Της Σοφίας Νέτα

Μελέτες οι οποίες προέρχονται από την Ολλανδία όπου επιτρέπεται υπό αυστηρές προϋποθέσεις η υποβοήθηση εθελουσίας αυτοκτονίας, έδειξαν ότι από το 1990 μέχρι το 1995 η εθελούσια έξοδος παρουσίασε αύξηση. Με βάση τους πλέον πρόσφατους νόμους (Μάιος 2002) ένας στους 32 θανάτους προέρχεται από εφαρμογή εθελούσιας εξόδου κάτι που μεταφερόμενο αναλογικά στην Ελληνική πραγματικότητα θα σήμαινε 3000 ευθανασιακούς θανάτους ετησίως.

Συγκεκριμένα, η σύγκριση των μελετών δείχνει ότι βάσει των απαντήσεων σε ερωτηματολόγια η υποβοηθούμενη εθελούσια αυτοκτονία από το 1,7% των θανάτων αυξήθηκε στο 2,4%.

Από τα στοιχεία των ερευνών προκύπτει ότι το 1990 αίτημα ενεργητικής ευθανασίας ή υποβοηθούμενης αυτοκτονίας είχε εκφρασθεί από 9000 άτομα (7% του συνόλου των θανάτων) και ‘ικανοποιήθηκε’ σε 2700 άτομα ή ποσοστό 30% από εκείνους που το είχαν ζητήσει.

Ή ποσοστό 2,9% επί του συνόλου των θανάτων. Το ποσοστό αυτό αυξήθηκε το 1995 σε 3,4%.

Ο ισχύων νόμος, όμως, στην Ολλανδία δεν επιτρέπει ευθανασία σε πολίτες οι οποίοι δεν έχουν την υπηκοότητα του κράτους και παράλληλα ορίζει ότι οι υποψήφιοι πρέπει να είναι ηλικίας μεγαλύτερης των 16 ετών, ενώ απαιτεί τη γνώμη ενός επιπλέον ιατρού εκτός του υπευθύνου αναλήψεως της πράξεως.

Σε συνέντευξη τύπου που πραγματοποιήθηκε με αφορμή το Συμπόσιο με θέμα ‘Προτελεύτια Διλήμματα’, το οποίο διοργανώνει στις 26 και 27 Μαΐου στο Πολεμικό Μουσείο, το Διεθνές Ιπποκράτειο Ίδρυμα Κω, ο Πρόεδρος του Ιδρύματος καθηγητής κ.

Στέφανος Γερουλάνος, διευθυντής της Κ/Χ Μονάδας Εντατικής Θεραπείας του Ωνασείου Καρδιοχειρουργικού Κέντρου, δήλωσε: ‘Σκοπός μας είναι να απαλείψουμε σιγά-σιγά από την Ιατρική Ορολογία την λέξη ‘Ευθανασία’, είτε παθητική, είτε ενεργητική, που είναι έντονα ιστορικά φορτισμένος, φιλολογικά δε λανθασμένος.

Θέλουμε να ανοίξουμε ένα διάλογο πάνω στα διλήμματα που έρχεται αντιμέτωπος ο ιατρός όταν πλέον πλησιάζει ο θάνατος. Η διημερίδα αυτή εστιάζεται στις αποφάσεις που παίρνονται από όλους, ιατρούς και μη. Αποφάσεις οι οποίες διαφέρουν από ασθενή σε ασθενή και από ιατρό σε ιατρό και μπορούν μόνο να λυθούν από μια ειλικρινή και αμφίδρομη σχέση ασθενή και ιατρού’.

Πάνω σ’ αυτές τις προτελεύτιες ώρες εστιάζεται η θεματολογία του Συνεδρίου που βασικά αναφέρεται σ’ αυτό που η κοινή γνώμη ονομάζει Ευθανασία.

Στο Βέλγιο τα έξι κόμματα του προηγούμενου κυβερνητικού συνασπισμού, συμφώνησαν για μερική αποποινικοποίηση της ευθανασίας σε ‘πολύ σοβαρά ασθενείς, με ανίατη νόσο, οι οποίοι, όντας σε θέση να το κάνουν, γνωστοποιούν την επιθυμία τους για ευθανασία με σαφήνεια, κατόπιν ώριμης σκέψεως και επανειλημμένα’.

Στη Γαλλία και τη Μ. Βρετανία το θέμα έχει τεθεί κατ’ επανάληψη ενώπιον της νομοθετικής εξουσίας, η οποία πάντοτε έχει λάβει αρνητική θέση. Στο ποινικό σύστημα των χωρών αυτών η υποβοηθούμενη αυτοκτονία τιμωρείται κατά τρόπο ανάλογο της ενεργητικής ευθανασίας.

Κατά το Αγγλικό Δίκαιο, η ενεργητική ευθανασία θεωρείται έγκλημα ανεξαρτήτως των κινήτρων του δράστη, ενώ σε περιπτώσεις ‘έμμεσης ευθανασίας’ ο ιατρός δεν διώκεται εάν αποδείξει ότι κύριος στόχος του ήταν η ανακούφιση των πόνων του ασθενούς.

Στη Γερμανία, η Νομοθετική Εξουσία, πήρε απόφαση, με βάση την οποία η λύση του θέματος της ευθανασίας, παραπέμφθηκε αποκλειστικά στην ιατρική επιστήμη και όχι στη νομολογία.

Στον Καναδά ο Ποινικός Κώδικας καταδικάζει ως ανθρωποκτονία οποιεσδήποτε πράξεις ή παραλείψεις προκαλούν τον θάνατο άλλου ατόμου. Στις Η.Π.Α. η ενεργητική ευθανασία με ιατρική βοήθεια, επιτρέπεται μόνον στην πολιτεία του Oregon σε άτομα πάσχοντα από καοήθη νοσήματα, με προβλεπόμενη επιβίωση μικρότερη των 6 μηνών.

Στις πολιτείες North Carolina, Utah και Wyoming δεν υπάρχει απαγορευτική νομοθετική ρύθμιση, ενώ στις υπόλοιπες πολιτείες των Η.Π.Α., η ευθανασία γενικώς απαγορεύεται με νόμο.
Στην Αυστραλία ο νόμος ‘για τα δικαιώματα του θνήσκοντας’ τέθηκε σε ισχύ για την 2ετία 1995-1996 αλλά ακυρώθηκε από την Κεντρική Κυβέρνηση της Κοινοπολιτείας.

Η ορολογία

‘Σε αντίθεση με τον παλαιότερο όρο ‘παθητική’ ή ‘ενεργητική Ευθανασία’ η σημερινή ορολογία είναι πολύ πιο συγκεκριμένη και συναισθηματικά αποφορτισμένη. Πιστεύουμε δε, ότι πρέπει να γίνει και στην Ελλάδα ευρύτερα αποδεκτή’, τόνισε μεταξύ των άλλων ο κ.

Γερουλάνος.

Ο όρος Προτελεύτιες Αποφάσεις ( End of life decisions) είναι πολύ πιο ακριβής από την λέξη Ευθανασία, διότι πολύ συχνά τα σύνορα ανάμεσα στην παθητική ή ενεργητική Ευθανασία είναι συγκεχυμένα.

Ο όρος Οριοθέτηση Θεραπείας (Withholding therapy) σημαίνει τον περιορισμό ορισμένων μελλοντικών θεραπειών που θα μπορούσαν εάν τις ήθελε ο ασθενής ή και ο ιατρός να εφαρμόσει.

Η οριοθέτηση αυτή είναι ανάλογη με την απόφαση ενός χειρουργού να μην εγχειρήσει έναν ασθενή τον οποίο θεωρεί ανεγχείρητο. Ο όρος αυτός έχει σήμερα αντικαταστήσει τον όρο παθητική ευθανασία.

Ο όρος Ανάκληση Θεραπείας (Withdrawing treatment) σημαίνει την άρση, την απόσυρση, το σταμάτημα μιας ήδη εφαρμοζόμενης θεραπείας, η οποία ανακαλούμενη επιφέρει τον θάνατο. Βρίσκεται ανάμεσα στην παθητική και ενεργητική ευθανασία.

Και εδώ η διαχωριστική γραμμή δεν είναι πάντα καθαρή. Εάν π.χ. σταματήσετε να κάνετε μαλάξεις καρδιάς μετά από μια καρδιακή ανακοπή είναι για όλους μια αποδεκτή ανάκληση θεραπείας, διότι δεν έχει νόημα μετά από ένα άλφα χρονικό διάστημα η συνέχισή της.

Θα μπορούσαμε βέβαια σε όλους αυτούς τους ασθενείς να βάλουμε μια τεχνική καρδιά. Οριοθετούμε όμως αυτή την θεραπεία, δεν βάζουμε την τεχνική καρδιά και σταματάμε τις μαλάξεις. Του να σταματήσετε όμως τον αναπνευστήρα, δηλ.

την μηχανική αναπνοή θεωρείται από πολλούς ακόμα ενεργητική ευθανασία και ως εκ τούτου κολάσιμη.

Ο όρος Συντόμευση του Προθανάτιου Χρόνου (Shortening of dying) δεν ισοδυναμεί πλέον με μόνο, όπως εμφανιζόταν παλαιά, σαν ενεργητική ευθανασία. Όταν πρόκειται για παρηγορητική χορήγηση παυσίπονων όπως μορφίνη, προκειμένου να μην πάσχει ο ασθενής, θεωρείται σήμερα αποδεκτή πρακτική.

Παρ’ όλο ότι συχνά δεν ξέρουμε εάν με τις υψηλές δόσεις πιθανόν να συντομεύσαμε τον προθανάτιο χρόνο.

Μοναδικού ενδιαφέροντος στην Διημερίδα αυτή είναι το κείμενο του Μητροπολίτη Μεσογαίας και Λαυρεωτικής Νικολάου. Πρόκειται για ένα συγκλονιστικό κείμενο που αποδεικνύει το εύρος της ορθόδοξου σκέψης.

Η ETHICUS STUDY έγινε σε 17 χώρες, την περίοδο 1999-2000 και δείχνει μια σημαντική τάση προς την κατεύθυνση της λήψης αποφάσεως στην πορεία του ασθενούς. Η μελέτη συμπεριέλαβε 31.417 ασθενείς που χρειάσθηκαν νοσηλεία στη Μ.Ε.Θ.

Από αυτούς, απεβίωσαν 4248. Σκοπός της μελέτης ETHICUS ήταν να καταγράψει απλά για όλους τους ασθενείς (και ειδικότερα φυσικά για όσους απεβίωσαν), εάν είχε προηγηθεί κάποια απόφαση σχετική με τη συνέχιση της θεραπείας και μέχρι ποιού σημείου (end of life decisions).

Επρόκειτο όπως είναι προφανές, για μια μελέτη παρατήρησης χωρίς καμιά προσπάθεια παρέμβασης στη λήψη των αποφάσεων. Από την καταγραφή αυτή προέκυψε ότι κάποια απόφαση είχε ληφθεί στο 10% των ασθενών που εισήχθησαν στη ΜΕΘ και στο 72,6% των ασθενών που τελικά απεβίωσαν με σημαντικές φυσικά αποκλίσεις ανάμεσα σε διαφορετικές περιοχές της Ευρώπης.

Αρχικά να διευκρινίσουμε ότι δεν πρόκειται για αποφάσεις ‘ευθανασίας’ με τη λανθασμένη έννοια που αποδίδεται σε αυτόν τον όρο διεθνώς, αλλά για μια διαβαθμισμένη παθητική ή ενεργητική παρέμβαση στην πορεία του ασθενούς προς το θάνατο.

Στην Ελλάδα, όπως και στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, δεν υπάρχει ειδική νομοθεσία, πέρα από ορισμένες διατάξεις του Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας, που προσδιορίζουν τις υποχρεώσεις του γιατρού κατά τα τελευταία στάδια της ζωής, το αξιόποινο της ευθανασίας κρίνεται με βάση τους γενικούς κανόνες για την προσβολή της ζωής.

Με βάση τους κανόνες αυτούς, διευκρινίζεται αρχικά ότι δεν μπορούν όλες οι μορφές της ευθανασίας να αντιμετωπιστούν με τον ίδιο τρόπο. Η ποινική τους αντιμετώπιση εξαρτάται από τον τρόπο που οδηγούν στο αποτέλεσμα του θανάτου, τον τρόπο που εκδηλώνεται η συμπεριφορά του υπαιτίου (με πράξη ή αντίστροφα με παράλειψη), αλλά και τη στάση του θύματος απέναντι στη συμπεριφορά του υπαιτίου.

Δύο εξέχοντες καθηγητές που έχουν ασχοληθεί εκτεταμένα με το θέμα από Φιλοσοφικής καιπρατικής πλευράς θα δώσουν το στίγμα του τι πρεσβεύεται σε άλλες χώρες της Ευρώπης. Ο Καθηγητής φιλοσοφίας L. Sandman από το Gothenburg της Σουηδίας και ο καθηγητής G.

Kimsa από την Ολλανδία που θα κλείσει και το συνέδριο.

Στην τελετή έναρξης, όσοι επιθυμούν, θα παρακολουθήσουν το φίλμ της ΕΡΤ ‘Θεός για μια μέρα’ του Γ. Αυγερόπουλου.

Ζητούμε ιδιαίτερα τον διάλογο με την Εκκλησία και τη Νομική, τη Φιλοσοφία και τη Φιλολογία και ζητούμε τη βοήθειά τους στην κατανόηση των διλημμάτων, που καθημερινά αντιμετωπίζουμε και καλούμεθα συχνά κάτω από τη δαμόκλειο σπάθη της Θέμιδος να λάβουμε θέση.

End-of-life dilemmas and decisions αποκαλούν οι Αγγλοσάξονες συνάδελφοι μας τα προβλήματα αυτά. ‘Προτελεύτια Διλήμματα και Αποφάσεις’ προτείνουμε εμείς, κατέληξε ο κ. Γερουλάνος

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Διαταραχές πυελικού εδάφους
Γεωργιάδης: Μείωση έως 60% στον χρόνο αναμονής στα ΤΕΠ του ΕΣΥ
Όταν η μαστογραφία γίνεται δύσκολη