Του Δημήτρη Καραγιώργου

Μία Ελληνίδα ερευνήτρια, που μας κάνει υπερήφανους διεθνώς με το επιστημονικό της έργο στον τομέα της Υγείας, βραβεύεται φέτος από το Ίδρυμα Μποδοσάκη. Η κ. Ελένη Θ. Τζαβάρα εργάζεται στο Ινστιτούτο INSERM στο Παρίσι, στον τομέα των Βιοϊατρικών Επιστημών (κλάδος της Στοχευμένης Ανάπτυξης Φαρμακευτικών Ουσιών).

Την Τετάρτη, 11 Ιουνίου, θα βραβευθεί, μαζί με τέσσερις ακόμη ανήσυχους, νέους επιστήμονες, από το Ίδρυμα Μποδοσάκη. Η τελετή θα γίνει στη Μεγάλη Αίθουσα Τελετών του Πανεπιστημίου Αθηνών, παρουσία του προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας κ.

Καρόλου Παπούλια.

Σκοπός των βραβείων είναι η προβολή και η ενίσχυση του δημιουργικού έργου των νέων Ελλήνων επιστημόνων και η επιβράβευσή τους για τη συνεχή και συνεπή προσπάθειά τους, στην προαγωγή της επιστήμης. Τα βραβεία απονέμονται σε νέους Έλληνες μέχρι 40 ετών για την εξαιρετική επίδοση στον τομέα τους.

Τα ‘Επιστημονικά Βραβεία’ απονέμονται στους εξής τομείς: Εφαρμοσμένες και Θετικές Επιστήμες, Κοινωνικές Επιστήμες, Ιατρική και Βιοϊατρική.

Φέτος, βραβεύονται διακεκριμένοι επιστήμονες, η επιλογή των οποίων έγινε μεταξύ πολλών υποψηφιοτήτων εξαιρετικά υψηλής στάθμης, που προέρχονται από τα σημαντικότερα Επιστημονικά Κέντρα της Ελλάδας και του εξωτερικού.

Τα βραβεία 2008 του Ιδρύματος Μποδοσάκη, συνοδεύονται από χρηματική αμοιβή ύψους 22.000 ευρώ το καθένα και απονέμονται – εκτός από την κ. Τζαβάρα – στους εξής επιστήμονες:

  • Γιώργο – Μάριο Β. – Γ. Αγγελέτο, καθηγητή Τμήματος Οικονομικής Επιστήμης στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασσαχουσέτης, για τον τομέα των Κοινωνικών Επιστημών (κλάδος της Οικονομικής Επιστήμης /της Πολιτικής Οικονομίας /των Πολιτικών Επιστημών).
  • Μιχάλη Κ. Δαφέρμο, reader Τμήματος Καθαρών Μαθηματικών και Στατιστικής στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ, για τον τομέα των Θετικών Επιστημών (κλάδος των Μαθηματικών).
  • Γιώργο Α. Κοντοπίδη, επίκουρο καθηγητή Τμήματος Κτηνιατρικής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, για τον τομέα των Βιοϊατρικών Επιστημών (κλάδος της Στοχευμένης Ανάπτυξης Φαρμακευτικών Ουσιών).
  • Νικόλαο Κ. Παραγυιό, καθηγητή Τμήματος Εφαρμοσμένων Μαθηματικών στην École Centrale de Paris, για τον τομέα των Εφαρμοσμένων Θετικών Επιστημών (κλάδος των Θεωριών, των Μεθόδων και των Τεχνικών, των Βιοϊατρικών Εφαρμογών της Πληροφορικής και των Τηλεπικοινωνιών).

Το έργο της κ. Τζαβάρα

Οι ερευνητικές δραστηριότητες της Ελένης Τζαβάρα έχουν ως κοινό ιστό τη δημιουργία τέτοιας γνώσης που να επιτρέπει την παρασκευή νέων φαρμάκων για καλύτερη αντιμετώπιση ψυχιατρικών παθήσεων με έμφαση στην κατάθλιψη, τη μανιοκατάθλιψη και τη σχιζοφρένεια.

Η έρευνά της εστιάζεται στη νευροφαρμακολογία, νευροβιολογία και τη νευροεπιστήμη συστημάτων. Χρησιμοποιεί νευροχημικές και συμπεριφερικές μεθόδους με στόχο την ταυτοποίηση νέων φαρμακευτικών ουσιών, αλλά και την αναγνώριση νέων παθοφυσιολογικών μηχανισμών που θα μπορούσαν να αποτελέσουν στόχους καινούριας φαρμακολογικής στρατηγικής.

Έδειξε για πρώτη φορά ότι οι ανταγωνιστές των κανναβινοϊδών καθορίζουν τη λειτουργεία βασικών νευροχημικών κυκλωμάτων που συνδέονται με την επιβολή της λογικής πάνω στο συναίσθημα. Από τότε, έχει αναγνωρισθεί ως πρωτοπόρος στη στοχευμένη ανάπτυξη φαρμάκων που ρυθμίζουν την κανναβινεργική ομοιόσταση.

Οι ερευνητικές της εργασίες έχουν δημοσιευθεί σε περισσότερα από 45 κεφάλαια βιβλίων και δημοσιεύσεις σε επιστημονικά περιοδικά. Από τις τελευταίες, δύο δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό ‘Science’ και μία στο περιοδικό ‘Nature’.

Ακόμα πιο σημαντικός είναι ο αριθμός των αναφορών στη δουλειά της που περνούν τις 1700. Η έρευνά της έχει χρηματοδοτηθεί από γαλλικά, αμερικανικά και ελληνικά ιδρύματα και εταιρείες. Η αναγνώριση του έργου της, της έχει επιφέρει, εκτός από το βραβείο του Ιδρύματος Μποδοσάκη, το NARSAD Young Investigator Award και το βραβείο της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Νευροψυχοφαρμακολογίας.

Πρόσφατα, επιλέχθηκε από τη διοίκηση του Inserm, ανάμεσα σε περισσότερους από 5.000 ερευνητές, για μέλος του 35μελούς Επιστημονικού Συμβουλίου του.

Οι ερευνητικές δραστηριότητες της Ελένης Τζαβάρα έχουν σαν κοινό ιστό τη δημιουργία τέτοιας γνώσης που να επιτρέπει την παρασκευή νέων φαρμάκων για καλύτερη αντιμετώπιση ψυχιατρικών παθήσεων με έμφαση στην κατάθλιψη, τη μανιοκατάθλιψη και τη σχιζοφρένεια.

Πρόκειται για παθήσεις χρόνιες και ιδιαίτερα σοβαρές που αποδιοργανώνουν το άτομο, την οικογενειακή του ζωή και τις δημιουργικές και παραγωγικές του ικανότητες και που δυσκολεύουν την ένταξή του στο κοινωνικό σύνολο. Αυτές οι παθήσεις σχετίζονται με δυσλειτουργίες της μονοαμινεργικής νευροδιαβίβασης και αντιμετωπίσθηκαν για πρώτη φορά με σχετική επιτυχία τη δεκαετία του 1950 με φάρμακα που επιδρούν απ’ ευθείας στη μονοαμινεργική νευροδιαβίβαση.

Το πρόβλημα με αυτήν την αντιμετώπιση είναι ότι έχει μερική μόνο επιτυχία, απαιτεί χρόνο για να παρατηρηθεί κλινική βελτίωση στον ασθενή και συχνά έχει μια σειρά από παρενέργειες. Ο απώτερος στόχος είναι η δημιουργία μιας τελείως διαφορετικής οικογένειας νέων φαρμάκων, που να σταθεροποιούν τη διάθεση των ασθενών και να δρουν στην κατάθλιψη και τις ψυχωσικές παθήσεις μέσα από άλλους μηχανισμούς, μέχρι τώρα λίγο γνωστούς.

Νέα φαρμακολογική στρατηγική

Με αυτόν τον στόχο, η έρευνα της Ελένης Τζαβάρα εστιάζεται στη νευροφαρμακολογία, νευροβιολογία και τη νευροεπιστήμη συστημάτων. Χρησιμοποιεί νευροχημικές και συμπεριφερικές μεθόδους με στόχο την ταυτοποίηση νέων φαρμακευτικών ουσιών, αλλά και την αναγνώριση νέων παθοφυσιολογικών μηχανισμών που θα μπορούσαν να αποτελέσουν στόχους καινούρgιας φαρμακολογικής στρατηγικής.

Δημιουργεί μοντέλα θεραπευτικών μηχανισμών, που αναγνωρίζονται μέσα από πειραματικές μελέτες της ομάδας της σε πειραματόζωα. Στη συνέχεια μεταφέρει αυτά τα μοντέλα στη θεραπευτική ψυχιατρικών παθήσεων, μέσα από κλινικές μελέτες, σε συνεργασία με ψυχιατρικές κλινικές και νοσοκομεία.

Σ’ αυτές τις κλινικές μελέτες εξετάζονται, μεταξύ άλλων, οι γνωσιακές δυνατότητες των ασθενών σε συνάρτηση με γενετικό χαρακτηρισμό και μελέτες τομογραφίας εγκεφάλου. Στις μελέτες με τα πειραματόζωα χρησιμοποιεί μεθόδους όπως η in vivo μικροδιαπίδυση εγκεφάλων πειραματοζώων σε συνάρτηση με συμπεριφερικές μελέτες σε πειραματόζωα που έχουν υποστεί συγκεκριμένες διαδικασίες, όπως στρες, ή που έχουν υποστεί τεχνητά γονιδιακές μεταλλάξεις, ώστε να αποτελούν μοντέλα αντιστοιχίας με νευροψυχιατρικές παθήσεις στον άνθρωπο.

Η κ. Ελένη Τζαβάρα έδειξε για πρώτη φορά ότι οι ανταγωνιστές των κανναβινοειδών καθορίζουν τη λειτουργία βασικών νευροχημικών κυκλωμάτων που συνδέονται με την επιβολή της λογικής πάνω στο συναίσθημα. Από τότε έχει αναγνωρισθεί σαν πρωτοπόρος στη στοχευμένη ανάπτυξη φαρμάκων που ρυθμίζουν την κανναβινεργική ομοιόσταση.

Επίσης, θεωρεί ότι η μελέτη και η φαρμακευτική αντιμετώπιση γνωσιακών δυσλειτουργιών πρέπει να βρίσκονται στο κέντρο της στοχευμένης ανάπτυξης φαρμάκων για ψυχικές παθήσεις.

Έχει, ήδη, δείξει ότι αυτό ισχύει σε πειραματόζωα και έχει συμβάλει στην ανάδειξη συγκεκριμένων νευροδιαβιβαστών, υποδοχέων και ενδοκυττάριων οδών μεταγωγής σήματος σε θεραπευτικούς στόχους. Τουλάχιστον μία φαρμακευτική εταιρεία έχει αρχίσει ανάπτυξη τέτοιων νέων φαρμάκων για την αντιμετώπιση της μανιοκατάθλιψης.

Ποια είναι

Η κ. Ελένη Τζαβάρα γεννήθηκε στην Αθήνα το 1969. Τελείωσε το Λύκειο και ξεκίνησε τις ανώτατες σπουδές της στην Ιατρική Αθηνών από όπου πήρε το πτυχίο της το 1993. Ενδιάμεσα είχε βραβευθεί από το ΙΚΥ.

Παράλληλα, παρακολουθούσε μαθήματα Ιστορίας της Τέχνης. Ήδη από την εποχή των προπτυχιακών της σπουδών ενδιαφέρθηκε σοβαρά για την έρευνα και δούλεψε για δύο χρόνια στο εργαστήριο Βιοχημείας της Ιατρικής Σχολής.

Με τη βοήθεια υποτροφιών και βραβείων, μεταξύ άλλων από το ίδρυμα Λάτση, το Γαλλικό Υπουργείο Έρευνας και Τεχνολογίας και το ΝΑΤΟ, συνέχισε την έρευνα στο Πανεπιστήμιο ‘Pierre et Marie Curie-Paris VI’ στο Παρίσι.

Εκεί, πήρε τα διπλώματα D.E.A. (1995) και Ph.D. (1999) στον τομέα της Μοριακής και Κυτταρικής Φαρμακολογίας, με έμφαση στη Νευροβιολογία. Το διδακτορικό δίπλωμα της απενεμήθη με την ‘υψηλότερη τιμή’.

Στη συνέχεια, δούλεψε για τρία χρόνια στο ερευνητικό τμήμα Νευροεπιστημών της φαρμακευτικής εταιρίας Eli Lilly στην Ινδιανάπολη των Η.Π.Α., όπου συνέβαλε στην πρακτική εφαρμογή των αποτελεσμάτων της έρευνάς της στη δημιουργία νέων φαρμάκων και παράλληλα εκτέθηκε στη διαδικασία ανάπτυξης νέων σκευασμάτων.

Από εκεί, ξαναγύρισε στο Παρίσι για να αναλάβει θέση ερευνητή στο κρατικό ίδρυμα ερευνών υγείας Institut national de la santé et de la recherche médicale (Inserm). Το Inserm εποπτεύεται κοινά από τα υπουργεία Υγείας και Μεταπτυχιακών Σπουδών και Έρευνας.

Έτσι, ο τωρινός της τίτλος είναι του ‘Ερευνητή 1ης Κατηγορίας’ στο Inserm, θέση μόνιμη, ενώ έχει παράλληλο ακαδημαϊκό τίτλο στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού με μεταπτυχιακές ακαδημαϊκές υποχρεώσεις την καθοδήγηση μεταπτυχιακών φοιτητών.

Στη συγκεκριμένη περίοδο καθοδηγεί δύο υποψήφιους διδάκτορες που βρίσκονται και οι δύο στα πρόθυρα απόκτησης του διδακτορικού τους.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Διαταραχές πυελικού εδάφους
Γεωργιάδης: Μείωση έως 60% στον χρόνο αναμονής στα ΤΕΠ του ΕΣΥ
Όταν η μαστογραφία γίνεται δύσκολη