Πρωτοπαθής Υπεροξαλουρία: Η αντιμετώπιση μιας σπάνιας νόσου

Τα σπάνια νοσήματα  πολλαπλασιάζονται με τον καιρό. Πολλά από αυτά έχουν κληρονομική προδιάθεση και παρουσιάζονται και σε παιδιά. Ένα από τα σπάνια αυτά νοσήματα είναι και η Πρωτοπαθής Υπεροξαλουρία, η κλινική εκδήλωση της οποίας είναι πιο σοβαρή στην παιδική ηλικία.

Η νόσος αντιμετωπίζεται συνήθως με έγκαιρη διάγνωση και τις νεότερες στοχευμένες ενζυμικές θεραπείες. O Αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) ενέκρινε το 2020  το πρώτο φάρμακο για τη Πρωτοπαθή Υπεροξαλουρία τύπου 1.

Να σημειωθεί ότι από σήμερα μέχρι και την Παρασκευή 12 Νοεμβρίου έχει οριστεί η εβδομάδα ευαισθητοποίησης για την συγκεκριμένη σπάνια νόσο.

Στα πλαίσια αυτά συνομιλήσαμε  με την παιδίατρο – παιδο-νεφρολόγο / Διευθύντρια του νεφρολογικού τμήματος στον Νοσοκομείο Παίδων "Π & Α. Κυριακού", κ. Ανδρομάχη Μητσιώνη, που μας παραθέτει τις σχετικές πληροφορίες.

Τι είναι η Πρωτοπαθής Υπεροξαλουρία και πως προκαλείται;

Οι Πρωτοπαθείς Υπεροξαλουρίες είναι ένα σύνολο νοσημάτων που κληρονομούνται με τον αυτοσωματικό υπολειπόμενο χαρακτήρα και οφείλονται σε διαταραχές των ηπατικών ενζύμων που συμμετέχουν στην παραγωγή των οξαλικών οξέων. Λόγω αυτών των διαταραχών, υπερπαράγονται οξαλικά τα οποία και εναποτίθενται αρχικά στους νεφρούς προκαλώντας νεφρολιθίαση και νεφρασβέστωση αλλά και σε άλλα όργανα  (οστά, οφθαλμοί, δέρμα, καρδιά κλπ).

Ανάλογα με την ενζυμική διαταραχή, οι υπεροξαλουρίες κατατάσσονται σε 3 τύπους με συχνότερο τον τύπο 1 που οφείλεται σε διαταραχή του ενζύμου AGT (αλανινογλυοξικολική τρανσαμινάση).

Πόσους ασθενείς αφορά η νόσος στην Ελλάδα;

Είναι σπάνια νόσος και διεθνώς η αναφερόμενη συχνότητα είναι 1-3 ανά 1.000.000 πληθυσμού. Από αυτούς το 85% πάσχει από Πρωτοπαθή Υπεροξαλουρία τύπου 1, το 8-10% από Πρωτοπαθή Υπεροξαλουρία τύπου 2 και το 5-7% από Πρωτοπαθή Υπεροξαλουρία τύπου 3.

Ποια είναι τα πιο συνήθη συμπτώματα της νόσου;

Υπάρχει μεγάλη ετερογένεια στην εμφάνιση και στη βαρύτητα των εκδηλώσεων της νόσου. Στην παιδική ηλικία οι κλινικές εκδηλώσεις είναι σοβαρότερες και το συχνότερο εύρημα είναι νεφρασβέστωση στο υπερηχογράφημα νεφρών είτε υποτροπιάζουσα νεφρολιθίαση με αιματουρία, δυσουρία, κοιλιακού άλγος ή και καθυστέρηση της αύξησης. Σε προχωρημένα στάδια της νόσου μπορεί να προκληθεί νεφρική βλάβη που οδηγεί σε νεφρική ανεπάρκεια.

Επιπλέον,  λόγω της εναπόθεσης των οξαλικών στα διάφορα όργανα  μπορεί να υπάρχουν εκδηλώσεις από το όργανο το οποίο έχει προσβληθεί όπως π.χ υποθυρεοειδισμός, κατάγματα οστών, διαταραχές της όρασης, καρδιακές διαταραχές κλπ.

Θεωρείτε ότι η νόσος υποδιαγιγνώσκεται;

Φαίνεται πως η νόσος υποδιαγιγνώσκεται και λόγω ήπιων ή απόντων συμπτωμάτων πολλοί ασθενείς θα  διαγνωσθούν αργά στην ενήλικη ζωή ή ακόμα και μετά από μεταμόσχευση νεφρού. Από γενετικές μελέτες εκτιμάται ότι η πραγματική συχνότητα της νόσου είναι περίπου 1: 58000 ασθενείς, πολύ μεγαλύτερη δηλαδή από την αναφερόμενη.

Σε ποιες ηλικίες εμφανίζεται ποιο συχνά;

Σύμφωνα με μελέτες, στο 30% των ασθενών η νόσος πρωτοεκδηλώνεται στην παιδική ηλικία με μέση ηλικία τα 5 έτη και στο 20-50% των ασθενών στην ενήλικη ζωή.

Ποιοι είναι οι τρόποι αντιμετώπισης; Υπάρχει θεραπεία;

Η μοναδική αποτελεσματική θεραπεία είναι η αποκατάσταση της ηπατικής ενζυμικής διαταραχής η οποία έως σήμερα πραγματοποιείται με  μεταμόσχευση ήπατος, ενώ πρόσφατα κυκλοφόρησε το φάρμακο Lumasiran το οποίο ανήκει στην κατηγορία των RNAi φαρμάκων και παρεμβαίνει στην ενζυμική δυσλειτουργία και μειώνει την παραγωγή οξαλικών από το ήπαρ.

Όσον αφορά την συντηρητική αντιμετώπιση της νόσου απαιτείται επαρκής ενυδάτωση του ασθενούς και χορήγηση φαρμάκων που αυξάνουν τη διαλυτότητα των κρυστάλλων οξαλικού ασβεστίου όπως το κιτρικό κάλιο και συμπληρώματα φωσφόρου και μαγνησίου.

Επίσης σε συγκεκριμένες γενετικές διαταραχές η λήψη πυριδοξίνης δύναται να βελτιώσει τη λειτουργία του παθολογικού ενζύμου. Όμως η συντηρητική θεραπεία,  όσο εντατική και αν είναι, δεν επαρκεί για να αντισταθμίσει την υπερπαραγωγή των οξαλικών οξέων με συνέπεια σημαντικός αριθμός ασθενών να καταλήγει σε τελικού σταδίου νεφρική ανεπάρκεια η οποία θα χρειαστεί αποκατάσταση με κάθαρση ή μεταμόσχευση νεφρού.

Με την έγκαιρη διάγνωση και τις νεότερες στοχευμένες ενζυμικές θεραπείες δύναται να σταματήσει η εξέλιξη της νόσου και οι καταστροφικές συνέπειες στους νεφρούς και τα υπόλοιπα προσβεβλημένα όργανα.