Η επιδημία ως ευκαιρία και εφαλτήριο για την προαγωγή υγείας

*Της Αθανασίας Παππά

Προέδρου της Ελληνικής Εταιρείας Αντιρευματικού Αγώνα


Η άγρια πραγματικότητα που βιώνουμε, όλοι μας, τώρα ανέδειξε όλες τις χρόνιες παθογένειες μιας χώρας, που νοσεί στο πεδίο του αυτονόητου. στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας (ΠΦΥ).
Θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι το επίπεδο υγείας της κοινωνίας επηρεάζεται ισχυρά από τη δημογραφική εξέλιξη.

Κάθε κοινότητα ανθρώπων, συνίσταται από ένα μωσαϊκό με διαφορετικό επίπεδο εκπαίδευσης και εισοδήματος και με διαφορετικές ηλικιακές κατανομές και συνεπώς διαφορετικές φιλοδοξίες απαιτήσεις και γενικότερες ανάγκες για ιδιωτικά και δημόσια αγαθά.

Ειδικότερα στον τομέα της υγείας οι Δημογραφικοί Δείκτες εξυπηρετούν την καλύτερη επικοινωνία των πολιτών με τα κέντρα λήψης αποφάσεων, ώστε η προσπάθεια κάλυψης των αναγκών, σε υγεία, των πολιτών να σέβεται τις ιδιαιτερότητες του πληθυσμού και να δίνει τις κατά το δυνατόν βέλτιστες λύσεις.

Όταν μελετούμε το σύνολο των οικονομικών, των κοινωνικών και των πολιτικών σχέσεων ενός πληθυσμού, αναφερόμαστε στην μακροκοινωνιολογία. Αντίθετα, όταν εστιάζουμε στις σχέσεις των ατόμων στο πλαίσιο μιας κοινωνικής ομάδας, όπως η οικογένεια, αναφερόμαστε στην μικροκοινωνιολογία.

Η κοινωνική οργάνωση διαφοροποιείται στο χρόνο (ιστορικά ), αλλά και στο χώρο ( μεταξύ κοινωνιών ), ανάλογα με τις ιδιαίτερες σχέσεις των κοινοτήτων με το φυσικό περιβάλλον, την ανάπτυξη της τεχνολογίας, τον πολιτισμό και τις κοινωνικές αξίες.

Από την περίοδο που ο πλανήτης μας έζησε και γνώρισε διάφορες επιδημίες όπως την πανούκλα της Αθήνας το 430 π.Χ., την πανούκλα του Ιουστινιανού το 540 μ.Χ., την επιδημία γνωστή ως ο Μαύρος Θάνατος το 1347 περίπου, την πανδημία της χολέρας το 1817 , την Τρίτη πανδημία πανούκλας το 1850, την Ισπανική γρίπη το 1918, τον κίτρινο πυρετό του Μέμφις το 1878 και διάφορες άλλες μετέπειτα, έχουν αλλάξει πολλά στη δομή και στην ανάπτυξη των κοινωνιών.

Από την αγροτική κοινωνία που χωριζόταν σε δουλοκτητικές/αγροτικές και σε Φεουδαρχικές/αγροτικές, περάσαμε στην βιομηχανική κοινωνία, που δεν ήταν μια απλή υπόθεση αλλά μια μακρά και βίαιη διαδικασία, και στη συνέχεια, προέκυψε η μετα-βιομηχανική κοινωνία με ενδεικτικό της μετάβασης την παραγωγή και αξιοποίηση της πληροφορίας και της γνώσης.

Η πληροφορία και η ανάγκη διαχείρισης και διακίνησής της με τη σειρά της προκάλεσε την αλματώδη ανάπτυξη του τομέα εξειδικευμένων υπηρεσιών γνώσης.

Σε αυτή την κοινωνία η πληροφορία δείχνει να είναι το κλειδί για την μεγαλύτερη ανάπτυξη, για την αύξηση της παραγωγικότητας και για την ταχύτητα στη λήψη αποφάσεων.

Η μεταβιομηχανική κοινωνία σηματοδοτεί μια ιστορική φάση κατά την οποία γίνεται εφικτή η αξιοποίηση της ανθρώπινης ευφυίας και νόησης κατά τρόπο επιστημονικό και συστηματικό, γεγονός που οδήγησε στην παραγωγή των τεχνολογιών της πληροφορικής και της επικοινωνίας.

Σε όλη αυτή την εξέλιξη μεγάλες αλλαγές είχαμε και στην νοσηρότητα και στην θνησιμότητα αναδεικνύοντας τη στενή σχέση της υγείας και της νόσου με το εκάστοτε φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον, καθώς και με την ανθρώπινη συμπεριφορά.

Στη διάρκεια των 19ου και 20ου αιώνων αποβίωσαν από φυματίωση περισσότερο από 1δις άνθρωποι, ενώ η μεγάλη πανδημία της γρίπης του 1918-19 κόστισε 20 εκατομμύρια ζωές.
Ο περιορισμός των λοιμωδών νοσημάτων κατά την διάρκεια του 20ου αιώνα, στις ανεπτυγμένες χώρες, συνοδεύτηκε από ραγδαία αύξηση των λεγόμενων χρόνιων νοσημάτων που κυριαρχούν σήμερα στο φάσμα της νοσηρότητας του σύγχρονου Δυτικού κόσμου.

Τα τελευταία χρόνια στις αναπτυγμένες χώρες τα καρδιαγγειακά νοσήματα, οι κακοήθεις νεοπλασίες, τα μυοσκελετικά σύνδρομα, ο σακχαρώδης διαβήτης καθώς και οι ψυχικές διαταραχές, παρουσιάζουν σημαντική αύξηση.

Οι υπηρεσίες υγείας και η ιατρική φροντίδα υπάρχουν για να καλύπτουν τις ανάγκες της κάθε κοινωνίας του κάθε πολίτη. Οι κοινωνίες αλλάζουν και μαζί τους αλλάζουν και οι ανάγκες υγείας, ενώ παράλληλα αυξάνουν και οι προσδοκίες του πληθυσμού για φροντίδα και περίθαλψη.

Τα συστήματα υγείας θα πρέπει να εξελίσσονται και αυτά μαζί με τους επαγγελματίες υγείας. Η γνώση τους θα πρέπει να εξελίσσεται συνέχεια όπως αναπτύσσεται η οικονομία και η τεχνολογία. Σε αντίθετη περίπτωση θα παραμείνουμε σε μία καταστροφική ακινησία.

Την περίοδο που βιώνουμε τώρα, αυτής της νέας πανδημίας του ιού SARS-COV-2, η πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας είναι η λύση. Η πρόληψη των νοσημάτων και των προβλημάτων υγείας, η αναβάθμιση του κοινωνικού και φυσικού περιβάλλοντος καθώς και η διαμόρφωση υγιεινών στάσεων και συμπεριφορών ,θα έπρεπε να είναι οι βασικοί στόχοι και οι εχθροί απέναντι στην όποια πανδημία απειλεί την ανθρωπότητα.

Η γνώση της σημασίας κάθε θεραπευτικού σχήματος, η επίγνωση των πιθανών κινδύνων και η ενεργός συμμετοχή του ίδιου του πολίτη, υγιούς ή ασθενή σε ένα ποσοστό, αποτελούν σημαντικές προϋποθέσεις για την αποτελεσματική αντιμετώπιση και καταπολέμηση της αρρώστιας.

Η εμπειρία από το πρώτο επιδημικό κύμα της COVID-19, και το πρώτο lockdown, σε πολλές χώρες οδήγησε σε καθυστερήσεις της θεραπείας σε χρόνιους ασθενείς, χειρουργεία έχουν ακυρωθεί ή αναβάλλονται, οι ήδη ασθενείς από διάφορα νοσήματα παραμελούν τα προβλήματα υγείας τους, κάτι που θα έχει επιπτώσεις σε όλους τους τομείς της κοινωνίας και της οικονομίας της χώρας.

Τελικά τι σημαίνει ασφάλεια για έναν χρόνιο ασθενή? Η πρόσβαση του σε ιατρική φροντίδα και η αναπόφευκτη έκθεση του στον κίνδυνο του νέου αυτού ιού ή η απομόνωση του στο σπίτι και η συνεπακόλουθη μη πρόσβαση του στην απαραίτητη θεραπευτική αγωγή του?

Η πρόληψη αλλά και η έγκαιρη διάγνωση περνούν σε δεύτερη μοίρα και αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη σημαντική αύξηση νοσηρότητας και της θνησιμότητας από διάφορα αίτια.

Η επόμενη μέρα θα πρέπει να ανατείλει με προγραμματισμό και με πολύ προσοχή. Η μεθεπόμενη μέρα είναι εξίσου σημαντική. Επιστήμονες σε όλο το κόσμο, πιστεύω ότι αντιμετωπίζουν σοβαρά αυτά τα θέματα. Είναι θέματα που κανένας δεν ξέρει τα όρια της εκπαιδευτικής πολιτικής με αυτά της κοινωνικής πολιτικής και της ευρύτερης πολιτικής, για την πρόληψη τόσο των βραχυπρόθεσμων, των μεσοπρόθεσμων και των μακροπρόθεσμων συνεπειών αυτής της ιδιόρρυθμης επιδημίας, μιας επιδημίας που μας πλήττει μεν σήμερα αλλά δεν ξέρουμε με ποιο τρόπο θα εξελιχθεί αύριο.

Το δικαίωμα κάθε πολίτη στην εξασφάλιση ενός ικανοποιητικού επιπέδου υγείας είναι άρρηκτα συνδεμένο με αυτό για ασφαλή εργασία, για επαρκή και υγιεινή τροφή, για αξιοπρεπή κατοικία και φυσικά για την έγκυρη και έγκαιρη πληροφόρηση, σε θέματα που αφορούν την υγεία του και όχι μόνον.

Για την επίτευξη όλων των παραπάνω απαραίτητη είναι η αναδιοργάνωση των συστημάτων υγείας καθώς και η συνεχής επιμόρφωση όλων των επαγγελματιών υγείας στα νέα δεδομένα και στις νέες τεχνολογίες με αποτέλεσμα να παρέχονται σύγχρονες και αποτελεσματικές υπηρεσίες υγείας, τόσο στην πρόληψη όσο και στην θεραπεία και αποκατάσταση.