Καρκίνος του προστάτη

Ορισμός

Ο καρκίνος του προστάτη είναι ένας καρκίνος ο οποίος ξεκινάει στον αδένα του προστάτη. Ο προστάτης είναι μια μικρή δομή σε σχήμα καρυδιού, η οποία αποτελεί μέρος του ανδρικού αναπαραγωγικού συστήματος. Περιβάλλει την ουρήθρα, τον αγωγό που αποβάλλει τα ούρα από τον οργανισμό.

Εναλλακτικές ονομασίες

Καρκίνος - προστάτης, Βιοψία - προστάτης, Βιοψία προστάτη, Σύστημα βαθμολόγησης Gleason

Αίτια

Ο καρκίνος του προστάτη είναι η τρίτη πιο κοινή αιτία θανάτου από καρκίνο στους άνδρες κάθε ηλικίας και η πιο κοινή αιτία θανάτου από καρκίνο στους άντρες άνω των 75 ετών. Ο καρκίνος του προστάτη σπανίως προσβάλλει άντρες κάτω των 40.

Άτομα που διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο να προσβληθούν:

• Οι Αφροαμερικανοί, που επίσης μπορεί να εκδηλώσουν τον καρκίνο σε οποιαδήποτε ηλικία
• Άντρες άνω των 60
• Άντρες με πατέρα ή αδελφό με καρκίνο του προστάτη

Άλλα άτομα σε κίνδυνο:

• Άντρες που εκτέθηκαν σε ισχυρά ζιζανιοκτόνα
• Άντρες που κάνουν κατάχρηση αλκοόλ
• Αγρότες
• Άντρες που ακολουθούν διατροφή υψηλή σε λιπαρά και ιδίως σε ζωικά λίπη
• Εργάτες σε εργοστάσια ελαστικών
• Ελαιοχρωματιστές
• Άντρες που εκτέθηκαν σε κάδμιο

Τα χαμηλότερα νούμερα απαντούν ανάμεσα στους Ιάπωνες που ζουν στην Ιαπωνία και όσους δεν καταναλώνουν κρέας (χορτοφάγους).

Ο διογκωμένος προστάτης είναι σύνηθες πρόβλημα σχεδόν σε όλους τους άντρες μεγαλύτερης ηλικίας (καλοήθης υπερπλασία του προστάτη). Το πρόβλημα αυτό δεν αυξάνει τις πιθανότητές σας να εμφανίσετε καρκίνο του προστάτη.

Συμπτώματα

Οι αιματολογικές εξετάσεις του ειδικού προστατικού αντιγόνου (PSA) γίνονται συχνά για να ελέγξουν προσυμπτωματικά τους άντρες για καρκίνο του προστάτη. Εξαιτίας αυτής της εξέτασης, σήμερα πλέον εντοπίζονται καρκίνοι του προστάτη προτού προκαλέσουν συμπτώματα.

Τα ακόλουθα συμπτώματα μπορούν να εμφανιστούν όταν κάποιος έχει προσβληθεί από καρκίνο του προστάτη (ωστόσο στην πλειονότητα των περιπτώσεων τα συγκεκριμένα συμπτώματα προκαλούνται από άλλα προβλήματα του προστάτη που δεν είναι καρκίνος):

• Καθυστέρηση ή βραδύτητα στην έναρξη της ούρησης
• Στάλες ή ακράτεια ούρων, πιο συχνά μετά την ούρηση
• Επιβράδυνση στη ροή των ούρων
• Δυσκολία κατά τη διάρκεια της ούρησης ή διακοπή της ούρησης
• Αίμα στα ούρα ή στο σπέρμα
• Πόνος ή ευαισθησία στα οστά, συχνότερα χαμηλά στην πλάτη ή στη λεκάνη (μόνο όταν ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί)

Εξετάσεις

Η βιοψία του προστάτη είναι το μόνο τεστ που μπορεί να επιβεβαιώσει τη διάγνωση. Ιστός από τον προστάτη εξετάζεται στο μικροσκόπιο. Τα αποτελέσματα της βιοψίας αναλύονται με τη βαθμολόγηση της κλίμακας Gleason.

Η βαθμολόγηση Gleason δείχνει πόσο επιθετικός μπορεί να είναι ο καρκίνος του προστάτη. Βαθμολογεί τους όγκους σε μια κλίμακα από το 1 έως το 5 με βάση πόσο διαφορετικά είναι τα κύτταρα από τον φυσιολογικό ιστό.

Συχνά το ίδιο δείγμα ιστού δίνει πάνω από μία βαθμολογία Gleason. Γι’ αυτό και η βαθμολόγηση Gleason χρησιμοποιείται για να φτιάξει μια τελική τιμή που είναι το άθροισμα των δύο επικρατέστερων βαθμών (μια κλίμακα από το 2 έως το 10). Όσο υψηλότερη είναι η τελική τιμή Gleason, τόσο πιθανότερο είναι ο καρκίνος να έχει κάνει μετάσταση και πέρα από τον αδένα του προστάτη:

• Αποτέλεσμα 2-4: Καρκίνος χαμηλού βαθμού
• Αποτέλεσμα 5-7: Καρκίνος ενδιάμεσου (ή μεσαίου) βαθμού. Οι περισσότεροι καρκίνοι του προστάτη ανήκουν σε αυτή την κατηγορία
• Αποτέλεσμα 8-10: Καρκίνος υψηλού βαθμού (κύτταρα με μικρή διαφοροποίηση)

Δύο είναι οι λόγοι που ο γιατρός σας ίσως σάς συστήσει βιοψία προστάτη:

• Οι αιματολογικές εξετάσεις του ειδικού προστατικού αντιγόνου  (PSA) έδειξαν ανεβασμένες τιμές.
• Η δακτυλική εξέταση του ορθού μπορεί να έδειξε διογκωμένο προστάτη ή μια σκληρή, ανώμαλη επιφάνεια. Χάρη στο αιματολογικό τεστ του ειδικού προστατικού αντιγόνου ωστόσο, λιγότερο συχνά γίνεται σήμερα διάγνωση προστάτη με δακτυλική εξέταση.

Οι αιματολογικές εξετάσεις του ειδικού προστατικού αντιγόνου είναι χρήσιμες επίσης και για να παρακολουθείτε τον καρκίνο μετά τη θεραπεία. Συχνά τα επίπεδα του ειδικού προστατικού αντιγόνου αρχίζουν να ανεβαίνουν προτού εκδηλώσει ο ασθενής συμπτώματα. Οι αφύσικες ενδείξεις μιας δακτυλικής εξέτασης του ορθού μπορεί να αποτελέσουν το μόνο σημάδι εμφάνισης καρκίνου του προστάτη (ακόμα κι αν οι τιμές του ειδικού προστατικού αντιγόνου είναι φυσιολογικές).

Οι παρακάτω εξετάσεις μπορούν επίσης να γίνουν για να διαπιστωθεί αν ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί:

• Αξονική τομογραφία
• Σπινθηρογράφημα οστών

Αντιμετώπιση

Η καλύτερη αντιμετώπιση του καρκίνου του προστάτη δεν είναι πάντα ξεκάθαρη. Ορισμένες φορές ο γιατρός σας μπορεί να σας συστήσει μια θεραπεία βασισμένος στα όσα γνωρίζει αναφορικά με τον τύπο του καρκίνου σας και τους παράγοντες επικινδυνότητας. Άλλες φορές όμως ο γιατρός σας θα συζητήσει μαζί σας δυο ή και περισσότερες διαφορετικές θεραπείες που ενδέχεται να αντιμετωπίσουν με θετικά αποτελέσματα τον καρκίνο σας.

Στα πρώιμα στάδια της ασθένειας συζητήστε με το γιατρό σας για τις επιλογές σας, ανάμεσα στις οποίες είναι η εγχείρηση και η ακτινοθεραπεία. Στους πιο ηλικιωμένους ασθενείς η απλή παρακολούθηση του καρκίνου με αιματολογικές εξετάσεις ειδικού προστατικού αντιγόνου και βιοψίες μπορεί να αποτελέσει επιλογή.

Ο καρκίνος του προστάτη που έχει κάνει μετάσταση μπορεί να αντιμετωπιστεί με φάρμακα τα οποία χαμηλώνουν τα επίπεδα τεστοστερόνης, χειρουργική επέμβαση αφαίρεσης των όρχεων ή χημειοθεραπεία.

Η εγχείρηση, η ακτινοθεραπεία και η ορμονοθεραπεία μπορούν να επηρεάσουν τη σεξουαλική επιθυμία ή επίδοση. Τα προβλήματα ακράτειας των ούρων είναι συχνά μετά το χειρουργείο και την ακτινοθεραπεία. Αυτά τα προβλήματα μπορεί να βελτιωθούν ή να επιδεινωθούν συν τω χρόνω, ανάλογα με τη θεραπευτική αγωγή. Μη διστάσετε να μιλήσετε στο γιατρό σας, αν σας ανησυχεί κάτι πάνω σε αυτά τα θέματα.

ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΕΠΕΜΒΑΣΗ

Η εγχείρηση συνήθως συνίσταται μονάχα έπειτα από πλήρη εκτίμηση και διεξοδική συζήτηση σχετικά με τα οφέλη και τους κινδύνους που μπορεί να κρύβει.

• Η εγχείρηση αφαίρεσης του προστάτη και μέρος του ιστού γύρω του ενδείκνυται όταν ο καρκίνος δεν έχει εξαπλωθεί πέρα από τον αδένα του προστάτη. Πρόκειται για μια επέμβαση που ονομάζεται ριζική προστατεκτομή. Μπορεί να γίνει και με ρομποτική χειρουργική.
• Στα πιθανά προβλήματα μετά τις χειρουργικές επεμβάσεις περιλαμβάνονται η δυσκολία ελέγχου των ούρων ή των κενώσεων και η στυτική δυσλειτουργία.

ΑΚΤΙΝΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

Η ακτινοθεραπεία χρησιμοποιεί ακτίνες Χ υψηλής ενέργειας ή ραδιενεργούς σπόρους για να σκοτώσει τα καρκινικά κύτταρα.

Η ακτινοθεραπεία έχει καλύτερα θεραπευτικά αποτελέσματα όταν ο καρκίνος δεν έχει εξαπλωθεί πέρα από τον αδένα του προστάτη. Μπορεί επίσης να γίνει μετά το χειρουργείο, στην περίπτωση που καρκινικά κύτταρα του προστάτη έχουν παραμείνει. Η ακτινοθεραπεία μερικές φορές χρησιμοποιείται για την ανακούφιση του πόνου όταν ο καρκίνος έχει κάνει μετάσταση στα οστά.

Η θεραπεία εξωτερικής ακτινοβολίας χρησιμοποιεί ακτίνες Χ υψηλής ενέργειας που χτυπούν κατευθείαν τον αδένα του προστάτη.

• Συνήθως πραγματοποιείται σε ακτινολογικό ογκολογικό κέντρο το οποίο είναι συμβεβλημένο με το νοσοκομείο. Θα επισκέπτεστε το κέντρο 5 μέρες τη βδομάδα για τις θεραπείες. Το θεραπευτικό πρόγραμμα κρατάει 6-8 εβδομάδες.
• Προτού ξεκινήσετε, ένα μέλος της θεραπευτικής ομάδας θα σημειώσει με ένα ειδικό στυλό το σημείο εκείνο του σώματός σας που πρόκειται να δεχθεί τη θεραπευτική διαδικασία.
• Η ακτινοβολία που διοχετεύεται στον αδένα του προστάτη σας χρησιμοποιεί ένα μηχάνημα πανομοιότυπο με το κανονικό μηχάνημα των ακτίνων Χ. Η ίδια η θεραπεία πάντως είναι γενικώς ανώδυνη.
• Στις παρενέργειες περιλαμβάνονται ενδεχομένως η ανικανότητα, η ακράτεια, η απώλεια όρεξης, η κόπωση, τα δερματικά εξανθήματα, τσούξιμο ή τραύμα στον ορθό, η διάρροια, επείγουσα συχνοουρία και αιματουρία  

Εξάλλου, η βραχυθεραπεία του προστάτη περιλαμβάνει την τοποθέτηση ραδιενεργών σπόρων μέσα στον αδένα του προστάτη.

• Ο χειρουργός εισάγει μικρές βελόνες μέσα στο δέρμα πίσω από το όσχεό σας για να εκχύσει με βελόνες τους κόκκους. Οι κόκκοι είναι τόσο μικροί που δεν τους νιώθετε καθόλου. Μπορούν να είναι προσωρινοί ή μόνιμοι.
• Η βραχυθεραπεία συνήθως συστήνεται σε άντρες με μικρότερο καρκίνο του προστάτη που εντοπίστηκε νωρίς και παρουσιάζει βραδεία εξέλιξη.
• Μπορεί επίσης να χορηγηθεί με εξωτερική ακτινοβολία σε ορισμένους ασθενείς με καρκίνο σε πιο προχωρημένο στάδιο.
• Μερικές από τις πιθανές παρενέργειες: πόνος, οίδημα ή μώλωπες στο πέος ή στο όσχεο, ούρα ή σπέρμα κοκκινοκάστανης απόχρωσης, ανικανότητα, ακράτεια και διάρροια.

Η θεραπεία πρωτονίων είναι ένα άλλο είδος ακτινοβολίας που χρησιμοποιείται στην αντιμετώπιση του καρκίνου του προστάτη. Οι γιατροί στοχεύουν με ακτίνες πρωτονίων τον όγκο, έτσι ώστε να βλάψουν λιγότερο τον ιστό που τον περιβάλλει.

ΟΡΜΟΝΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

Η τεστοστερόνη είναι η κύρια αντρική ορμόνη. Οι όγκοι του προστάτη χρειάζονται τεστοστερόνη για να αναπτυχθούν. Η ορμονοθεραπεία προσπαθεί να μειώσει την επίδραση της τεστοστερόνης στον καρκίνο του προστάτη. Οι θεραπείες αυτές μπορούν να αναχαιτίσουν περαιτέρω εξέλιξη και εξάπλωση του καρκίνου.

Η ορμονοθεραπεία χρησιμοποιείται κυρίως σε άντρες ο καρκίνος τον οποίων έχει εξαπλωθεί προκειμένου να ανακουφιστούν από τα συμπτώματα. Δύο τύποι φαρμάκων χορηγούνται κατά την ορμονοθεραπεία.

Ο πρώτος τύπος ονομάζεται αγωνιστής της ορμόνης απελευθέρωσης της ωχρινοτρόπου ορμόνης (LH-RH).

• Τα σκευάσματα αυτά εμποδίσουν τον οργανισμό να εκκρίνει τεστοστερόνη και χορηγούνται με ένεση συνήθως κάθε 3-6 μήνες.
• Περιλαμβάνουν λευπρορελίνη, γοσερελίνη, ναφαρελίνη,  τριπτορελίνη, ιστρελίνη, βουσερελίνη και δεγαρελίξη
• Στις πιθανές παρενέργειες περιλαμβάνονται η ναυτία και ο έμετος, οι εξάψεις, η αναιμία, ο λήθαργος, η οστεοπόρωση, η μειωμένη σεξουαλική επιθυμία, η μείωση της μυϊκής μάζας, η αύξηση βάρους και η ανικανότητα.

Τα άλλα φάρμακα που χρησιμοποιούνται ονομάζονται αντιανδρογόνα.

• Συχνά χορηγούνται μαζί με την παραπάνω ομάδα φαρμάκων
• Περιλαμβάνουν φλουταμίδη, βικαλουταμίδη και νιλουταμίδη
• Πιθανές παρενέργειες: στυτική δυσλειτουργία, απώλεια της σεξουαλικής όρεξης, προβλήματα στο ήπαρ, διάρροια και γυναικομαστία

Μεγάλο μέρος της τεστοστερόνης του οργανισμού παράγεται στους όρχεις. Ως εκ τούτου η αφαίρεση των όρχεων (ορχεκτομή, όπως λέγεται) μπορεί να αποτελέσει ορμονική θεραπεία. Αυτή η επέμβαση δεν γίνεται πολύ συχνά.

Η χημειοθεραπεία και η ανοσοθεραπεία ενδείκνυνται στην αντιμετώπιση του καρκίνου του προστάτη, όταν πλέον δεν ανταποκρίνεται στην ορμονοθεραπεία. Ένας ειδικός ογκολόγος συνήθως θα σας συστήσει ένα σκεύασμα ή συνδυασμό σκευασμάτων.

ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ

Μετά τη θεραπεία για τον καρκίνο του προστάτη ο ασθενής τίθεται υπό στενή παρακολούθηση για να βεβαιωθούμε ότι ο καρκίνος δεν εξαπλώνεται. Αυτό σημαίνει τακτικό ιατρικό έλεγχο, μαζί με σειρά από αιματολογικές εξετάσεις ειδικού προστατικού αντιγόνου (συνήθως από μια φορά το τρίμηνο μέχρι ετησίως).

Ομάδες στήριξης

Μπορείτε να απαλύνετε το συναισθηματικό στρες της αρρώστιας αυτής αν συμμετέχετε σε μια ομάδα στήριξης τα μέλη της οποίας μοιράζονται κοινά προβλήματα και εμπειρίες.

Πρόγνωση

Η πρόγνωση ποικίλλει εξαιρετικά. Επηρεάζεται κυρίως από την πιθανότητα μετάστασης του καρκίνου και πόσο ανώμαλα είναι τα καρκινικά κύτταρα (με βάση τη βαθμολόγηση Gleason) κατά τη διάγνωση.

Πολλοί ασθενείς με καρκίνο του προστάτη που δεν έχει κάνει μετάσταση θεραπεύονται, όπως και ασθενείς ο καρκίνος των οποίων δεν έχει εξαπλωθεί πάρα πολύ έξω από τον αδένα του προστάτη.

Ακόμα και ασθενείς που δεν μπορούν να θεραπευτούν μπορούν να επεκτείνουν τη ζωή τους πολλά χρόνια με ορμονοθεραπεία.

Πιθανές επιπλοκές

Οι επιπλοκές του καρκίνου του προστάτη οφείλονται κυρίως στις διάφορες θεραπευτικές αγωγές.

Πρόληψη

Η χορτοφαγική διατροφή με χαμηλά λιπαρά ή η διατροφή παρόμοια με το παραδοσιακό διαιτολόγιο της Ιαπωνίας μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο. Αυτό σημαίνει ότι θα περιλαμβάνει τροφές πλούσιες σε ωμέγα 3 λιπαρά οξέα.

H φιναστερίδη και η δουταστερίδη είναι ουσίες που συνήθως χορηγούνται για την αντιμετώπιση της καλοήθους υπερπλασίας του προστάτη. Συνίσταται η διεξοδική συζήτηση με τον γιατρό σας των υπέρ και των κατά αυτών των φαρμάκων με ασθενείς που:

• Έχουν τιμή ειδικού προστατικού αντιγόνου 3.0 ή χαμηλότερα
• Ελέγχονται ετησίως για καρκίνο του προστάτη
• Δεν έχουν ακόμα ενδείξεις εμφάνισης καρκίνου του προστάτη

Δεν συμφωνούν όλοι οι ειδικοί με αυτή τη σύσταση.

---