταση, θα σας συστήσει εξετάσεις αίματος και μια ψυχιατρική εκτίμηση. Θα πρέπει να αποκλειστούν διάφορες παθήσεις προτού διαγνωστεί η διαταραχή πανικού.

Οι διαταραχές που σχετίζονται με την κατάχρηση ουσιών θα πρέπει επίσης να ληφθούν υπόψη, καθώς κάποια από τα συμπτώματά τους είναι παρόμοια με εκείνα μιας κρίσης πανικού. Επιπλέον, τα άτομα με διαταραχή πανικού ενδέχεται να καταφύγουν σε κατάχρηση αλκοόλ ή ναρκωτικών ουσιών σε μια προσπάθεια να κατευνάσουν τον φόβο τους για τις κρίσεις πανικού.

Άλλες καρδιαγγειακές, ενδοκρινολογικές και νευρολογικές διαταραχές μπορεί να συνυπάρχουν με τη διαταραχή πανικού. Ανάλογα με τα συμπτώματα του κάθε ασθενούς επίσης πραγματοποιούνται και πιο εξειδικευμένες εξετάσεις ανά περίπτωση.

Πολλοί από τους ανθρώπους που υποφέρουν από διαταραχή πανικού καταφεύγουν αρχικά στα επείγοντα περιστατικά, καθώς αισθάνονται πως παθαίνουν έμφραγμα, ενώ στην πραγματικότητα εκείνη τη στιγμή βιώνουν μια κρίση πανικού.

Θεραπεία

Στόχος της θεραπείας είναι να μπορεί το άτομο να είναι λειτουργικό στην καθημερινότητά του. Η γνωσιακή-συμπεριφορική ψυχοθεραπεία και η φαρμακευτική αγωγή είναι οι κύριοι τρόποι αντιμετώπισης της διαταραχής.

Η φαρμακευτική αγωγή αποτελεί σημαντικό μέρος της θεραπείας. Από τη στιγμή που κάποιος ασθενής ξεκινά φαρμακευτική αγωγή, δεν θα πρέπει να τη διακόψει πριν συνεννοηθεί με τον γιατρό του

Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της νόσου μπορεί να είναι:

• Τα αντικαταθλιπτικά (εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης) χορηγούνται συχνά για την αντιμετώπιση της διαταραχής πανικού. Πρόκειται για τις ουσίες φλουοξετίνη, σερτραλίνη, παροξετίνη, φλουβοξαμίνη, σιταλοπράμη και εσιταλοπράμη.
• Άλλα αντικαταθλιπτικά που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της διαταραχής πανικού περιλαμβάνουν: αναστολείς επαναπρόσληψης νορεπινεφρίνης και άλλα αντικαταθλιπτικά φάρμακα.
• Αν οι εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης ή οι αναστολείς επαναπρόσληψης νορεπινεφρίνης δεν βοηθήσουν τον ασθενή, ενδέχεται να χορηγηθούν βενζοδιαζεπίνες, όπως η αλπραζολάμη, η κλοναζεπάμη και η λοραζεπάμη. Ωστόσο, υπάρχει ο κίνδυνος εξάρτησης ή ακόμη και εθισμού των ασθενών από τη συγκεκριμένη κατηγορία φαρμάκων. Για τον λόγο αυτόν, τα φάρμακα αυτά ιδανικά θα πρέπει να χορηγούνται μόνο προσωρινά.
• Σε σοβαρές περιπτώσεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν και άλλα αντικαταθλιπτικά, καθώς και ορισμένα φάρμακα κατά της επιληψίας.
• Οι αναστολείς μονοαμινοξειδάσης, όπως η φαινελζίνη, η τρανυλκυπραμίνη και η ισοκαρβοξαζίδη, χρησιμοποιούνται μόνο όταν τα άλλα φάρμακα δεν βοηθούν. Παρόλο που μπορούν να βοηθήσουν πολύ στη θεραπεία διαταραχής πανικού, η κατηγορία αυτή φαρμάκων έχει σοβαρές παρενέργειες και μπορεί να αλληλεπιδράσει αρνητικά με άλλα φάρμακα και τρόφιμα.

Η γνωσιακή-συμπεριφορική ψυχοθεραπεία θα πρέπει να συνδυάζεται με φαρμακευτική αγωγή. Σε διάρκεια κάποιων εβδομάδων θα πρέπει να πραγματοποιηθούν δέκα με είκοσι συναντήσεις με τον ειδικό. Κοινές πρακτικές της θεραπείας είναι:

• Ο ασθενής αρχίζει να κατανοεί και να ελέγχει τους στρεσογόνους παράγοντες της ζωής, όπως τη συμπεριφορά των άλλων ανθρώπων και τα γεγονότα της ζωής που προκαλούν άγχος
• Μαθαίνει να αναγνωρίζει τις σκέψεις που του προκαλούν πανικό και να τις αντικαθιστά με άλλες, προκειμένου να μη νιώθει αβοήθητος.
• Μαθαίνει να διαχειρίζεται το άγχος, καθώς και κάποιες τεχνικές χαλάρωσης για τη στιγμή που εμφανίζονται τα συμπτώματα
• Άλλες μέθοδοι είναι η τεχνική της συστηματικής απευαισθητοποίησης και η θεραπεία έκθεσης, κατά τις οποίες ζητείται από τον ασθενή να χαλαρώσει και να εικονοποιήσει τα ερεθίσματα που του προκαλούν άγχος, κατηγοριοποιώντας τα από το λιγότερο στο περισσότερο στρεσογόνο. Η σταδιακή έκθεση σε πραγματικές καταστάσεις έχει αποδειχθεί εξίσου επιτυχημένη στην αντιμετώπιση της διαταραχής πανικού.

Η γνωσιακή θεραπεία φαίνεται πως έχει μακροπρόθεσμα οφέλη στην αντιμετώπιση της διαταραχής.

Η συχνή άσκηση, ο επαρκής ύπνος και τα προγραμματισμένα γεύματα μπορούν να μειώσουν τη συχνότητα των κρίσεων πανικού. Περιορίστε ή αποφύγετε τελείως την καφεΐνη, τα φάρμακα για το κοινό κρυολόγημα και άλλες διεγερτικές ουσίες, καθώς μπορεί να επιδεινώσουν τα συμπτώματα.

Πρόγνωση

Η διαταραχή πανικού μπορεί να επιμένει για πολύ καιρό και να είναι δύσκολο να θεραπευτεί. Κάποιοι άνθρωποι μπορεί να μην έχουν πλήρη ίαση, παρά τη θεραπεία που ακολουθούν. Παρ’ όλα αυτά, οι περισσότεροι ασθενείς έχουν ταχεία βελτίωση, όταν ακολουθούν τη φαρμακευτική αγωγή και τις συμπεριφορικές θεραπείες. 

Πιθανές επιπλοκές

Όπως ειπώθηκε, οι ασθενείς που υποφέρουν από τη διαταραχή ενδέχεται να καταφύγουν σε κατάχρηση ουσιών, όπως το αλκοόλ ή τα ναρκωτικά, σε μια προσπάθεια να αντιμετωπίσουν τις κρίσεις πανικού.

Είναι πιθανόν οι πάσχοντες από τη διαταραχή να χάσουν τη δουλειά τους ή να μην είναι τόσο παραγωγικοί στην εργασία τους, να έχουν δυσκολίες στις προσωπικές τους σχέσεις ή τον γάμο τους. Η διαταραχή επηρεάζει αρνητικά την εργασιακή πραγματικότητα, την κοινωνική ζωή και τις οικογενειακές σχέσεις.

Ορισμένες φορές, ο φόβος για μελλοντικές κρίσεις οδηγεί σε αγοραφοβία, με αποτέλεσμα το άτομο να αποφεύγει καταστάσεις ή μέρη που ενδέχεται να πυροδοτήσουν κρίση. Έτσι το άτομο ουσιαστικά αυτοπεριορίζεται σημαντικά σχετικά με τις δραστηριότητες ή τις συναναστροφές του.

Μια άλλη πιθανή συνέπεια της διαταραχής είναι η εξάρτηση από αγχολυτικά φάρμακα. Η εξάρτηση σημαίνει πως ο ασθενής έχει ανάγκη το φάρμακο για να είναι λειτουργικός και να μην παρουσιάσει συμπτώματα στέρησης. Η εξάρτηση δεν είναι το ίδιο με τον εθισμό.

Πότε να επικοινωνήσετε με τον γιατρό σας

Κανονίστε μια επίσκεψη στον γιατρό σας αν οι κρίσεις πανικού επηρεάζουν την εργασιακή σας ζωή, τις σχέσεις σας ή την αυτοεκτίμησή σας.

Πρόληψη

Αν παρουσιάσετε κάποια κρίση πανικού αποφύγετε:

• Το αλκοόλ
• Τα διεγερτικά, όπως η καφεΐνη και η κοκαΐνη

Οι ουσίες αυτές μπορεί να προκαλέσουν μια κρίση πανικού ή να επιδεινώσουν τα συμπτώματά της.

---