Μόλις το 15% των περιπτώσεων εξάρτησης από το αλκοόλ διαγιγνώσκεται κατά μέσο όρο στην Ευρώπη, ενώ ακόμη μικρότερο - στην "περιοχή" του 10% - είναι το ποσοστό των ασθενών που λαμβάνουν θεραπεία. Πρόκειται για μια από τις "διαταραχές άρνησης", στις οποίες το άτομο δεν αποδέχεται ότι έχει πρόβλημα, ενώ το κοινωνικό στίγμα, τα περίπλοκα θεραπευτικά πρωτόκολλα και η έλλειψη ενημέρωσης συμβάλλουν στο μεγάλο διαγνωστικό και θεραπευτικό κενό, μεγαλύτερο από κάθε άλλη ψυχική διαταραχή.

Η διαταραχή χρήσης ουσιών είναι μια νόσος του εγκεφάλου, προοδευτική, χρόνια, υποτροπιάζουσα, αλλά αντιμετωπίσιμη, επισημαίνει ο ομότιμος καθηγητής Ψυχιατρικής στο ΑΠΘ και πρόεδρος του Επιστημονικού Συμβουλίου του Εθνικού Οργανισμού Πρόληψης και Αντιμετώπισης των Εξαρτήσεων (ΕΟΠΑΕ), Ιωάννης Διακογιάννης (φωτογραφία).

Με αφορμή σχετική επιστημονική του διάλεξή του στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για ιατροκοινωνικά θέματα που οργανώνει το Σώμα Ομότιμων Καθηγητών Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων Βορείου Ελλάδος, ο κ. Διακογιάννης μιλάει στο iatronet.gr για το αλκοόλ και τις συνέπειες της σωματικής και ψυχικής εξάρτησης. Απαντάει στο ερώτημα αν υπάρχει «ασφαλής» ποσότητα κατανάλωσης αλκοόλ, ενώ αναφέρεται και στα μέτρα για την αποτροπή πρόσβασης ανήλικων στα αλκοολούχα ποτά.

Υπάρχει "ασφαλής κατανάλωση"

Η πυραμίδα της χρήσης αλκοόλ έχει στη βάση της την ασφαλή κατανάλωση ή αποχή, κλιμακώνεται διαδοχικά με την επικίνδυνη και την επιβλαβή κατανάλωση, ενώ στην κορυφή της βρίσκεται η κατάχρηση και εξάρτηση, όπου υπάρχει πλέον διαταραχή χρήσης.

Παρόλο που δεν υπάρχουν σαφώς προσδιορισμένα όρια, καθώς η επίπτωση μπορεί να διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει θέσει ως ορόσημα ημερήσιας λήψης τα 20 - 40 γραμμάρια αλκοόλης για τις γυναίκες και 40 - 60 για τους άνδρες. Τα συγκεκριμένα όρια, πάνω από τα οποία η κατανάλωση θεωρείται επιβλαβής, ισοδυναμούν με 4 ή 6, αντίστοιχα, ποτήρια κρασιού ή μπύρας.

Όπως ανέφερε ο κ. Διακογιάννης, η εξάρτηση εμφανίζεται με ένα σύνολο από οργανικά, συμπεριφορικά και γνωστικά φαινόμενα, όταν η χρήση αλκοόλ αποκτά μεγαλύτερη προτεραιότητα για ένα άτομο σε σχέση με άλλες συμπεριφορές που είχαν μεγαλύτερη αξία. Εκδηλώνεται με σωματικά και ψυχικά συμπτώματα, ενώ το στερητικό σύνδρομο σε περίπτωση διακοπής μπορεί να οδηγήσει σε απειλητικές για τη ζωή καταστάσεις.

Σύμφωνα με ευρήματα παλαιότερης μεγάλης μελέτης στον ευρωπαϊκό πληθυσμό:

  • Περίπου 55 εκατομμύρια ενήλικων Ευρωπαίων (το 15% του ενήλικου πληθυσμού στην Ευρώπη) καταναλώνουν ποσότητες αλκοόλ τουλάχιστον σε επικίνδυνο επίπεδο.
  • Περίπου 20 εκατομμύρια εξ αυτών, (το 6% του ενήλικου πληθυσμού στην Ε.Ε.) καταναλώνουν ποσότητες αλκοόλ σε επιβλαβές επίπεδο
  • Το 5% των ενηλίκων ανδρών και το 1% των ενηλίκων γυναικών είναι εξαρτημένοι από το αλκοόλ.

Επιπτώσεις στην υγεία

Το αλκοόλ είναι ο τρίτος παράγοντας κινδύνου για νοσηρότητα, έπειτα από τον καπνό και την αρτηριακή πίεση, ενώ στην Ευρώπη είναι δεύτερος μετά τον καπνό. Προκαλεί μια σειρά από συνέπειες στην υγεία, από ήπιες και μέτριες έως σοβαρές και θανατηφόρες, ενώ ευθύνεται για 1,5 εκατομμύριο θανάτους το χρόνο. Μεταξύ άλλων, προκαλεί ψυχικές και συμπεριφορικές διαταραχές, καρδιαγγειακή νόσο, αναπνευστικές παθήσεις, παθήσεις γαστρεντερικού, μυοσκελετικές, παθήσεις του ανοσοποιητικού, νεοπλάσματα, παθήσεις αναπαραγωγικού συστήματος, περιγεννητικές βλάβες, ατυχήματα και τραυματισμούς κ.ά.

Παράλληλα, είναι η μόνη από όλες τις εξαρτησιογόνες ουσίες η οποία δεν αμφισβητείται ότι αυξάνει την επιθετικότητα, με τις κοινωνικές συνέπειες να περιλαμβάνουν κακοποίηση συζύγου και παιδιών, διαζύγια, μείωση παραγωγικότητας, απώλεια εργασίας και χρόνια ανεργία.

Σύμφωνα με στοιχεία μελετών που παρουσίασε ο ομότιμος καθηγητής, το 63% της κίρρωσης ήπατος σε Ευρωπαίους άνδρες συνδέεται με το αλκοόλ, όπως και το 26% των αιμορραγικών επεισοδίων, το 41% του καρκίνου στόματος και φάρυγγα, το 46% του καρκίνου οισοφάγου, το 11% άλλων μορφών καρκίνου. Επίσης, συνδέεται με το 41% των αυτοκτονιών, το 32% άλλων εκ προθέσεως τραυματιών και το 45% των τροχαίων ατυχημάτων.

Θεραπευτικό και διαγνωστικό κενό

"Από όλες τις ψυχικές διαταραχές, η διαταραχή χρήσης αλκοόλ έχει το μεγαλύτερο κενό διάγνωσης και αντιμετώπισης", επισημαίνει ο κ. Διακογιάννης, καταθέτοντας μια σειρά από παράγοντες που επηρεάζουν τόσο την αναγνώριση όσο και την διαχείριση του προβλήματος:

  • Κοινωνία: Έλλειψη ενημέρωσης ως προς το ότι η κατάχρηση είναι μια "νόσος του εγκεφάλου" και για επιπτώσεις της.
  • Ασθενείς: Ισχνή αναζήτηση βοήθειας, λόγω στιγματισμού, αρνητικών πεποιθήσεων ή εμπειριών σε σχέση με θεραπείες και θεραπευτικούς στόχους.
  • Ιατροί: Συχνά προτιμούν τις ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις. Περιορισμένες ικανότητες ανίχνευσης, διάγνωσης και θεραπείας στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας.
  • Θεραπείες: Μέχρι πρόσφατα τα πρωτόκολλα περιλάμβαναν την αποχή ως μόνη φαρμακευτική πρόταση. Τα τελευταία χρόνια προστέθηκαν φάρμακα που βοηθούν στον περιορισμό της χρήσης.

Νέοι και αλκοόλ

Όπως επισημαίνει ο ομότιμος καθηγητής, η βλάβη στους ανήλικους, αλλά και στους νέους ενήλικες, από την χρήση αλκοόλ, μπορεί να είναι πολύ μεγαλύτερη, καθώς ο εγκέφαλός τους συνεχίζει να διαμορφώνεται μέχρι τα 20, ακόμη και τα 22 έτη.

Ο ίδιος επικροτεί τα μέτρα αποτροπής πρόσβασης των ανήλικων σε προϊόντα αλκοόλ και καπνού που λαμβάνει η πολιτεία, παρατηρώντας ωστόσο πως δεν αρκεί από μόνη της η καταστολή. «Στην Ελλάδα πολλές φορές από μικρή ηλικία, ο πατέρας παροτρύνει το παιδί να πιει μια μπύρα για να δείξει ότι έγινε ‘άνδρας’ ή για να νιώσει μεγάλος. Αυτό ενέχει μεγάλους κινδύνους», υπογραμμίζει και συμπληρώνει: "Είναι πολύ συχνός και ο παιδικός αλκοολισμός. Ένα παιδάκι που ήρθε σε επαφή με το αλκοόλ και δοκίμασε, για διάφορους λόγους  είχε ευαλωτότητα, του άρεσε και συνέχισε να καταναλώνει".

Συνδυαστικά με μέτρα αποτροπής, όπως η υψηλή φορολογία και η απαγόρευση χρήσης σε ανήλικους, χρειάζεται η συνεχής ενημέρωση και η αγωγή υγείας στο σπίτι, που πρέπει να ξεκινά από τη γέννηση ενός παιδιού. "Όπως μαθαίνει κανείς πώς να περνάει από το ένα πεζοδρόμιο στο άλλο ή να πλένει τα δόντια του, έτσι πρέπει να μπορεί να αποκτήσει μια ενστικτώδη αντίδραση απέναντι στις εξαρτήσεις. Ξαφνικές απαγορεύσεις, ή να πει ο γονιός στο παιδί μην πίνεις κρατώντας ένα ποτήρι με ουίσκι στο χέρι, καταλαβαίνει κανείς ότι δεν είναι το καλύτερο δυνατό". καταλήγει ο κ. Διακογιάννης.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Ι. Βαρδακαστάνης: Το αναπηρικό κίνημα συνεχίζει να αγωνίζεται και να διεκδικεί
Ενδυνάμωση των ασθενών: Καμπάνια ευαισθητοποίησης για την ενίσχυση υιοθέτησης της περιτοναϊκής κάθαρσης στην Ελλάδα
Πνευμονία: Βακτηριακό ένζυμο είναι πιθανό να προκαλεί μοιραίες καρδιακές επιπλοκές [μελέτη]