Καρκίνος στο κόλον

Ορισμός

Ο καρκίνος στο κόλον ή ορθοκολικός καρκίνος ξεκινάει στο παχύ έντερο (κόλον) ή στο ορθό (τελικό σημείο του κόλου).

Υπάρχουν και άλλοι τύποι καρκίνου που προσβάλλουν το κόλον, όπως είναι το λέμφωμα, οι καρκινοειδείς όγκοι, το μελάνωμα και το σάρκωμα. Είναι ωστόσο σπάνιοι. Στο παρόν άρθρο η χρήση του όρου «καρκίνος στο κόλον» αφορά μονάχα το καρκίνωμα στο κόλον.

Εναλλακτικές ονομασίες

Ορθοκολικός καρκίνος, Καρκίνος - κόλον, Καρκίνος του ορθού, Καρκίνος - ορθό, Αδενοκαρκίνωμα - κόλον, Κόλον - αδενοκαρκίνωμα

Αίτια

Σύμφωνα με την Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρεία, ο ορθοκολικός καρκίνος είναι μια από τις κύριες αιτίες θανάτου από καρκίνο στις ΗΠΑ. Ωστόσο, η έγκαιρη διάγνωση συχνά οδηγεί σε πλήρη θεραπεία.

Σχεδόν πάντα ο καρκίνος στο κόλον ξεκινάει στους αδένες του υμένα του κόλου και του ορθού. Όταν οι γιατροί κάνουν λόγο για ορθοκολικό καρκίνο, συνήθως εννοούν αυτή την περίπτωση.

Δεν υπάρχει ένα αίτιο για τον καρκίνο στο κόλον. Σχεδόν όλοι οι καρκίνοι αυτού του τύπου ξεκινούν με μη καρκινικούς (καλοήθεις) πολύποδες, που αργά εξελίσσονται σε καρκίνο.

Διατρέχετε υψηλότερο κίνδυνο να προσβληθείτε από καρκίνο στο κόλον εάν:

• Είστε άνω των 60 ετών
• Είστε Αφροαμερικανός/-ίδα ανατολικοευρωπαϊκής καταγωγής
• Η διατροφή σας είναι πλούσια σε κόκκινο ή επεξεργασμένο κρέας
• Έχετε καρκίνο σε άλλο σημείο του σώματός σας
• Έχετε πολύποδες σε παχύ έντερο ή ορθό
• Υποφέρετε από φλεγμονώδη νόσο του εντέρου (νόσο του Crohn ή ελκώδη κολίτιδα)
• Έχετε οικογενειακό ιστορικό καρκίνου στο κόλον
• Έχετε προσωπικό ιστορικό καρκίνου στο στήθος

Ορισμένα γενετικά σύνδρομα επίσης αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου στο κόλον. Δύο είναι τα πιο συνηθισμένα:

• Η οικογενής αδενωματώδης πολυποδίαση (FAP)
• Ο κληρονομικός μη πολυποδιασικός ορθοκολικός καρκίνος (HNPCC), γνωστός και ως σύνδρομο Lynch

Η διατροφή σας μπορεί να παίζει ρόλο στην εμφάνιση καρκίνου στο κόλον. Ο καρκίνος αυτός ενδέχεται να συνδέεται με διατροφή πλούσια σε λιπαρά αλλά χαμηλής περιεκτικότητας σε φυτικές/εδώδιμες ίνες καθώς και με το κόκκινο κρέας. Ωστόσο μελέτες έχουν δείξει ότι ο κίνδυνος δεν μειώνεται εάν κάποιος ξεκινήσει διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες, επομένως η σύνδεση αυτή παραμένει ακόμα αόριστη.

Το κάπνισμα και η κατανάλωση οινοπνεύματος αποτελούν επίσης παράγοντες επικινδυνότητας για τον ορθοκολικό καρκίνο.

Συμπτώματα

Πολλές περιπτώσεις καρκίνου στο κόλον δεν παρουσιάζουν καθόλου συμπτώματα. Ο παρακάτω κατάλογος ωστόσο περιέχει ενδεχόμενες ενδείξεις για καρκίνο στο κόλον:

• Κοιλιακό άλγος και ευαισθησία στην κάτω κοιλιακή χώρα
• Αίμα στα κόπρανα
• Διάρροια, δυσκοιλιότητα ή αλλαγές στις συνήθειες κατά την κένωση
• Πολύ λεπτά κόπρανα
• Απώλεια βάρους για άγνωστους λόγους

Εξετάσεις

Με τον σωστό έλεγχο ο καρκίνος στο κόλον μπορεί να εντοπισθεί προτού εκδηλωθούν συμπτώματα και όταν είναι ως επί το πλείστον ιάσιμος.

Ο γιατρός σας θα διεξαγάγει σωματική εξέταση και θα πιέσει την περιοχή της κοιλιάς σας. Η σωματική εξέταση σπανίως αναδεικνύει τα προβλήματα, παρότι ο γιατρός μπορεί να ψηλαφήσει ένα εξόγκωμα (μάζα) στην κοιλιακή χώρα. Η εξέταση του ορθού μπορεί επίσης να αποκαλύψει μάζα σε ασθενείς με καρκίνο του ορθού αλλά όχι καρκίνο στο κόλον.

Μια εξέταση λανθάνουσας αιμορραγίας στα κόπρανα (FOBT) μπορεί να εντοπίσει μικρές ποσότητες αίματος εκεί, κάτι το οποίο ίσως σημαίνει καρκίνο στο κόλον. Ωστόσο αυτό το τεστ συχνά είναι αρνητικό σε ασθενείς με καρκίνο στο κόλον. Γι’ αυτό η εξέταση λανθάνουσας αιμορραγίας στα κόπρανα πρέπει να γίνεται μαζί με κολονοσκόπηση ή σιγμοειδοσκόπηση. Αξίζει να σημειωθεί επίσης πως μια θετική εξέταση λανθάνουσας αιμορραγίας στα κόπρανα δεν σημαίνει υποχρεωτικά ότι πάσχετε από καρκίνο.

Τα απεικονιστικά τεστ που ανιχνεύουν και δυνάμει διαγιγνώσκουν τον ορθοκολικό καρκίνο περιλαμβάνουν:

• Κολονοσκόπηση
• Σιγμοειδοσκόπηση

Σημείωση: Μόνο η κολονοσκόπηση μπορεί να δει ολόκληρο το κόλον, επομένως είναι η καλύτερη εξέταση ανίχνευσης του καρκίνου στο κόλον.

Αιματολογικές εξετάσεις που θα μπορούσαν να γίνουν επίσης:

• Γενική αίματος, που ελέγχει για αναιμία
• Εξετάσεις λειτουργίας ήπατος

Αν ο γιατρός σας μάθει ότι έχετε ορθοκολικό καρκίνο, θα υποβληθείτε σε περισσότερες εξετάσεις για να δείτε αν και πόσο ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί. Αυτή είναι η λεγόμενη σταδιοποίηση. Η αξονική ή η μαγνητική τομογραφία της κοιλιακής χώρας, της πυελικής περιοχής, του θώρακα ή του εγκεφάλου μπορούν να χρησιμεύσουν για τον καθορισμό του σταδίου του καρκίνου. Ορισμένες φορές χρειάζεται και τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων (PET scan).

Τα στάδια του καρκίνου στο κόλον:

• Στάδιο 0: Πολύ πρώιμος καρκίνος στο εσωτερικό στρώμα του παχέος εντέρου
• Στάδιο 1: Καρκίνος στα εσωτερικά στρώματα του κόλου
• Στάδιο 2: Ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί στο μυϊκό τοίχωμα του κόλου
• Στάδιο 3: Ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί στους λεμφαδένες
• Στάδιο 4: Ο καρκίνος έχει κάνει μετάσταση σε άλλα όργανα

Οι αιματολογικές εξετάσεις που εντοπίζουν καρκινικούς δείκτες, μεταξύ των οποίων το καρκινοεμβρυϊκό αντιγόνο (CEA) και το καρκινικό αντίγονο 19-9 (CA 19-9), βοηθούν το γιατρό σας να παρακολουθεί την πορεία σας στη διάρκεια και μετά τη θεραπεία.

Αντιμετώπιση

Η θεραπεία εξαρτάται πρωτίστως από το στάδιο του καρκίνου. Σε γενικές γραμμές μπορεί να περιλαμβάνει:

• Εγχείρηση (συνηθέστερα κολεκτομή) για να αφαιρεθούν τα καρκινικά κύτταρα
• Χημειοθεραπεία για να σκοτώσει τα καρκινικά κύτταρα
• Ακτινοθεραπεία για να καταστραφεί ο καρκινώδης ιστός

ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΕΠΕΜΒΑΣΗ

Το στάδιο 0 του καρκίνου στο κόλον χρήζει πιθανώς αφαίρεσης των καρκινικών κυττάρων συχνά κατά τη διάρκεια της κολονοσκόπησης. Για τα στάδια 1, 2 και 3 απαιτούνται πιο επεμβατικές εγχειρήσεις προκειμένου να αφαιρεθεί καρκινώδες μέρος του παχέος εντέρου.

Υπάρχει μια διαφωνία σχετικά με το αν οι ασθενείς στο στάδιο 2 του καρκίνου στο κόλον πρέπει να υποβληθούν σε χημειοθεραπεία μετά την εγχείρηση ή όχι. Θα πρέπει να συζητήσετε όλα τα ενδεχόμενα με τον ογκολόγο σας.

ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

Σχεδόν όλοι οι ασθενείς με καρκίνο σταδίου 3 στο κόλον πρέπει να ακολουθήσουν χημειοθεραπεία μετά την εγχείρηση για διάστημα 6-8 μήνες. Έχει διαπιστωθεί πάντως ότι η χημειοθεραπεία με 5-φθοριοουρακίλη αυξάνει τις πιθανότητες θεραπείας σε ορισμένους ασθενείς.

Η χημειοθεραπεία χρησιμεύει επίσης για τη βελτίωση των συμπτωμάτων και την παράταση της ζωής των ασθενών με καρκίνο στο κόλον στο στάδιο 4.

• Η ιρινοτεκάνη, η οξαλιπλατίνη, η καπεσιταβίνη και η 5-φθοριοουρακίλη είναι τα πιο συχνά χορηγούμενα φάρμακα.
• Τα μονοκλωνικά αντισώματα, όπως η κετουξιμάμπη, η πανιτουμουμάμπη, η μπεβασιζουμάμπη και άλλα σκευάσματα, χορηγούνται είτε κατά μόνας είτε σε συνδυασμό με τη χημειοθεραπεία.

Ως ασθενής μπορείτε να λάβετε έναν τύπο ή ένα συνδυασμό αυτών των φαρμάκων.

ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ

Παρότι η θεραπεία της ακτινοβολίας κατά καιρούς αφορά ασθενείς με καρκίνο στο κόλον, συνήθως συνδυάζεται με τη χημειοθεραπεία για όσους υποφέρουν από καρκίνο ορθού στο στάδιο 3.

Για τους ασθενείς στο στάδιο 4 της νόσου που έχει κάνει μετάσταση στο ήπαρ, ενδείκνυνται πολλές θεραπείες συγκεκριμένα για το ήπαρ. Σε αυτές περιλαμβάνονται:

• Θερμοκαυτηριασμός του καρκίνου
• Χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία κατευθείαν στο ήπαρ
• Πάγωμα του καρκίνου (κρυοθεραπεία)
• Εγχείρηση

Πρόγνωση

Εάν εντοπιστεί εγκαίρως, ο καρκίνος στο κόλον, σε πολλές περιπτώσεις είναι ιάσιμος.

Πόσο καλά θα εξελιχθεί η περίπτωσή σας εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένου βεβαίως και του σταδίου του καρκίνου. Γενικώς, όταν οι ασθενείς βρίσκονται σε πρώιμο στάδιο, συχνά επιζούν τουλάχιστον μία πενταετία μετά τη διάγνωσή τους. (Πρόκειται για τη λεγόμενη πενταετή επιβίωση.)

Αν ο καρκίνος στο κόλον δεν επανεμφανιστεί (υποτροπιάσει) εντός πενταετίας, θεωρείται θεραπευμένος. Οι καρκίνοι στα στάδια 1, 2 και 3 θεωρούνται δυνάμει ιάσιμοι. Σε πολλές περιπτώσεις ο καρκίνος στο στάδιο 4 δεν θεωρείται ιάσιμος, παρότι έχουν σημειωθεί και εξαιρέσεις.

Πιθανές επιπλοκές

• Απόφραξη στο παχύ έντερο
• Υποτροπιάζων καρκίνος στο κόλον
• Μετάσταση του καρκίνου σε άλλα όργανα ή ιστούς
• Ανάπτυξη δεύτερου πρωτοπαθούς ορθοκολικού καρκίνου

Πότε να επικοινωνήσετε με το γιατρό

Καλέστε το γιατρό σας εάν υποφέρετε από τα παρακάτω συμπτώματα:

• Μαύρα σαν πίσσα κόπρανα
• Αίμα στη διάρκεια των κενώσεων
• Αλλαγή στις συνήθειες της κένωσης

Πρόληψη

Το ποσοστό θνησιμότητας από τον καρκίνο στο κόλον έχει σημειώσει πτώση τα τελευταία 15 χρόνια.  Αυτό μπορεί να οφείλεται στην αυξημένη ευαισθητοποίηση και τον προσυμπτωματικό έλεγχο της νόσου μέσω της κολονοσκόπησης.

Ο καρκίνος στο κόλον μπορεί σχεδόν πάντα να εντοπιστεί με την κολονοσκόπηση στα αρχικά και πλέον ιάσιμα στάδιά του. Σχεδόν κάθε άντρας και γυναίκα ηλικίας 50 ετών και άνω θα πρέπει να υποβάλλονται σε προσυμπτωματικό έλεγχο για καρκίνο στο κόλον. Ασθενείς σε κίνδυνο πρέπει να υποβάλλονται νωρίτερα σε έλεγχο.

Ο έλεγχος ανίχνευσης του καρκίνου στο κόλον συχνά ανακαλύπτει πολύποδες προτού αυτοί γίνουν καρκινικοί. Η αφαίρεση αυτών των πολύποδων ενδέχεται να προλάβει τον καρκίνο στο κόλον.

Για περισσότερες πληροφορίες, βλ.:

• Προσυμπτωματικός έλεγχος για καρκίνο στο κόλον
• Κολονοσκόπηση

Σημαντικές είναι και οι αλλαγές στη διατροφή και τον τρόπο ζωής. Υπάρχουν στοιχεία που υποστηρίζουν πως η χαμηλή σε λιπαρά και πλούσια σε φυτικές/εδώδιμες ίνες διατροφή μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο να εμφανίσει κάποιος καρκίνο στο κόλον.

Μελέτες αναφέρουν ότι τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη (ασπιρίνη, ιβουπροφαίνη, ναπροξένη, σελεκοξίμπη) μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση του κινδύνου του ορθοκολικού καρκίνου. Ωστόσο τα σκευάσματα αυτά ενδέχεται να αυξήσουν τον κίνδυνο αιμορραγίας και καρδιακών προβλημάτων. Πολλοί οργανισμοί εμπειρογνωμόνων και ειδικών δεν συνιστούν στον περισσότερο κόσμο τη λήψη αυτών των φαρμάκων για την πρόληψη του καρκίνου στο κόλον. Συμβουλευτείτε το γιατρό σας για το ζήτημα αυτό.

---