Της Σοφίας Νέτα

Tο ένα τρίτο των γυναικών με θετικό στους υποδοχείς οιστρογόνων καρκίνο του μαστού, παρουσιάζει υποτροπή και περισσότερες από τις μισές υποτροπές εμφανίζονται σε περισσότερο από 5 χρόνια μετά το χειρουργείο. Ενώ υπάρχει μία πρώιμη κορύφωση των υποτροπών κατά τα δύο με τρία πρώτα χρόνια μετά το χειρουργείο, με το 75% των υποτροπών να αφορούν άλλα όργανα και ιστούς, το 60% των γυναικών δεν θα παρουσιάσουν σημεία καρκίνου του μαστού για τα επόμενα 5 χρόνια μετά το χειρουργείο χωρίς να λάβουν άλλη θεραπεία.Ωστόσο, ο καρκίνος του μαστού δεν θεωρείται ότι έχει θεραπευτεί καθώς το ποσοστό των υποτροπών συνεχίζει να αυξάνει αθροιστικά μέσα στα 10 χρόνια μετά τη διάγνωση.

Τις τελευταίες εξελίξεις και τα νέα δεδομένα στην ορμονοθεραπεία παρουσίασε οκαθηγητής Χρήστος Μαρκόπουλος, Πρόεδρος της Ελληνικής Χειρουργικής Εταιρίας Μαστού, σε συνέντευξη τύπου με θέμα τον κίνδυνο και την πρόληψη υποτροπής σε ασθενείς με ορμονο-ευαίσθητο καρκίνου μαστού μετά το χειρουργείο.

Υποτροπή, ονομάζεται η επανεμφάνιση του καρκίνου μετά από την αρχική θεραπεία, είτε στο μαστό που έχει χειρουργηθεί, είτε σε πιο απομακρυσμένα σημεία. Ενώ υπάρχει μία πρώιμη κορύφωση των υποτροπών κατά τα δύο με τρία πρώτα χρόνια μετά το χειρουργείο, αξίζει να σημειωθεί ότι πάνω από το 50% των συνολικών υποτροπών και θανάτων από τη νόσο συμβαίνουν μετά την 5ετία.

Το 75% των υποτροπών αφορούν άλλα όργανα και ιστούς. Αυτές οι απομακρυσμένες υποτροπές, ή μεταστάσεις, αποτελούν την κύρια αιτία θανάτου από τον καρκίνο του μαστού.

Όπως τόνισε ο Καθ. κ. Χρήστος Μαρκόπουλος, ‘στόχος μας είναι η αποφυγή της υποτροπής και η επιμήκυνση του χρόνου επιβίωσης της ασθενούς, διότι παρά τις σημαντικές εξελίξεις στη διάγνωση και αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού, ο κίνδυνος υποτροπής και θανάτου από τη νόσο, παραμένει σημαντικός’.

Ελπίδα δίνουν τα αποτελέσματα της μελέτης ΜΑ-17, τα οποία δημοσιεύθηκαν πρόσφατα, στις 10 Μαρτίου 2008, στο έγκυρο περιοδικό κλινικής ογκολογίας ‘Journal of Clinical Oncology’. Σύμφωνα με τη μελέτη, η θεραπεία με λετροζόλη ακόμα έως και αρκετά χρόνια μετά την διακοπή της αρχικής επικουρικής θεραπείας με ταμοξιφαίνη, μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο υποτροπής του καρκίνου του μαστού.

Η ανάλυση έδειξε ότι οι γυναίκες που έλαβαν θεραπεία με λετροζόλη είχαν μείωση κατά 63% της πιθανότητας υποτροπής και μείωση κατά 61% του κινδύνου μετάστασης έναντι των γυναικών που έλαβαν το εικονικό φάρμακο. Μια δεύτερη ανάλυση, η οποία δημοσιεύθηκε στο ιατρικό περιοδικό ‘Annals of Oncology’ (Μάρτιος 2008), επιβεβαιώνει τα οφέλη της θεραπείας με λετροζόλη, τονίζοντας ότι είναι σημαντική η έγκαιρη έναρξη θεραπείας, π.χ.

μέσα σε 3 μήνες μετά από την ολοκλήρωση της θεραπείας με ταμοξιφαίνη.

Η ΜΑ-17 είναι μια πολυκεντρική κλινική μελέτη Φάσης ΙΙΙ, η οποία συνέκρινε την αποτελεσματικότητα της λετροζόλης με το εικονικό φάρμακο σε περισσότερες από 5.000 γυναίκες με καρκίνο του μαστού μετά από πέντε χρόνια θεραπείας με ταμοξιφαίνη.

Το 2003, μετά την πρώτη, προκαθορισμένη ανάλυση της πορείας των ασθενών, λόγω των σημαντικά καλύτερων αποτελεσμάτων των ασθενών που λάμβαναν λετροζόλη και όχι εικονικό φάρμακο, διεκόπη η μελέτη, έγινε γνωστή η τυχαιοποίηση και δόθηκε η δυνατότητα στις ασθενείς που λάμβαναν εικονικό φάρμακο να επιλέξουν την έναρξη θεραπείας με λετροζόλη, ή να συνεχίσουν χωρίς θεραπεία.

Οι πρόσφατες δημοσιεύσεις αφορούν στην υποομάδα των ασθενών η οποία επέλεξε την έναρξη της θεραπείας με λετροζόλη.

‘Τα στοιχεία της μελέτης ΜΑ-17 αποτελούν μια πολύ σημαντική εξέλιξη στη θεραπευτική αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού’, είπε κλείνοντας ο κ. Μαρκόπουλος.‘Τα δεδομένα δείχνουν ότι, ακόμα και μετά από αρκετά χρόνια, δεν είναι αργά για να προστατευθούν οι ασθενείς μας από τον κίνδυνο επανεμφάνισης του καρκίνου.

Αξίζει να σημειωθεί, ότι, μέχρι στιγμής, η λετροζόλη είναι ο μοναδικός αναστολέας της αρωματάσης που έχει δείξει αυτά τα αποτελέσματα.’

Χρήσιμες πληροφορίες για την επανεμφάνιση του Καρκίνου του Μαστού

Είδη Υποτροπών
Υποτροπή, ονομάζεται η επανεμφάνιση του καρκίνου μετά από την αρχική θεραπεία.
Υπάρχουν τρία είδη υποτροπών:
Τοπική: Αποτελεί επανεμφάνιση καρκινικών κυττάρων στο χειρουργημένο μαστό.

Σε γυναίκες που έχουν υποβληθεί σε επέμβαση διατήρησης του μαστού (μερική μαστεκτομή) και ακτινοβολία, η πιθανότητα τοπικής υποτροπής είναι λίγο μεγαλύτερη σε σχέση με τις ασθενείς που υποβλήθηκαν σε πλήρη μαστεκτομή.
Περιοχική: Αποτελεί εμφάνιση καρκινικών κυττάρων σε πιο απομακρυσμένα σημεία, έχοντας ξεπεράσει το μαστό και τους μασχαλιαίους λεμφαδένες, π.χ.

στους θωρακικούς μυς, μεταξύ των πλευρών και σε διάφορους λεμφαδένες της περιοχής. Εμφανίζεται στο 2-5% όλων των περιπτώσεων καρκίνων του μαστού.
Απομακρυσμένη: Γνωστή και ως μετάσταση.

Είναι η συχνότερα παρουσιαζόμενη υποτροπή και παρουσιάζει τη μικρότερη 5ετή επιβίωση από τις άλλες μορφές. Το 65-75% των μεταστάσεων αφορούν τα οστά, ενώ άλλα, λιγότερο συχνά, σημεία μεταστάσεων είναι το ήπαρ, οι πνεύμονες, ο εγκέφαλος, ο μυελός των οστών, οι ωοθήκες και άλλα μέρη του σώματος.

Σχετικά με τις απομακρυσμένες υποτροπές

Οι απομακρυσμένες υποτροπές (μεταστάσεις) αποτελούν την κύρια αιτία θανάτου από καρκίνο του μαστού.
Τα συνηθέστερα σημεία απομακρυσμένης διασποράς ή μετάστασης, είναι τα οστά, οι πνεύμονες και το ήπαρ, αν και ο καρκίνος του μαστού μπορεί να διασπαρθεί σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος καθώς και σε μία ή πολλαπλές περιοχές.


Οστά: Περίπου 25% των καρκίνων του μαστού διασπείρονται πρώτα στα οστά, με τη σπονδυλική στήλη, τα πλευρά, τη λεκάνη, το κρανίο και τα μακρά οστά των χεριών και των ποδιών να προσβάλλονται συνηθέστερα.

Οι οστικές μεταστάσεις μπορεί να διαβρώσουν τα οστά και να προκαλέσουν κατάγματα εύκολα. Οι οστικές μεταστάσεις μπορεί να προκαλέσουν πόνο, συμπίεση του νωτιαίου μυελού και να περιορίσουν την καθημερινή δραστηριότητα.
Πνεύμονες: Μεταξύ 60-70% των γυναικών που πεθαίνουν από καρκίνο του μαστού έχουν πνευμονικές μεταστάσεις.


Ήπαρ: Τα δύο τρίτα των γυναικών με μεταστατικό καρκίνο του μαστού τελικά θα παρουσιάσουν διασπορά και στο ήπαρ.
Άλλα σημεία απομακρυσμένων μεταστάσεων περιλαμβάνουν το μυελό των οστών, τις ωοθήκες, το νωτιαίο μυελό και τους οφθαλμούς.


Τα συμπτώματα από μεταστατικό καρκίνο του μαστού μπορεί να περιλαμβάνουν: οστικά άλγη, λαχάνιασμα, ανορεξία, απώλεια βάρους, άλγος νευρολογικής αιτιολογίας ή αδυναμία και κεφαλαλγίες.
Οι περισσότερες γυναίκες με διασπορά της νόσου σε απομακρυσμένα σημεία δεν έχουν συμπτώματα παρά μόνον όταν έχει προχωρήσει η νόσος.


Η θεραπεία των απομακρυσμένων υποτροπών είναι παρηγορητική, στοχεύοντας στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής.

Συχνότητα επανεμφάνισης καρκίνου του μαστού

Περίπου το ένα τρίτο των γυναικών με θετικό στους υποδοχείς οιστρογόνων καρκίνο του μαστού, παρουσιάζει υποτροπή και περισσότερες από τις μισές υποτροπές εμφανίζονται σε περισσότερο από 5 χρόνια μετά το χειρουργείο. Ενώ υπάρχει μία πρώιμη κορύφωση των υποτροπών κατά τα δύο με τρία πρώτα χρόνια μετά το χειρουργείο, με το 75% των υποτροπών να αφορούν άλλα όργανα και ιστούς, το 60% των γυναικών δεν θα παρουσιάσουν σημεία καρκίνου του μαστού για τα επόμενα 5 χρόνια μετά το χειρουργείο χωρίς να λάβουν άλλη θεραπεία.

Ωστόσο, ο καρκίνος του μαστού δεν θεωρείται ότι έχει θεραπευτεί καθώς το ποσοστό των υποτροπών συνεχίζει να αυξάνει αθροιστικά μέσα στα 10 χρόνια μετά τη διάγνωση.
Μετά τη διάγνωση μεταστάσεων, υπολογίζεται ότι το 60% των γυναικών θα καταλήξει εντός 5 ετών, ενώ αν υπάρχει μόνο τοπική ή περιοχική υποτροπή αυξάνεται η πιθανότητα μακροχρόνιας επιβίωσης.

Ποσοστό κινδύνου επανεμφάνισης σε πρώιμο καρκίνου μαστού

Παράγοντες κινδύνου για την υποτροπή

Ο κίνδυνος υποτροπής μπορεί να υπολογιστεί από την ύπαρξη ή όχι των παρακάτω παραγόντων:
Λεμφαδένες – η επέκταση της νόσου σε λεμφαδένες κατά την αρχική διάγνωση αλλά και ο αριθμός των λεμφαδένων.

Η μη-επέκταση σε λεμφαδένες συνδέεται με καλύτερη έκβαση της νόσου.
Το μέγεθος του όγκου
Η ιστολογική τους κατηγορία – δηλαδή η ιστολογική εικόνα που παρουσιάζουν τα καρκινικά κύτταρα και η ταχύτητα πολλαπλασιασμού τους, π.χ.

ένας όγκος βαθμού 3 έχει χειρότερη πρόγνωση από όγκο βαθμού 1.
Το γονίδιο HER2/neu – κωδικοποιεί μία πρωτεΐνη που ελέγχει τον πολλαπλασιασμό των κυττάρων και κατ’ επέκταση μπορεί να επηρεάσει και τα καρκινικά κύτταρα.

Φαρμακευτικά, έχει αναπτυχθεί ένα ειδικό μονοκλωνικό αντίσωμα που χορηγείται σε γυναίκες με υψηλά επίπεδα HER2/neu πρωτεΐνης, ως μέρος της θεραπείας τους (μετά την ολοκλήρωση της χημειοθεραπείας).
Διήθηση αγγείων – δηλαδή η προσβολή των αγγείων από καρκινικά κύτταρα.
Υποδοχείς ορμονών – δηλαδή αν ο όγκος είναι θετικός σε υποδοχείς οιστρογόνων (ER+), υποδοχείς προγεστερόνης (PgR+) ή όχι.


Ο δείκτης πολλαπλασιασμού Ki-67 – είναι μία πρωτεΐνη, η ύπαρξη της οποίας συνδέεται με υψηλό ρυθμό πολλαπλασιασμού των καρκινικών κυττάρων και, επομένως, ταχύτερη πρόοδο της νόσου και μικρότερη επιβίωση.

Ασθενείς ‘χαμηλού κινδύνου’

Έτσι ορίζονται οι ER/PgR + ασθενείς, για τις οποίες ισχύουν όλα τα παρακάτω: χωρίς συμμετοχή λεμφαδένων, διάμετρος όγκου <2cm, ευνοϊκή ιστολογική εικόνα, χωρίς διήθηση αγγείων, χωρίς παρουσία της HER2/neu πρωτεΐνης.
Ακόμη όμως και στην ομάδα χαμηλού κινδύνου δεν μηδενίζεται ο κίνδυνος, καθώς υπολογίζεται ότι, χωρίς επικουρική θεραπεία, το ποσοστό υποτροπής εντός της 10ετίας, μπορεί να φτάσει στο 12%.

Οι κατηγορίες κινδύνου για ασθενείς με αρνητικούς λεμφαδένες προσδιορίστηκαν από ομάδα ειδικών επί του θέματος στο St Gallen (St Gallen International Consensus Panel). Εκτός από την ομάδα ‘χαμηλού κινδύνου’, που περιγράφεται παραπάνω, οι άλλες δυο ομάδες είναι:
Ενδιάμεσου κινδύνου
Αρνητικοί λεμφαδένες και τουλάχιστον ένα από τα:

Μέγεθος όγκου >2cm, ή
ιστολογική εικόνα βαθμού 2-3, ή
περιογκική διήθηση αγγείου, ή
υπερέκφραση του γονιδίου HER2/neu, ή
ηλικία <35 ετών

Θετικοί λεμφαδένες (1-3 αδένες) και
χωρίς υπερέκφραση του γονιδίου HER2/neu
Υψηλού κινδύνου
Θετικοί λεμφαδένες (1-3 αδένες) και
υπερέκφραση του γονιδίου HER2/neu

Θετικοί λεμφαδένες (4 ή περισσότεροι αδένες)

Μείωση του κινδύνου

Μελέτες αποδεικνύουν ότι η επικουρική θεραπεία προσφέρει σημαντικά οφέλη στη μείωση του κινδύνου υποτροπής. Η επικουρική θεραπεία αποτελείται κυρίως από αντι-οιστρογόνα (ταμοξιφαίνη) ή αναστολείς της αρωματάσης (λετροζόλη, αναστραζόλη και εξεμεστάνη), με τεκμηριωμένη υπεροχή των δεύτερων.

Οι αναστολείς της αρωματάσης έχει φανεί ότι μειώνουν τον κίνδυνο επανεμφάνισης του καρκίνου σε εμμηνοπαυσιακές γυναίκες με θετικό σε ορμονικούς υποδοχείς, πρώιμο καρκίνο του μαστού. Τέλος, θετικά αποτελέσματα μπορεί να έχει και η μετεγχειρητική χορήγηση χημειοθεραπείας.


Ειδήσεις υγείας σήμερα
Διαταραχές πυελικού εδάφους
Γεωργιάδης: Μείωση έως 60% στον χρόνο αναμονής στα ΤΕΠ του ΕΣΥ
Όταν η μαστογραφία γίνεται δύσκολη