Καρκίνος εγκεφάλου στο παιδί

Ορισμός

Ο καρκίνος εγκεφάλου σχετίζεται με τη συγκέντρωση όγκων αφύσικων εγκεφαλικών κυττάρων. Εδώ αναφερόμαστε στους όγκους εγκεφάλου που προσβάλλουν παιδιά.

Εναλλακτικές ονομασίες

• Πολύμορφο γλοιοβλάστωμα, επενδύμωμα, γλοίωμα, αστροκύττωμα, μυελοβλάστωμα, νευροεκτοδερμικοί όγκοι, ολιγοδενδρογλοίωμα, μηνιγγίωμα, καρκίνος εγκεφάλου

Αιτίες

Η αιτία που προκαλεί την εμφάνιση των όγκων είναι άγνωστη. Το πρωτογενές καρκίνωμα μπορεί να είναι:

• Μη κακοήθες
• Επιθετικό (έτοιμο να εξαπλωθεί σε άλλα σημεία)
• Τοπικό, σε μια συγκεκριμένη περιοχή
• Κακοήθες

Οι πρωτογενείς όγκοι του εγκεφάλου ταξινομούνται με βάση:

• Το σημείο όπου εντοπίζεται ο όγκος
• Τον τύπο του ιστού που έχει προσβληθεί
• Σε σχέση με το αν είναι κακοήθη

Ο πρωτογενής όγκος μπορεί να καταστρέψει συγκεκριμένα εγκεφαλικά κύτταρα. Επιπλέον, ενδέχεται να προκαλέσει ζημιά στα κύτταρα με την πίεση που ασκεί σε άλλα σημεία του εγκεφάλου. Το γεγονός αυτό προκαλεί οίδημα και αυξημένη ενδοκρανιακή πίεση.

Οι πρωτογενείς όγκοι μπορεί να εμφανιστούν σε κάθε ηλικία, ωστόσο συγκεκριμένοι τύποι όγκων είναι πιο συνήθεις σε συγκεκριμένη ηλικία. Η εμφάνιση όγκου κατά το πρώτο έτος της ηλικίας είναι ωστόσο πολύ σπάνιο φαινόμενο.

ΚΟΙΝΟΙ ΤΥΠΟΙ ΟΓΚΩΝ

Τα αστροκυττώματα είναι συνήθως καλοήθες κύστεις οι οποίες μεγαλώνουν σταδιακά. Αναπτύσσονται κυρίως σε παιδιά ηλικίας 5-8 ετών.

Τα γλοιώματα εγκεφαλικού στελέχους εμφανίζονται σχεδόν αποκλειστικά σε παιδιά. Η ηλικία εμφάνισής τους είναι τα 6 έτη περίπου. Ο όγκος μπορεί να φτάσει σε προχωρημένο στάδιο προτού εμφανιστούν τα συμπτώματα.

Τα επενδυμώματα συνήθως εντοπίζονται στις μικροσκοπικές διόδους (κοιλίες) του εγκεφάλου, φράσσοντας τη ροή του εγκεφαλονωτιαίου υγρού.

Τα μυελοβλαστώματα είναι ο πιο συνηθισμένος τύπος εγκεφαλικού καρκίνου στα παιδιά. Προσβάλλουν κυρίως αγόρια, συνήθως γύρω στο πέμπτο έτος της ηλικίας τους. Τα περισσότερα μυελοβλαστώματα εμφανίζονται πριν από την ηλικία των 10 ετών.

Συμπτώματα

Τα συμπτώματα μπορεί να είναι ήπια αρχικά και να επιδεινώνονται σταδιακά, ενδέχεται όμως και να εμφανιστούν πολύ γρήγορα:

Οι συχνές κεφαλαλγίες (πονοκέφαλοι) είναι το πιο κοινό σύμπτωμα. Διάφορες μορφές τους που ίσως να σχετίζονται με όγκο στον εγκέφαλο είναι:

• Πονοκέφαλος που επιδεινώνεται με το πρωινό ξύπνημα και φεύγει μέσα σε λίγες ώρες
• Πονοκέφαλος που επιδεινώνεται με τον βήχα, τη σωματική άσκηση ή την αλλαγή της γλώσσας του σώματος
• Πονοκέφαλος που εμφανίζεται κατά τη διάρκεια του ύπνου σε συνδυασμό με ένα ακόμη τουλάχιστον σύμπτωμα (όπως εμετός ή σύγχυση)

Οι ασθενείς με όγκο στον εγκέφαλο ίσως παρουσιάσουν επιληπτική κρίση, η οποία μπορεί να είναι το πρώτο εμφανές σύμπτωμα ή ένδειξη.

Μερικές φορές τα μόνα συμπτώματα είναι κάποιες αλλαγές στη διανοητική κατάσταση, οι οποίες μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Μεταβολές στην προσωπικότητα ή τη συμπεριφορά
• Ελάττωση της ικανότητας συγκέντρωσης
• Αυξημένη υπνηλία
• Απώλεια μνήμης
• Προβλήματα στην εκλογίκευση

Άλλα πιθανά συμπτώματα είναι:

• Σταδιακή απώλεια της κινητικής ικανότητας ή στην αίσθηση κάποιου από τα άκρα
• Απώλεια ακοής που ίσως συνοδεύεται από ζαλάδα
• Δυσκολία στην εκφορά λόγου
• Ξαφνικό πρόβλημα όρασης (ιδίως όταν συνοδεύεται από πονοκέφαλο), η οποία μπορεί να προκαλέσει απώλεια όρασης στο ένα ή και τα δύο μάτια (ιδίως της περιφερειακής όρασης) ή διπλωπία
• Αστάθεια και προβλήματα ισορροπίας
• Αδυναμία ή μούδιασμα

Εξετάσεις

Ο γιατρός σας θα εκτελέσει διαγνωστικές εξετάσεις. Οι όγκοι εγκεφάλου σε κάποιο παιδί ίσως έχουν τις ακόλουθες σωματικές ενδείξεις:

• Εξογκώματα στην κρανιακή πηγή
• Διογκωμένοι οφθαλμοί
• Δεν υπάρχει ερυθρό αντανακλαστικό του φωτός στην κόρη του οφθαλμού
• Θετικό πελματιαίο αντανακλαστικό (αντανακλαστικό Babinski)
• Οξυκεφαλία

Οι ακόλουθες εξετάσεις βοηθούν στην ανίχνευση και τον εντοπισμό του σημείου του όγκου:

• Διαδερμική βιοψία καθοδηγούμενη από αξονικό τομογράφο (μπορεί να καθορίσει τον ακριβή τύπο του όγκου)
• Αξονική τομογραφία εγκεφάλου
• Ηλεκτροεγκεφαλογράφημα
• Εξέταση εγκεφαλονωτιαίου υγρού
• Μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου

Θεραπεία

Η έγκαιρη θεραπεία συχνά επηρεάζει την έκβαση προς ένα καλό αποτέλεσμα. Η θεραπεία εξαρτάται από το μέγεθος και τον τύπο του όγκου, καθώς και από τη γενικότερη κατάσταση της υγείας του παιδιού:

Οι ακόλουθες θεραπείες αντιστοιχούν στον αναφερόμενο τύπο όγκου:

• Αστροκυττώματα - Η βασική θεραπεία είναι η χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση του όγκου
• Γλοιώματα εγκεφαλικού στελέχους - Η χειρουργική επέμβαση συνήθως δεν είναι δυνατή εξαιτίας του σημείου του εγκεφάλου στο οποίο βρίσκεται ο όγκος. Η θεραπεία γίνεται με ακτινοθεραπεία και χημειοθεραπεία, για τη συρρίκνωση του όγκου, ώστε να παραταθεί η ζωή του ασθενούς
• Επενδυμώματα - Η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει εγχείρηση, ακτινοθεραπεία χημειοθεραπεία
• Μυελοβλαστώματα - Η χειρουργική επέμβαση μόνο δεν αρκεί για την αντιμετώπιση του μυελοβλαστώματος. Συχνά σε συνδυασμό με τη χειρουργική επέμβαση γίνονται ακτινοθεραπεία και χημειοθεραπεία

Στόχος της θεραπευτικής αγωγής μπορεί να είναι η ίαση αλλά και η ανακούφιση των συμπτωμάτων και η βελτίωση της εγκεφαλικής λειτουργίας, καθώς και η άνεση του παιδιού.

Στις περισσότερες περιπτώσεις πρωτογενών όγκων η χειρουργική επέμβαση κρίνεται απαραίτητη. Κάποιοι όγκοι ενδέχεται να αφαιρεθούν τελείως. Κάποιοι άλλοι, που βρίσκονται βαθύτερα στον εγκέφαλο ή διεισδύουν στον εγκεφαλικό ιστό είναι πιθανόν να αντιμετωπιστούν με μια επέμβαση ογκομείωσης, δηλαδή συρρίκνωσης του όγκου, αντί για ολική αφαίρεση.

Σε περιπτώσεις που ο όγκος δεν μπορεί να αφαιρεθεί εντελώς, η χειρουργική επέμβαση μπορεί να βοηθήσει στη μείωση της πίεσης που ασκεί ο όγκος στον εγκέφαλο και να ανακουφίσει τον ασθενή από τα συμπτώματα της ασθένειας.

Η ακτινοθεραπεία και η χημειοθεραπεία μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε συγκεκριμένους τύπους όγκων.

Άλλες φαρμακευτικές ουσίες που χορηγούνται για την αντιμετώπιση των πρωτογενών όγκων σε παιδιά είναι:

• Κορτικοστεροειδή όπως η δεξαμεθαζόνη για να μειωθεί το εγκεφαλικό οίδημα
• Διουρητικά όπως η ουρία ή η μανιτόλη να μειωθεί τόσο το εγκεφαλικό οίδημα όσο και η πίεση
• Σπασμολυτικά όπως η φαινυτοΐνη ή η λεβετιρακετάμη για να μειώσουν ή να σταματήσουν τις κρίσεις
• Παυσίπονα/αναλγητικά

Μπορούν να ληφθούν διάφορα μέτρα για την άνεση και την ασφάλεια του ασθενούς. Επίσης ενδέχεται να χρειαστεί φυσικοθεραπεία, εργοθεραπεία και κάποιες άλλες παρόμοιες δραστηριότητες, προκειμένου να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής του ασθενούς. Η συμβουλευτική ψυχοθεραπεία, οι ομάδες στήριξης και παρόμοια μέτρα μπορούν να βοηθήσουν το οικογενειακό περιβάλλον να αντιμετωπίσει το παιδί που πάσχει από τη νόσο.

Πρόγνωση

Περίπου 3 στα 4 παιδιά έχουν προσδόκιμο ζωής τουλάχιστον πέντε χρόνια μετά τη διάγνωση του όγκου στον εγκέφαλο.

Τόσο η ύπαρξη του πρωτογενούς όγκου όσο και η μέθοδος θεραπείας ενδέχεται να προκαλέσουν μακροχρόνια προβλήματα στον εγκέφαλο κι το νευρικό σύστημα.

• Το παιδί μπορεί να έχει προβλήματα προσοχής ή συγκέντρωσης, διαταραχές μνήμης, δυσχέρεια επεξεργασίας πληροφοριών και δυσχέρεια στον σχεδιασμό, δυσκολία στη μάθηση, στη λήψη πρωτοβουλιών ή στην επιθυμία να προβεί σε δραστηριότητες, όπως και στην ικανότητα οργάνωσης και διεκπεραίωσης μιας λειτουργίας
• Παιδιά μικρότερα των 7 ετών (και κυρίως κάτω από 3 ετών) φαίνεται ότι έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσουν τα ανωτέρω προβλήματα.

Οι γονείς πρέπει να βεβαιωθούν ότι το παιδί τους λαμβάνει αρκετή υποστήριξη τόσο στο οικογενειακό όσο και στο σχολικό περιβάλλον.

Πιθανές επιπλοκές

• Εγκεφαλική κήλη (η οποία αποβαίνει συχνά μοιραία)
• Απώλεια ικανότητας αλληλεπίδρασης ή εγκεφαλικής λειτουργίας
• Μόνιμη, επιδεινούμενη σοβαρή ζημιά στον εγκέφαλο και το νευρικό σύστημα (νευρολογικά προβλήματα)
• Παρενέργειες από την ακτινοθεραπεία και τη χημειοθεραπεία
• Επανεμφάνιση του όγκου (υποτροπή)

Πότε να επικοινωνήσετε με τον γιατρό σας

Καλέστε τον γιατρό σας, αν το παιδί παραπονιέται για επίμονους πονοκεφάλους ή για κάποιο άλλο σύμπτωμα που μπορεί να σχετίζεται με παρουσία πρωτογενούς όγκου.

Επισκεφθείτε τα επείγοντα άμεσα, αν ένα παιδί παρουσιάσει μια ξαφνική, αδικαιολόγητη κρίση ή πέσει ξαφνικά σε νάρκη (λήθαργο), αν έχει αλλοιώσεις στην όρασή του ή στην εκφορά λόγου.

---