Διαταραχή ελλειμματικής προσοχής / υπερκινητικότητας (ADHD)

Η ADHD είναι ένα πρόβλημα που σχετίζεται με την απροσεξία, την υπερκινητικότητα, την παρορμητικότητα ή το συνδυασμό τους. Για να διαγνωστούν αυτά τα προβλήματα ως ADHD, πρέπει να βρίσκονται εκτός τυπικού εύρους που αντιστοιχεί στην ηλικία και την ανάπτυξη του παιδιού.

Εναλλακτικές ονομασίες

ADD, ADHD, Παιδική Υπερκινητικότητα

Αίτια

Οι απεικονιστικές μελέτες υποδεικνύουν ότι οι εγκέφαλοι των παιδιών με ADHD είναι διαφορετικοί από εκείνους άλλων παιδιών. Αυτά τα παιδιά χειρίζονται τους νευροδιαβιβαστές (συμπεριλαμβανομένης της ντοπαμίνης, της σεροτονίνης και της αδρεναλίνης) διαφορετικά από τους συνομηλίκους τους.

Η ADHD μπορεί να είναι κληρονομική, αλλά δεν είναι σαφές τι ακριβώς την προκαλεί. Όποια και αν είναι η αιτία, φαίνεται να εμφανίζεται στα πρώτα στάδια του βίου όταν ο εγκέφαλος αναπτύσσεται.

Η κατάθλιψη, η έλλειψη ύπνου, οι μαθησιακές δυσκολίες, οι διαταραχές τύπου tic και τα προβλήματα συμπεριφοράς μπορεί να συγχέονται ή να εμφανίζονται με την ADHD. Κάθε παιδί για το οποίο υπάρχει υποψία ότι εμφανίζει ADHD πρέπει να έχει προσεκτική αξιολόγηση για να καθορισθεί τι συμβάλλει στις συμπεριφορές που προκαλούν ανησυχία.

Η ADHD είναι η συχνότερα διαγνωσμένη διαταραχή συμπεριφοράς στην παιδική ηλικία. Επηρεάζει περίπου το 3-5% των παιδιών σχολικής ηλικίας. Η ADHD διαγιγνώσκεται πολύ συχνότερα σε αγόρια παρά σε κορίτσια.

Τα περισσότερα παιδιά με ADHD παρουσιάζουν επίσης τουλάχιστον άλλο ένα αναπτυξιακό ή συμπεριφορικό πρόβλημα. Μπορεί επίσης να έχουν κάποιο άλλο ψυχιατρικό πρόβλημα, όπως κατάθλιψη ή διπολική διαταραχή.

Συμπτώματα

Τα συμπτώματα της ADHD χωρίζονται σε έλλειψη προσοχής, υπερκινητικότητα και παρορμητικότητα.

Ορισμένα παιδιά με ADHD είναι κατά κύριο λόγο αφηρημένα, μερικά ανήκουν στον υπερκινητικό-παρορμητικό τύπο, ενώ κάποια συνδυάζουν και τις δυο περιπτώσεις. Εκείνα με τα συμπτώματα αφηρημάδας είναι λιγότερο διαταραγμένα και είναι πιθανότερο να μην διαγνωστούν με ADHD.

Συμπτώματα απροσεξίας:

1. Αποτυγχάνει να δώσει ιδιαίτερη προσοχή στις λεπτομέρειες ή κάνει απρόσεκτα λάθη στο σχολείο
2. Εμφανίζει δυσκολία να διατηρήσει την προσοχή σε εργασίες ή κατά τη διάρκεια ενός παιχνιδιού
3. Δεν φαίνεται να ακούει όταν απευθύνονται άμεσα σε αυτό
4. Δεν ακολουθεί οδηγίες και δεν ολοκληρώνει τις σχολικές εργασίες, τις δουλειές ή τις υποχρεώσεις στο χώρο εργασίας
5. Έχει δυσκολία στην οργάνωση καθηκόντων και δραστηριοτήτων
6. Αποφεύγει ή αντιπαθεί εργασίες που απαιτούν νοητική προσπάθεια με διάρκεια (όπως η σχολική εργασία)
7. Συχνά χάνει παιχνίδια, μολύβια, βιβλία ή εργαλεία που απαιτούνται για εργασίες ή δραστηριότητες
8. Αποσπάται εύκολα
9. Είναι συχνά αμελής σε ό,τι αφορά καθημερινές δραστηριότητες.

Συμπτώματα υπερκινητικότητας

1. Νευρικές κινήσεις με τα χέρια ή τα πόδια ή μετακίνηση από τη θέση
2. Εγκαταλείπει τη θέση του όταν η περίσταση δεν επιτρέπει να το κάνει
3. Τρέχει ή αναρριχάται σε ακατάλληλες περιστάσεις-στιγμές
4. Παρουσιάζει δυσκολία να παίζει ήσυχα
5. Είναι πολύ συχνά σε μια κατάσταση συνεχούς κίνησης, μιλά υπερβολικά

Συμπτώματα παρορμητικότητας

1. Απαντά στις ερωτήσεις πριν αυτές ολοκληρωθούν
2. Έχει δυσκολία να περιμένει τη σειρά του
3. Διακόπτει ή παρεμβαίνει σε άλλους (παρεμβάλλεται σε συζητήσεις ή παιχνίδια)

Έλεγχοι και εξετάσεις

Πολύ συχνά τα «δύσκολα» παιδιά εσφαλμένα διαγιγνώσκονται με ADHD. Από την άλλη πλευρά η ADHD σε πολλά παιδιά παραμένει αδιάγνωστη. Και στις δύο περιπτώσεις, σχετικά θέματα που αφορούν μαθησιακές δυσκολίες ή προβλήματα διάθεσης δεν αξιολογούνται. Η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής (AAP) έχει εκδώσει κατευθυντήριες γραμμές ώστε να δοθεί περισσότερη σαφήνεια στο ζήτημα.

Η διάγνωση βασίζεται σε πολύ συγκεκριμένα συμπτώματα, τα οποία πρέπει να εμφανίζονται σε περισσότερα από ένα περιβάλλοντα.

• Τα παιδιά πρέπει να εμφανίζουν τουλάχιστον 6 συμπτώματα προσοχής ή 6 συμπτώματα υπερκινητικότητας / παρορμητικότητας, με μερικά από τα συμπτώματα να εμφανίζονται πριν την ηλικία των 7 ετών.
• Τα συμπτώματα πρέπει να είναι παρόντα για τουλάχιστον 6 μήνες, να εμφανίζονται σε δύο ή περισσότερα περιβάλλοντα και να μην προκαλούνται από άλλο πρόβλημα.
• Τα συμπτώματα πρέπει να είναι αρκετά σοβαρά ώστε να προκαλούν σημαντικές δυσκολίες σε πολλά περιβάλλοντα, συμπεριλαμβανομένης της οικίας, του σχολείου και των σχέσεων με τους συνομηλίκους.

Σε παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας, η ADHD βρίσκεται σε μερική αποδρομή, ακόμη και όταν αυτά εξακολουθούν να εμφανίζουν συμπτώματα, αλλά δεν πληρούν πλέον τον πλήρη ορισμό της διαταραχής.

Το παιδί πρέπει να έχει μια αξιολόγηση από γιατρό εφόσον υπάρχει υποψία για ADHD. Η αξιολόγηση μπορεί να περιλαμβάνει:

• Ερωτηματολόγια για γονείς και εκπαιδευτικούς (για παράδειγμα Connors, Burks)
• Ψυχολογική αξιολόγηση του παιδιού και της οικογένειας, συμπεριλαμβανομένων δοκιμών μέτρησης δείκτη νοημοσύνης και ψυχολογικών εξετάσεων
• Πλήρη αναπτυξιακή, νοητική, διατροφική, σωματική και ψυχοκοινωνική εξέταση

Θεραπευτική αγωγή

Η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής έχει οδηγίες για τη θεραπεία της ADHD:

• Ορίστε συγκεκριμένους, κατάλληλους στόχους για τη θεραπεία.
• Ξεκινήστε φαρμακευτική αγωγή και θεραπεία συμπεριφοράς.
• Αν η θεραπεία δεν ανταποκρίνεται στους στόχους που έχουν τεθεί, επαναξιολογήστε την αρχική διάγνωση, την πιθανή παρουσία άλλων παραγόντων και πόσο καλά εφαρμόστηκε το πρόγραμμα θεραπείας.
• Να βλέπετε τακτικά τον γιατρό για να ελέγχετε τους στόχους, τα αποτελέσματα και τις παρενέργειες της φαρμακευτικής αγωγής. Κατά τη διάρκεια αυτών των εξετάσεων, οι πληροφορίες πρέπει να συλλέγονται από τους γονείς, τους δασκάλους και το παιδί.

Φαρμακευτική αγωγή

Τα παιδιά που λαμβάνουν συμπεριφορική θεραπεία και φαρμακευτική αγωγή συχνά έχουν το καλύτερο αποτέλεσμα. Υπάρχουν τώρα αρκετές διαφορετικές κατηγορίες φαρμάκων για την ADHD που μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνα ή σε συνδυασμό. Τα ψυχοδιεγερτικά (γνωστά και ως διεγερτικά) είναι τα πιο συχνά χρησιμοποιούμενα φάρμακα για την ADHD. Αν και αυτά τα φάρμακα ονομάζονται διεγερτικά, έχουν στην πραγματικότητα μια ηρεμιστική επίδραση στα άτομα με ADHD.

Αυτά τα φάρμακα περιλαμβάνουν:

• Αμφεταμίνη-δεξτροαμφεταμίνη (Adderall)
• Δεξμεφυλοφαινιδάτη (Focalin)
• Δεξτρομαμφεταμίνη (Dexedrine,Dextstrostat)
• Λισδεξαμφεταμίνη(Vyvanse)
• Μεθυλφαινιδάτη (Ritalin,Concerta,Metadate, Daytrana)

Η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) ενέκρινε τη μη διεγερτική ουσία ατομοξετίνη (Strattera) για χρήση σε περίπτωση ΑDHD. Μπορεί να είναι εξίσου αποτελεσματική με τα διεγερτικά, ενώ είναι λιγότερο πιθανή η λάθος χρήση της.

Ορισμένα φάρμακα για την ADHD έχουν συνδεθεί σε σπάνιες περιπτώσεις με αιφνίδιο θάνατο σε παιδιά με καρδιακά προβλήματα. Συζητήστε με τον γιατρό σας ποιο φάρμακο είναι το καλύτερο για το παιδί σας.

Συμπεριφορική θεραπεία

Τόσο πριν όσο και μετά από την διάγνωση ενός παιδιού, υπάρχει άγχος στην οικογένεια. Οι οικογένειες μπορούν να βιώσουν ενοχή, θυμό και απογοήτευση. Η ψυχοθεραπεία για το παιδί και την οικογένεια μπορεί να βοηθήσει όλους να ξεπεράσουν αυτά τα συναισθήματα και να προχωρήσουν.

Οι γονείς θα πρέπει να χρησιμοποιούν ένα σύστημα ανταμοιβών και συνεπειών για να καθοδηγούν τη συμπεριφορά του παιδιού τους. Είναι σημαντικό να μάθετε να χειρίζεστε συμπεριφορές που προκαλούν αναστάτωση. Οι ομάδες υποστήριξης μπορούν να σας βοηθήσουν να επικοινωνήσετε με άλλους που έχουν παρόμοια προβλήματα.

Άλλες συμβουλές για να βοηθήσετε το παιδί σας με ADHD περιλαμβάνουν:

• Επικοινωνείτε τακτικά με τον δάσκαλο του παιδιού.
• Διατηρείτε ένα «συνεπές» ημερήσιο πρόγραμμα, συμπεριλαμβανομένων τακτικών ωρών για την εργασία στο σχολείο, τα γεύματα και τις δραστηριότητες εκτός οικίας. Κάντε αλλαγές στο πρόγραμμα εκ των προτέρων και όχι την τελευταία στιγμή.
• Περιορίστε τους περισπασμούς στο περιβάλλον του παιδιού.
• Βεβαιωθείτε ότι το παιδί λαμβάνει μια υγιεινή, ποικίλη διατροφή, με άφθονες φυτικές ίνες και βασικά θρεπτικά συστατικά.
• Βεβαιωθείτε ότι το παιδί κοιμάται αρκετά.
• Να επαινείτε και να ανταμείβετε την καλή συμπεριφορά.
• Να παρέχετε σαφείς και σταθερούς κανόνες στο παιδί.

Η ADHD μπορεί να είναι κουραστικό πρόβλημα. Οι εναλλακτικές θεραπείες έχουν γίνει δημοφιλείς, συμπεριλαμβανομένων των βοτάνων, των συμπληρωμάτων και της χειροπρακτικής. Ωστόσο, υπάρχουν ελάχιστα ή και καθόλου σοβαρά στοιχεία για πολλά από τα σκευάσματα που απευθύνονται στους γονείς.

Προοπτική (πρόγνωση)

Η ADHD είναι μια χρόνια πάθηση. Εάν δεν αντιμετωπιστεί κατάλληλα, η ADHD μπορεί να οδηγήσει σε:

• Χρήση ναρκωτκών και αλκοόλ
• Αποτυχίες στο σχολείο
• Προβλήματα στη διατήρηση μιας εργασίας
• Προβλήματα με το νόμο

Περίπου τα μισά παιδιά με ADHD θα συνεχίσουν να έχουν ενοχλητικά συμπτώματα απροσεξίας ή παρορμητικότητας ως ενήλικες. Ωστόσο, οι ενήλικες είναι συχνά πιο ικανοί να ελέγχουν τη συμπεριφορά τους και να αποκρύπτουν τις δυσκολίες.

Πότε να επικοινωνήσετε με το Γιατρό

Καλέστε το γιατρό σας εάν εσείς ή το σχολικό προσωπικό του παιδιού σας, υποπτεύεται ύπαρξη ADHD. Θα πρέπει επίσης να ενημερώσετε το γιατρό σας για οποιεσδήποτε:

• Δυσκολίες στην οικία, στο σχολείο και στις σχέσεις με τους συνομηλίκους
• Παρενέργειες φαρμάκων
• Σημάδια κατάθλιψης

Πρόληψη

Αν και δεν υπάρχει κανένας αποδεδειγμένος τρόπος για την πρόληψη της ADHD, η έγκαιρη αναγνώριση και θεραπεία μπορεί να αποτρέψει πολλά από τα προβλήματα που σχετίζονται με την ADHD.

---