Στις 31 Ιανουαρίου σήμανε συναγερμό ο εντοπισμός του πρώτου κρούσματος της νοτιοαφρικανικής μετάλλαξης στην Ελλάδα, σε 36χρονο ιερέα της Μητρόπολης Νεαπόλεως - Σταυρουπόλεως στη Θεσσαλονίκη. Οι δυτικές συνοικίες της πόλης αποτέλεσαν το κύριο cluster διασποράς του συγκεκριμένου στελέχους στη χώρα. Στα τέλη Φεβρουαρίου, η νοτιοαφρικανική μετάλλαξη εντοπίστηκε σχεδόν σε ποσοστό 20% στα λύματα της πόλης, μέσω της ανάλυσης του γονιδιώματος SARS-CoV-2 που πραγματοποιεί η διεπιστημονική ομάδα του ΑΠΘ σε συνεργασία με το ΕΚΕΤΑ και την ΕΥΑΘ. Τρεις μήνες μετά, το συγκεκριμένο στέλεχος δεν ανιχνεύεται πλέον, ούτε στα λύματα, ούτε στην αλληλούχιση των θετικών δειγμάτων που γίνεται στο Εργαστήριο Μικροβιολογίας του ΑΠΘ. Αιτία είναι η καθολική επικράτηση του βρετανικού στελέχους, που αντιπροσωπεύει το τελευταίο διάστημα το 100% των ανιχνεύσεων.

Μιλώντας στο iatronet η βιοπαθολόγος του Εργαστηρίου, αναπληρώτρια καθηγήτρια του Τμήματος Ιατρικής του ΑΠΘ, Γεωργία Γκιούλα (φωτογραφία), εξηγεί το πώς η βρετανική μετάλλαξη κατάφερε να εξαφανίσει τη νοτιοαφρικανική. Διατυπώνει την εκτίμηση ότι το ίδιο μπορεί να συμβεί και με την ινδική που αποτελεί τη μεγαλύτερη νέα απειλή σήμερα, ενώ παράλληλα εκφράζει την ανησυχία της για τον κίνδυνο επικράτησης μιας νέας παραλλαγής που συνδυάζει τις "δυνατές" μεταλλάξεις του βρετανικού και του νοτιοαφρικανικού στελέχους.

Πώς η βρετανική "καπέλωσε" τη νοτιοαφρικανική

Από το ξέσπασμα της πανδημίας οι επιστήμονες περίμεναν πως με το πέρασμα του SARS-CoV-2 στο ανθρώπινο είδος θα αρχίσει να αλλάζει το γενετικό του υλικό και να μεταλλάσσεται προκειμένου να μπαίνει πιο εύκολα στο κύτταρο που προσβάλλει, μέσω της περίφημης πρωτεϊνης ακίδας.

"Ο ιός είναι έξυπνος, αλλάζει αυτή την πρωτεϊνη για να συνδεθεί στο κύτταρό μας και να το ξεκλειδώσει. Αυτό εξηγεί και τα ποσοστά αυξημένης μεταδοτικότητας που έχουν κάποια μεταλλαγμένα στελέχη", εξηγεί η κ. Γκιούλα και προσθέτει: "Το βρετανικό στέλεχος έχει συνολικά 17 μεταλλάξεις. Τρεις απ΄ αυτές τις αλλαγές, οι πιο σημαντικές, έχουν γίνει στην πρωτεϊνη ακίδα. Αυτές έχουν αυξήσει τη μεταδοτικότητά του από 30% ως και 70% σύμφωνα με διαφορετικές μελέτες".

Από την άλλη, η νοτιοαφρικανική μετάλλαξη έχει κάνει επίσης πολύ σημαντικές αλλαγές στη πρωτεϊνη ακίδα, αλλά φαίνεται πως δεν έφτασε σε ισχύ μετάδοσης τη βρετανική. "Έτσι, ενώ είχαμε στη Θεσσαλονίκη το νοτιοαφρικανικό στέλεχος, δεν κατάφερε να επικρατήσει στην κοινότητα, γιατί το βρετανικό ήταν πιο ισχυρό. Στο Εργαστήριό μας, συνολικά από τον Ιανουάριο που αρχίσαμε να κάνουμε αλληλούχηση μέχρι σήμερα βρίσκουμε το βρετανικό σε ποσοστά μεταξύ 93% και 95%. Το τελευταίο διάστημα το ποσοστό έχει ανέβει στο 100%", επεσήμανε.

Σύμφωνα με την κ. Γκιούλα, η ινδική μετάλλαξη μοιάζει πολύ με τη νοτιοαφρικανική, σε πολλά στοιχεία της και είναι πιο κοντά σε αυτή παρά στη βρετανική. "Είναι ανησυχητική γιατί έχει και αυτή αυξημένα ποσοστά μετάδοσης, αλλά φαίνεται ότι και εδώ η βρετανική είναι πιο ισχυρή και θα μπορέσει και αυτή θα έλεγα σε εισαγωγικά να την καπελώσει. Χωρίς να μπορούμε να το προβλέψουμε με ακρίβεια σήμερα, πιθανώς να έχουμε μια αντίστοιχη πορεία και της ινδικής μετάλλαξης".

Ο συνδυασμός των δύο

Αυτό που ανησυχεί περισσότερο είναι η πιθανότητα επικράτησης ενός νέου στελέχους, που έχει βρεθεί το τελευταίο διάστημα στο «μικροσκόπιο» των επιστημόνων, το οποίο συνδυάζει τις ισχυρές μεταλλάξεις και των δύο στελεχών.

"Επειδή είπαμε ότι ο ιός είναι έξυπνος αρκετά, τι κάνει; Παίρνει κάποιες μεταλλάξεις της νοτιοαφρικανικής, κρατάει κάποιες της βρετανικής και αυτό που πιθανώς να δούμε το επόμενο διάστημα, που είναι ανησυχητικό, είναι ένας συνδυασμός των δύο αυτών μεταλλάξεων. Δηλαδή να πάρει και τις καλές μεταλλάξεις της νοτιοαφρικανικής και να κάνει μια νέα παραλλαγή, που πιθανώς να γίνει ακόμα πιο μεταδοτική. Δεν το έχουμε ανιχνεύσει ακόμα στο Εργαστήριο, αλλά υπάρχουν αναφορές στο ECDC για το συγκεκριμένο πιο εξελιγμένο στέλεχος και είμαστε συνεχώς σε εγρήγορση για να παρατηρούμε την πορεία του", σημείωσε.

Η βιοπαθολόγος επισημαίνει τη σημασία του εμβολιασμού και σε ό,τι αφορά την αποφυγή ανάδειξης νέων μεταλλαγμένων στελεχών. "Η βρετανική μας ήρθε πριν ξεκινήσει ο εμβολιασμός. Η νοτιοαφρικανική και η Ινδική έρχονται από περιοχές με πολύ χαμηλά ποσοστά εμβολιασμού, κάτι που σημαίνει ότι χωρίς το εμβόλιο ο ιός βρίσκει έδαφος να κάνει αυτά που θέλει, χωρίς να δέχεται την πίεση του εμβολίου. Αυτός είναι ακόμη ένας σημαντικός λόγος για αύξηση των ποσοστών εμβολιασμού σε όλο τον κόσμο. Όχι μόνο για να προστατευτούμε από αυτό που κυκλοφορεί, αλλά για να εμποδίσουμε και τη δημιουργία των μεταλλάξεων. Ένας ιός που κυκλοφορεί ελεύθερα σε έναν πληθυσμό μη άνοσο έχει ακόμη μεγαλύτερη πιθανότητα να αλλάξει".

Πότε θα βγάλουμε τις μάσκες

Η κ. Γκιούλα χαρακτηρίζει ως απογοητευτικά τα ποσοστά εμβολιασμού, τόσο στις μεγάλες ηλικίες του πληθυσμού, όσο και στο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό. "Με προβληματίζει πολύ. Βλέπω μεγάλα ποσοστά άρνησης εμβολίων και δεν ξέρω πώς αυτό μπορεί να αλλάξει", επισημαίνει.

Η ίδια δεν κρύβει την ανησυχία της για πιθανή νέα αύξηση κρουσμάτων το επόμενο διάστημα, μέσω της αύξησης της κινητικότητας που θα επιφέρει το άνοιγμα δραστηριοτήτων, το οποίο ωστόσο χαρακτηρίζει ως απαραίτητο για λόγους οικονομίας και ψυχικής υγείας των πολιτών. "Ο κόσμος θα κυκλοφορεί περισσότερο και μαζί του θα κυκλοφορήσει και ο ιός. Είναι πολύ σημαντικό να ξαναπούμε αυτό που ο κόσμος έχει βαρεθεί να ακούει, δηλαδή την τήρηση των μέτρων", σημείωσε και κατέληξε:

"Πιστεύω ότι με τον εμβολιασμό, τις καιρικές συνθήκες του καλοκαιριού και προσεκτικά μέτρα, ίσως μπορέσουμε, αν καταφέρουμε αυτό το περιβόητο 70% - 75% ανοσίας τον Σεπτέμβριο, να μπούμε σε έναν χειμώνα που δεν θα θυμίζει τον περσινό. Αν συμβούν αυτά, οι μάσκες τότε θα μείνουν σε ιδρύματα, νοσοκομεία - όπου θα έπρεπε να υπάρχουν και πριν την πανδημία - σε ευπαθείς ομάδες".

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Πρόγραμμα "Προλαμβάνω": Έρχονται προληπτικές εξετάσεις για καρδιά και παχύ έντερο
Εντοπίστηκαν 50 νέες περιοχές του γονιδιώματος που συνδέονται με κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου στα νεφρά
Πώς να διαχειριστώ τις σκέψεις ότι η ζωή δεν έχει νόημα