Των Α. Σούνδια, Ν. Σουρμελίδη, Ν. Ρουσόπουλου

Σκοπός και κλινική σημαντικότητα: Η μορφολογία του συστήματος των ριζικών σωλήνων παρουσιάζει πολλές ιδιαιτερότητες. Κάθε κλινικός ο οποίος επιχειρεί την ενδοδοντική θεραπεία ενός δοντιού οφείλει να γνωρίζει τις πιθανότητες εμφάνισης μιας πιο σπάνιας μορφολογίας των ριζικών σωλήνων.

Το C-shaped είναι μια ειδική κατηγορία μορφολογίας, η οποία παρατηρείται με αυξημένη συχνότητα σε ανθρώπους με καταγωγή από χώρες της Ανατολικής Ασίας, αλλά και σπανιότερα σε άτομα της Καυκάσιας φυλής.

Επομένως, ο κλινικός ενδέχεται να κληθεί να αντιμετωπίσει δόντια με την παραπάνω μορφολογική ιδιαιτερότητα ,αν συνυπολογίσουμε τον παράγοντα της μετανάστευσης και την πιθανότητα εμφάνισης του c-shaped σε Ευρωπαίους.

Το c-shaped πήρε την ονομασία του από την εικόνα που παρουσιάζουν οι ρίζες και οι ριζικοί σωλήνες των περιπτώσεων αυτών σε εγκάρσια διατομή.

Η αιτία εμφάνισης αυτής της ιδιομορφίας έγκειται σε εμβρυολογικό επίπεδο. Το πλήθος και το σχήμα των ριζών ενός δοντιού καθορίζεται από το έλυτρο του Hertwig της ρίζας του δοντιού το οποίο με τη διάπλαση των ριζών υποστρέφει.

Αποτυχία του ελύτρου του Hertwig να συνενωθεί με κάποιο τμήμα της ρίζας έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός λεπτού διαφράγματος που ενώνει τις ρίζες του δοντιού στην παρειακή ή γλωσσική επιφάνεια.

Συχνά συμβαίνει εναπόθεση οστεΐνης στην περιοχή αυτή με αποτέλεσμα τη δημιουργίας της c-shaped ρίζας, η οποία περιέχει c-shaped ριζικούς σωλήνες.

Από το 1979 που πρωτοαναφέρθηκε έχουν γίνει πολλές κατηγοριοποιήσεις με δημοφιλέστερη του Melton:

  • Κατηγορία 1: ο ριζικός σωλήνας έχει ένα σχήμα C το οποίο δε διακόπτεται πουθενά και εκτείνεται από το μυλικό θάλαμο έως και το ακρορριζικό τριτημόριο
  • Κατηγορία 2:είναι η συχνότερη κατηγορία. Στην κατηγορία αυτή υπάρχει ένα είδος C στην παρειακή ή τη γλωσσική επιφάνεια το οποίο όμως διακόπτεται από έναν ισθμό οδοντίνης που το χωρίζει από έναν ανεξάρτητο ριζικό σωλήνα που ανευρίσκεται συνήθως στην εγγύς πλευρά του δοντιού.(c-shaped του τύπου της άνω τελείας)
  • Κατηγορία 3:στην κατηγορία αυτή παρατηρούνται δύο ή περισσότεροι ριζικοί σωλήνες οι οποίοι εμφανίζουν την εικόνα C-shape στο μυλικό θάλαμο, διαχωρίζονται στο μέσο και να συνενόνονται πάλι στο ακρορρίζιο ή μπορεί να είναι συνενωμένοι και να διαχωρίζονται στο μέσο ή στο ακρορριζικό τριτημόριο.

Η ανατομική αυτή ιδιομορφία ανευρίσκεται κυρίως στους δεύτερους κάτω γομφίους αλλά μπορεί να βρεθεί και σε άνω γομφίους και σε πρώτους κάτω γομφίους, σε πρώτους ή δεύτερους κάτω προγόμφιους.

Πολλές μελέτες έχουν διεξαχθεί σχετικά με την εμφάνιση του c-shaped σε διαφορετικούς πληθυσμούς. Στην Ευρώπη σύμφωνα με διάφορες μελέτες καταγράφονται ποσοστά c-shaped της τάξεως του 5%.

Διάγνωση

Η ύπαρξη της ανατομίας c-shape είναι πιθανό να διαγνωσθεί ήδη από την αρχική ακτινογραφία.

Η λεπτομερής μελέτη των αρχικών ακτινογραφιών και η λήψη τουλάχιστον δύο αρχικών ακτινογραφημάτων με διαφορετική γωνίωση είναι θεμελιώδης για τη σωστή αντιμετώπιση των δοντιών αυτών.

Τα στοιχεία που θα μας προϊδεάσουν,επίσης, είναι η έντονη αιμορραγία κατά τη διάνοιξη και την επεξεργασία και η έντονη ευαισθησία τους ασθενούς ακόμα και μετά από ενδοπολφική αναισθησία.

Η ανίχνευση των στομίων και η μελέτη των σωλήνων με μικροσκόπιο κατά την κλινική πράξη σε συνδυασμό με τη λεπτομερή μελέτη των αρχικών ακτινογραφημάτων είναι ο καλύτερος και πιο ενδεδειγμένος τρόπος για την κατανόηση της ανατομίας του συστήματος των ριζικών σωλήνων και την αποτελεσματική τους επεξεργασία.

Υπολογισμός μήκους εργασίας

Ο υπολογισμός του μήκους εργασίας είναι ιδιαίτερα δύσκολος στα συγκεκριμένα δόντια με τη χρήση ακτινιγραφημάτων.

Η ρίνη που χρησιμοποιούμε συχνά φαίνεται να εξέρχεται από την πορεία του σωλήνα και μας δίνει την αίσθηση ότι έχει γίνει διάτρηση κυρίως στην περιοχή του μεσορριζίου ή όλα τα μικροεργαλεία φαίνονται να συγκλίνουν στο ίδιο σημείο στην περιοχή του ακρορριζίου. Επομένως, προτείνεται ο προσδιορισμός να γίνεται με τη χρήση του ηλεκτρονικού εντοπιστή ακρορριζίου.

Διάνοιξη και Χημικομηχανική επεξεργασία

Καθ’ότι είναι πολύ δύσκολο να διαγνωστεί ένα δόντι με C-Shape πριν την διάνοιξη, αυτή συνήθως γίνεται όπως θα γινόταν σε ένα οποιοδήποτε αντίστοιχο δόντι.

Η χημικομηχανική επεξεργασία των δοντιών αυτών απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή και έχουν προταθεί διάφορες τεχνικές για την εκτέλεσή της.

Η δυσκολία της χημικομηχανικής επεξεργασίας έγκειται στο γεγονός ότι το τμήμα του πολφικού ιστού που βρίσκεται κάτω από τον ισθμό οδοντίνης παρουσιάζει εμπόδια στην προσέγγιση και την αφαίρεση του.

Χρησιμοποιούνται μικρά μεγέθη ρινών, όχι πάνω από ISO 25, καθώς υπάρχει υπολογίσιμος κίνδυνος διάτρησης των γλωσσικών τοιχωμάτων των ριζών.

Συνιστάται να αποφεύγεται η χρήση των τρυπάνων Gates για τον ίδιο λόγο. Τρύπανα Gates μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνο για την αυχενική διέυρυνση των σωλήνων.

Η συνιστώμενη τεχνική περιλαμβάνει την χρήση υπερήχων ως του πλέον αποτελεσματικού μέσου για τον καθαρισμό του ριζικού σωλήνα, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις όπου υπάρχει ισθμός οδοντίνης.

Σαν διαλύματα διακλυσμών χρησιμοποιούνται τόσο το υποχλωριωδες Νάτριο σε συγκεντρώσεις 1,25%-5%, όσο και το EDTA 17%, και σε ικανές ποσότητες.

Ιδιαίτερη σημασία αξίζει να δοθεί στο γεγονός ότι πρέπει να αποφεύγεται η χρήση του συστήματος Pro-Taper, καθώς το σύστημα αυτό αφήνει πολύ μεγάλο ποσοστό των τοιχωμάτων του ριζικού σωλήνα ανεπεξέργαστο.

Βασικό είναι μεταξύ των συνεδριών να εμφράσσεται προσωρινά ο ριζικός σωλήνας με υδροξείδιο του ασβεστίου τόσο για την μέγιστη αντιμικροβιακή δράση και για να διεισδύσει και στα σημεία τα οποία δεν έχει καταφέρει να επεξεργαστεί ο κλινικός με τα εργαλεία χειρός.

Έμφραξη Ριζικών Σωλήνων

Η έμφραξη των ριζικών σωλήνων σε δόντια που εμφανίζουν μορφολογία C-Shape απαιτεί πολλές φορές τον συνδυασμό διαφόρων τεχνικών.

Έτσι, σε περιπτώσεις που περιλαμβάνουν ύπαρξη ισθμού οδοντίνης, η προτεινόμενη τεχνική είναι η έμφραξη με θερμή γουταπέρκα.

Η τεχνική της πλάγιας συμπύκνωσης είναι δυνατό να εφαρμοστεί, με μειωμένη όμως αποτελεσματικότητα για την περιοχή του ισθμού της οδοντίνης.

Συμπεράσματα

Το c-shaped είναι μια ιδιαιτερότητα στη μορφολογία του συστήματος των ριζικών σωλήνων η οποία απαιτεί προσοχή και γνώση κατά την αντιμετώπισή της τα στάδια της διάγνωσης, της διάνοιξης, της χημικομηχανικής επεξεργασίας και της έμφραξης.

Ο κλινικός οφείλει να εργάζεται σταδιακά και να ανατρέχει στη βιβλιογραφία σε περιπτώσεις που νιώθει αβεβαιότητα για κάποιο στάδιο θεραπείας, ώστε να προσφέρει στον ασθενή το βέλτιστο δυνατό αποτέλεσμα.

Πηγές:
1)J Endod. 2013 Apr;39(4):435-8. doi: 10.1016/j.joen.2012.11.003. Epub 2013 Jan 16.
A cone-beam computed tomography study of the root canal morphology of mandibular first premolars and the location of root canal orifices and apical foramina in a Chinese subpopulation. Yang H, Tian C, Li G, Yang L, Han X, Wang Y. J Endod. 2013

2)C- Shaped Root Canals, CHARACTERISTICS AND CLINICAL IMPLICATIONS,VIEIRA, Márcia Valéria Boussada; OLIVEIRA, Ingrid Pereira; SOUSA, Ana Lúcia, endoexperience.com

3)Int Endod J. 1990 Jan;23(1):40-5. Root canal anatomy of mandibular second molars. Manning SA.

4) C-shaped canal, an endodontic challenge M Vikram Department of Conservative Dentistr & Endodontics, BPKIHS, Dharan, Nepal, Health Renaissance 2013

5) The Challenge of C-shaped Canal Systems: A Comparative Study of Self-Adjusting File (SAF) and ProTaper Michael Solomonov, DMD1, Frank Paqué, DMD2, Bing Fan, DDS3, Yuval Eilat, DMD4 , Louis H. Berman, DMD5



Ειδήσεις υγείας σήμερα
Επίσκεψη Κυριάκου Μητσοτάκη στο ΚΑΤ
Συμβουλές αυτοφροντίδας που θα κάνουν τη διαφορά
Κ. Νταλούκας: Καθησυχαστικός για τα κρούσματα λοίμωξης από παρβοϊό