Μπορεί η COVID-19 να πυροδοτήσει παρκινσονισμό ή Πάρκινσον;

Αρκετές μελέτες έχουν αναδείξει τον ρόλο των ιογενών λοιμώξεων στην πυροδότηση και ανάπτυξη παρκινσονισμού ή/και νόσου Πάρκινσον. Παρά το γεγονός ότι οι μοριακοί και κυτταρικοί μηχανισμοί παραμένουν αδιευκρίνιστοι, ο ιός της γρίπης έχει συνδεθεί με ανάπτυξη Πάρκινσον, ενώ άλλοι ιοί όπως της ηπατίτιδας C, του έρπητα τύπου 1, ο HIV, ο ιός του Δυτικού Νείλου, ο Epstein - Barr και άλλοι, έχουν αναφερθεί ως παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη παρκινσονισμού.

Μείζον θέμα για τον τομέα της Νευρολογίας σήμερα είναι αν και ο ιός SARS-CoV-2 είναι πιθανό να εισέλθει στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα και να πυροδοτήσει παρκινσονισμό ή νόσο του Πάρκινσον μελλοντικά.

Ο παρκινσονισμός, ως κλινικό σύνδρομο, έχει αναφερθεί βιβλιογραφικά σε ορισμένους ασθενείς με COVID-19, τόσο στην οξεία φάση της νόσου όσο και στη συνέχεια, στην post-COVID φάση. Επίσης, έχει βρεθεί πως ασθενείς με εγκατεστημένη νόσο Πάρκινσον πριν από την εμφάνιση της πανδημίας, παρουσίασαν επιδείνωση της συμπτωματολογίας τους μετά τη λοίμωξη από τον SARS-CoV-2.

Σε μια ευρεία ανασκόπηση της βιβλιογραφίας, επιστήμονες του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Παστέρ συμπυκνώνουν την έως σήμερα γνώση για το συγκεκριμένο θέμα. Ιχνηλατούν τα "μονοπάτια" - όπως η οσφρητική οδός - τα οποία θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει ο ιός προκειμένου να εισέλθει στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα και κάνουν την υπόθεση ότι δυνητικά ο ιός θα μπορούσε να επιταχύνει την εμφάνιση παρκινσονισμού και Πάρκινσον σε άτομα που έχουν την προδιάθεση. Όπως επισημαίνουν, πάντως, θα χρειαστεί χρόνος, περισσότερα κλινικά και πειραματικά δεδομένα προκειμένου αυτή η υπόθεση να επιβεβαιωθεί.

Παρκινσονισμός, Πάρκινσον και COVID-19

Παρκινσονισμός είναι ένα κλινικό σύνδρομο, που εμπεριέχει ένα σύνολο κλινικών χαρακτηριστικών, όπως βραδυκινησία, δυσκαμψία, τρόμος ηρεμίας, διαταραχή αντανακλαστικών στάσεως που οδηγεί τους ασθενείς σε συχνές πτώσεις και αστάθεια κατά τη βάδιση, καθώς και "πάγωμα" των κινήσεων όπως αναφέρεται συχνά από ασθενείς.

Όπως αναφέρει στο iatronet.gr ο Δημήτρης Μυσίρης (φωτογραφία), υποψήφιος διδάκτορας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και μέλος του Ιατρείου Διαχείρισης και Αποκατάστασης ασθενών μετά από λοίμωξη με SARS-CoV-2, η συνηθέστερη αιτία είναι η ιδιοπαθής νόσος Πάρκινσον, αλλά μπορεί να οφείλεται και σε άλλες αιτίες, όπως αγγειακός παρκινσονισμός, φαρμακευτικός παρκινσονισμός.

Η βιβλιογραφική ανασκόπηση των επιστημόνων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας είχε διπλό σκοπό: Από τη μία να εντοπίσει τα κλινικά, φλεγμονώδη και μοριακά μονοπάτια που συνδέουν τις δύο νοσολογικές οντότητες (COVID-19 και Πάρκινσον). Από την άλλη να αποκαλύψει και να υποθέσει κάποιους μηχανισμούς με τους οποίους θα μπορούσε ο ιός να πυροδοτήσει μηχανισμούς που μελλοντικά θα οδηγούσαν σε παρκινσονισμό ή νόσο Πάρκινσον.

"Υποθέτουμε στον τομέα της Nευρολογίας ότι σε άτομα που μπορεί είχαν γενετική ή γενικότερα  προδιάθεση να εμφανίσουν κάποια στιγμή τη νόσο του Πάρκινσον, ο ιός μπορεί πιθανόν να κινητοποιήσει κάποια νευροφλεγμωνώδη και νευροεκφυλιστικά μονοπάτια και να επιταχύνει τη διαδικασία", αναφέρει ο κ. Μυσίρης και προσθέτει: "Επειδή βρισκόμαστε ακόμη στην αρχή των μετάλοιμωδών συνεπειών της πανδημίας, και όλα αυτά  βρίσκονται υπό διερεύνηση θα πρέπει να τονίζουμε την υποθετικότητα και να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί στον χαρακτηρισμό αυτών των φαινομένων. Υπάρχουν στην βιβλιογραφία  πειραματικές μελέτες, που έχουν υποστηρίξει την σχέση μεταξύ της COVID-19 και της νόσου Πάρκινσον, αλλά χρειάζεται χρόνος ώστε αυτό να μελετηθεί και να αποδειχτεί προοπτικά".

Τα "μονοπάτια" εισόδου στο ΚΝΣ

Αφετηρία της μελέτης των επιστημόνων αποτέλεσε η παρατήρηση πως οι νευρολογικές επιπλοκές είναι μια σημαντική συνιστώσα του long-COVID συνδρόμου. Προσπαθώντας να κατανοήσουν το πώς ο ιός προκαλεί αυτές τις επιπλοκές, αποτελεί μείζον θέμα στον τομέα της νευρολογίας το αν και πώς ο ιός χτυπάει το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (ΝΚΣ).

"Υπάρχουν πολλά μοντέλα που μας αναφέρουν τη δυνατότητα με την οποία ο ιός μπορεί να εισέλθει στο ΚΝΣ, είτε άμεσα είτε έμμεσα. Για παράδειγμα, η οσφρητική οδός έχει 'ενοχοποιηθεί' ως μια οδός που μπορεί να εκμεταλλευτεί ο ιός για να εισέλθει, όπως επίσης και το πνευμονογαστρικό νεύρο", σημειώνει ο υποψήφιος διδάκτορας, για να προσθέσει πως υπάρχουν και έμμεσοι τρόποι με τους οποίους ο ιός θα μπορούσε να έχει επίδραση στο ΚΝΣ. Ένας από αυτούς, που αποτελεί κεντρική υπόθεση της ανασκόπησης, είναι μέσω των εξωσωμάτων, που θα μπορούσαν να αποτελέσουν τα «οχήματα» για τη μεταφορά παθολογικών μηνυμάτων στον εγκέφαλο, από μολυσμένα με τον ιό κύτταρα των περιφερικών ιστών.

"Τα εξωσώματα είναι μικρά κυστίδια που παράγονται από διάφορα κύτταρα του οργανισμού μας και διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη μεταφορά μυνημάτων από κύτταρο σε κύτταρο. Το περιεχόμενό τους αποτελείται από πρωτεϊνες, λιπίδια, mRNΑ και άλλα βιομόρια. Το ζήτημα είναι ότι τα εξωσώματα κατέχουν θέση στα νευροεκφυλιστικά νοσήματα, όπως η νόσος του Πάρκινσον", εξηγεί και συμπληρώνει: "βλέπουμε ότι ο ιός SARS-CoV-2 επηρεάζει την 'ποιοτική' σύνθεση των εξωσωμάτων που παράγονται από τα κύτταρα που μολύνονται από τον ιό. Άρα, επηρεάζοντας ο ιός το περιεχόμενο τους, το οποίο θα μπορούσε να γίνει 'παθολογικό', και δεδομένου της ικανότητας των εξωσωματων να εισερχονται στο ΚΝΣ, θα μπορούσαν να επαχθούν κάποιοι καταρράκτες, οι οποίοι μελλοντικά θα μπορούσαν να οδηγήσουν στη νόσο του Πάρκινσον".

Και αυτή η υπόθεση, που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον ως προς την κατανόηση της νευροβιολογίας του ιού, πρέπει να αποδειχτεί πειραματικά, όπως επισημαίνεται.

Ολιστική αντιμετώπιση post-COVID ασθενών

Με αυτά τα δεδομένα, οι μελετητές επισημαίνουν πως η αντιμετώπιση των ασθενών με post-COVID σύνδρομο θα πρέπει να είναι ολιστική. "Δεν πρέπει να σκεφτόμαστε ότι ο ιός αφορά μόνο το αναπνευστικό μας σύστημα. Υπάρχουν πολλές εξωπνευμονικές εκδηλώσεις, μεταξύ αυτών και νευρολογικές επιπλοκές, όπως για παράδειγμα η υποσμία και το brain fog, οι οποίες μπορεί να επιμένουν για αρκετό διάστημα με τη λοίμωξη σε ορισμένους ασθενείς. Επομένως, θα πρέπει να είμαστε σε επαγρύπνηση και να υπάρχει σύμπραξη πολλών ειδικοτήτων για την διαχείριση των ασθενών", καταλήγει ο κ. Μυσίρης.

Την βιβλιογραφική ανασκόπηση υπογράφουν οι Δ. Μυσίρης, Γ. Βαβουγυιός, Ε. Καραμιχάλη, Στ. Παπουτσοπούλου, Β. Σταύρου, Ε. Παπαγιάννη, Στ. Μπούτλας, Θ. Μαυρίδης, Π. Φωκά, Σ. Ζαρογιάννης, Κ. Γουργουλιάνης. Γ. Ξηρομερήσιου.