Η ζωή με ένα χρόνιο νόσημα είναι μια διαδρομή που δεν περιορίζεται στον πόνο ή τα συμπτώματα. Αγγίζει τον τρόπο που κάποιος σκέφτεται, που νιώθει και που συνδέεται με τους ανθρώπους και τον κόσμο γύρω του. Ανάμεσα σε ιατρικές εξετάσεις, φάρμακα και αδιάκοπη φροντίδα, συχνά αναδύονται ερωτήματα υπαρξιακού τύπου: Γιατί εγώ; Τι νόημα έχει όλο αυτό; Υπάρχει κάτι πέρα από την ασθένεια; Εκεί ακριβώς βρίσκει χώρο η θρησκευτικότητα και η πνευματικότητα που αποτελούν όχι μόνο αμυντικούς μηχανισμούς αλλά και ουσιαστικούς πυλώνες νοηματοδότησης, υποστήριξης και προσωπικής ενδυνάμωσης.

✅Η Χρόνια Ασθένεια ως Ολιστική Εμπειρία

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, οι χρόνιες ασθένειες περιλαμβάνουν σωματικές και ψυχικές καταστάσεις που επιβαρύνουν σοβαρά τη ζωή του ατόμου, επηρεάζοντας τη λειτουργικότητα, την αυτονομία και τις κοινωνικές σχέσεις. Η ανάγκη για προσαρμογή δεν αφορά μόνο το σώμα, αλλά και την ψυχή όπως και το νόημα της ζωής (WHO, 2014).

✅Ορισμός και Ρόλος της Θρησκευτικότητας

Η θρησκευτικότητα ορίζεται ως η ιδιωτική ή δημόσια προσήλωση σε πεποιθήσεις, τελετουργίες και πρακτικές μιας θρησκείας (Miller & Thoresen, 2003). Η εμπλοκή με τη θρησκεία μπορεί να ενισχύσει την ψυχολογική ευεξία, να προσφέρει νόημα και ελπίδα, καθώς και να ενισχύσει την κοινωνική στήριξη, ειδικά σε περιόδους ασθένειας.

✅Η Πνευματικότητα ως Συμπληρωματική Δύναμη

Η πνευματικότητα δεν ταυτίζεται αναγκαστικά με τη θρησκεία. Αφορά τη βαθιά αναζήτηση νοήματος, σκοπού, αυθεντικής σύνδεσης και προσωπικής υπέρβασης. Η πνευματικότητα ενδυναμώνει την εσωτερική ανθεκτικότητα και συνδέεται στενά με την ψυχική και κοινωνική ευεξία.

✅Θετικές Επιδράσεις της Θρησκευτικότητας και Πνευματικότητας

➡️ Ανθεκτικότητα & Τρόποι Αντιμετώπισης

  • Η πίστη βοηθά το άτομο να δώσει νόημα στην ασθένεια: σαν δοκιμασία ή μέρος ενός θεϊκού σχεδίου.
  • Μειώνει το αίσθημα αδικίας ή τυχαιότητας.

➡️ Ψυχολογική Ευεξία

  • Η προσευχή και ο διαλογισμός φέρνουν ηρεμία.
  • Η συμμετοχή σε λατρευτικές τελετές μειώνει τη μοναξιά.

➡️ Ελπίδα & Νόημα Ζωής

  • Η πνευματικότητα ενισχύει την αποδοχή της ασθένειας.
  • Προσφέρει νόημα ζωής μέσα στις δυσκολίες.
  • Το άτομο ορίζεται από το πώς ζει, όχι από την ασθένειά του.

➡️ Κοινωνική Στήριξη

  • Οι θρησκευτικές κοινότητες λειτουργούν ως δίκτυα στήριξης.
  • Παρέχουν πρακτική και συναισθηματική βοήθεια.

➡️ Ολιστική Βελτίωση Ποιότητας Ζωής

  • Η πνευματικότητα βοηθά το άτομο να βλέπει τη ζωή με θετικότερη ματιά.
  • Βελτιώνει την αντίληψη της ποιότητας ζωής, ανεξάρτητα από την πρόγνωση.

📊Θρησκευτικότητα & Υγεία: Τι δείχνουν οι έρευνες

Από τη δεκαετία του 1990, πολλές μελέτες δείχνουν ότι η τακτική συμμετοχή σε θρησκευτικές δραστηριότητες συνδέεται με μειωμένη νοσηρότητα, αυξημένο προσδόκιμο ζωής, καλύτερη διαχείριση του άγχους και μικρότερη πιθανότητα εμφάνισης ψυχικών διαταραχών .Άτομα που πηγαίνουν τακτικά σε θρησκευτικές λειτουργίες έχουν λιγότερα προβλήματα υγείας, ζούν περισσότερο και διαχειρίζονται καλύτερα το άγχος (Strawbridge et al., 1997; Koenig et al., 2001). Γυναίκες άνω των 50 ετών που συμμετέχουν σε εβδομαδιαίες λειτουργίες έχουν 20% λιγότερες πιθανότητες θανάτου ετησίως (Schnall et al., 2008). Η συμμετοχή σχετίζεται επίσης με χαμηλότερη θνησιμότητα από καρδιαγγειακές και αναπνευστικές παθήσεις (Oman et al., 2002), ενώ ομάδες όπως οι Αντβεντιστές εμφανίζουν λιγότερα εγκεφαλικά και υπέρταση (Brathwaite et al., 2003). Η πνευματικότητα, ακόμα και χωρίς οργανωμένη θρησκεία, βοηθά ειδικά τους νέους στην αντιμετώπιση του στρες και στην καλύτερη ψυχική υγεία (Edmondson et al., 2005).

  • Η πίστη προσφέρει:
  • ✔️Υγιεινές συμπεριφορές (Musick et al., 2000).
  • ✔️Κοινωνική στήριξη (Mc Cullough & Smith, 2003).
  • ✔️Νόημα ζωής και ψυχική σταθερότητα (George et al., 2000; Koenig, 2012).

✅Προκλήσεις και Περιορισμοί

➡️ Πνευματικοί Αγώνες

Η ασθένεια μπορεί να προκαλέσει αμφιβολίες ή συναισθήματα θυμού προς το Θείο.

➡️ Πολιτισμική Αποσύνδεση

Η απομάκρυνση από κοινότητες λόγω ασθένειας εντείνει την απομόνωση.

➡️ Ετερογένεια Εμπειριών

Δεν βιώνουν όλοι οι ασθενείς τη θρησκευτικότητα ως θετική εμπειρία.

✅Πνευματικές Ανάγκες των Ασθενών

Η φροντίδα δεν αφορά μόνο τη σωματική βελτίωση. Οι ασθενείς εκφράζουν συχνά ανάγκες για:

  • Σχέσεις: Ισχυροί οικογενειακοί και κοινωνικοί δεσμοί.
  • Ποιότητα περιβάλλοντος: Ασφάλεια, ηρεμία, επαφή με τη φύση.
  • Θρησκευτική πίστη και υπαρξιακή αναζήτηση: Ελπίδα, νόημα, αποδοχή του θανάτου.
  • Αυτοπραγμάτωση: Αίσθημα ολοκλήρωσης, αναγνώριση, επιτυχία.
  • Εσωτερική/Εξωτερική δύναμη: Πνευματικοί πόροι είτε από μέσα είτε από κοινωνικό/θρησκευτικό πλαίσιο.

✅ Ειδικές Πτυχές ανά Τύπο Ασθένειας

  • Χρόνια νοσήματα: Απαιτούν προσαρμογή και μακροχρόνια στρατηγική ζωής.

(Μ.Κ., 52 ετών) «Όταν έμαθα ότι έχω μια πάθηση που δεν θεραπεύεται, ένιωσα σαν να γκρεμίστηκε το μέλλον που είχα σχεδιάσει. Για μέρες κοιτούσα το ταβάνι και σκεφτόμουν ‘Γιατί εγώ;’. Δεν είχα όλες τις απαντήσεις, αλλά άρχισα να βρίσκω παρηγοριά σε μικρές καθημερινές στιγμές και σε συζητήσεις με ανθρώπους που με καταλάβαιναν».

  • Καρκίνος: Προκαλεί έντονη υπαρξιακή ενδοσκόπηση και πνευματική αναζήτηση.

(Ε.Χ., 45 ετών) «Ο καρκίνος ήρθε ξαφνικά. Στην αρχή είχα πανικό. Όταν όμως ξεκίνησα τις θεραπείες, αποφάσισα ότι δεν θα αφήσω την αρρώστια να μου κλέψει τη χαρά. Έγραψα ένα τετράδιο με λόγια που μου δίνουν κουράγιο. Το διαβάζω κάθε φορά που νιώθω να χάνω το κουράγιο μου. Είναι το δικό μου μικρό ευαγγέλιο ελπίδας».

  • Οξείες παθήσεις: Η πίστη κινητοποιείται για άμεση παρέμβαση (ελπίδα, προσευχή).

(Α.Π., 61 ετών) «Η πίστη μου δεν ήταν ποτέ κάτι φανατικό· ήταν σαν μια ήρεμη φωνή στο βάθος. Όταν ήρθε η ασθένεια, αυτή η φωνή έγινε πιο δυνατή. Μου θύμιζε ότι ακόμη κι αν το σώμα μου δεν είναι όπως πριν, η αξία μου δεν αλλάζει. Κάθε πρωί κάνω μια μικρή προσευχή και αυτό με βοηθά να ξεκινήσω τη μέρα με ηρεμία».

  • Ψυχικές διαταραχές: Η πνευματικότητα βοηθά στην επανακατάκτηση ταυτότητας και ανθεκτικότητας.

(Σ.Λ., 38 ετών) «Μετά τη διάγνωση κατάθλιψης, έψαχνα τρόπους να σταθώ στα πόδια μου. Δεν ήθελα μόνο φάρμακα, ήθελα και εσωτερική δύναμη. Άρχισα να κάνω διαλογισμό και να πηγαίνω σε έναν πνευματικό σύμβουλο. Δεν εξαφανίστηκαν όλα τα προβλήματα, αλλά έμαθα να διαχειρίζομαι τις δύσκολες στιγμές χωρίς να βυθίζομαι».

✅Ο Ρόλος των Επαγγελματιών Υγείας

Οι επαγγελματίες υγείας καλούνται να αναγνωρίσουν και να σέβονται την πνευματική ταυτότητα του ασθενούς. Δεν είναι απαραίτητο να δώσουν «θρησκευτικές λύσεις» αλλά να:

  • Δημιουργούν χώρο έκφρασης για υπαρξιακά ζητήματα.
  • Συμπεριλαμβάνουν πνευματικές ανησυχίες στο πλάνο φροντίδας.
  • Παραπέμπουν σε πνευματικούς συμβούλους όπου χρειάζεται.
  • Αποφεύγουν τις προκαταλήψεις και σέβονται τις διαφοροποιήσεις.

Πρακτικές Συμβουλές για Ασθενείς

  1. Διατηρήστε την πίστη σας, χωρίς να πιέζεστε.
  2. Συμμετέχετε σε θρησκευτικές ή πνευματικές δραστηριότητες που σας ευεργετούν.
  3. Μιλήστε με πνευματικούς συμβούλους όταν νιώθετε αμφιβολίες ή φόβο.
  4. Αναζητήστε κοινωνική υποστήριξη σε κύκλους που συμμερίζονται τις αξίες σας.
  5. Εκφράστε στους επαγγελματίες υγείας τις πνευματικές σας ανάγκες.

✅Συμπεράσματα

Η σχέση μεταξύ πίστης και υγείας δεν είναι απόλυτη ούτε ομοιογενής. Είναι, ωστόσο, υπαρκτή, ουσιαστική και δυνητικά θεραπευτική. Η αναγνώριση της πνευματικής διάστασης της ασθένειας αποτελεί βασικό βήμα για μια φροντίδα που βλέπει τον άνθρωπο ως ολότητα – σώμα, νου και ψυχή.

Βιβλιογραφία

  • Brathwaite, N., Fraser, H. S., Modeste, N., Broome, H., & King, R. (2003). Obesity, diabetes, hypertension, and vegetarian status among Seventh-Day Adventists in Barbados: Preliminary results. Ethnicity and Disease, 13(1), 34–39.
  • Edmondson, K. A., Lawler, K. A., Jobe, R. L., Younger, J. W., Piferi, R. L., & Jones, W. H. (2005). Spirituality predicts health and cardiovascular responses to stress in young adult women. Journal of Religion & Health, 44(2), 161–171. http://search.ebscohost.com/login.aspx?direct=true&db=a9h&AN=16675081&site=ehost-live
  • Ellison, C. G., & Levin, J. S. (1998). The religion-health connection: Evidence, theory, and future directions. Health Education & Behavior, 25(6), 700–720. http://www.religionomics.com/old/erel2006s/readings/Ellison-Levin%20--%20Religion-Health%20Connection.pdf
  • Fraser, G. E., & Shavlik, D. J. (2001). Ten years of life: Is it a matter of choice? Archives of Internal Medicine, 161(13), 1645–1652. http://archinte.ama-assn.org/cgi/content/full/161/13/1645
  • George, L. K., Larson, D. B., Koenig, H. G., & McCullough, M. E. (2000). Spirituality and health: What we know, what we need to know. Journal of Social and Clinical Psychology, 19(1), 102–116.
  • Gillum, R. F., & Ingram, D. D. (2006). Frequency of attendance at religious services, hypertension, and blood pressure: The Third National Health and Nutrition Examination Survey. Psychosomatic Medicine, 68(3), 382–385. http://www.psychosomaticmedicine.org/cgi/content/full/68/3/382
  • Koenig, H. G. (2012). Religion, spirituality, and health: The research and clinical implications. ISRN Psychiatry, 2012, Article ID 278730. https://doi.org/10.5402/2012/278730
  • Koenig, H. G., McCullough, M. E., & Larson, D. B. (2001). Handbook of religion and health. Oxford University Press.
  • McCullough, M. E., & Smith, T. B. (2003). Depressive symptoms and mortality as case studies. In M. Dillon (Ed.), Handbook of the sociology of religion (pp. 123–145). Cambridge University Press.
  • Miller, W. R., & Thoresen, C. E. (2003). Spirituality, religion, and health: An emerging research field. American Psychologist, 58(1), 24–35. https://doi.org/10.1037/0003-066X.58.1.24
  • Musick, M. A., Traphagan, J. W., Koenig, H. G., & Larson, D. B. (2000). Spirituality in physical health and aging. Journal of Adult Development, 7(2), 73–86. http://search.ebscohost.com/login.aspx?direct=true&db=a9h&AN=11304067&site=ehost-live
  • Oman, D., Kurata, J. H., Strawbridge, W. J., & Cohen, R. D. (2002). Religious attendance and cause of death over 31 years. International Journal of Psychiatry in Medicine, 32(1), 69–89.
  • Schnall, E., Wassertheil-Smoller, S., Swencionis, C., Zemon, V., Tinker, L., & Goodwin, M. (2008). The relationship between religion and cardiovascular outcomes and all-cause mortality in the Women's Health Initiative Observational Study. Psychology and Health, 23(8), 1001–1006.
  • Strawbridge, W. J., Cohen, R. D., Shema, S. J., & Kaplan, G. A. (1997). Frequent attendance at religious services and mortality over 28 years. American Journal of Public Health, 87(6), 957–961. https://doi.org/10.2105/AJPH.87.6.957
  • World Health Organization. (2014). Integrating the response to mental disorders and other chronic diseases in health care systems. Geneva: WHO/Calouste Gulbenkian Foundation. https://www.who.int/publications/i/item/9789241506793

 

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Ι. Βαρδακαστάνης: Το αναπηρικό κίνημα συνεχίζει να αγωνίζεται και να διεκδικεί
Ενδυνάμωση των ασθενών: Καμπάνια ευαισθητοποίησης για την ενίσχυση υιοθέτησης της περιτοναϊκής κάθαρσης στην Ελλάδα
Πνευμονία: Βακτηριακό ένζυμο είναι πιθανό να προκαλεί μοιραίες καρδιακές επιπλοκές [μελέτη]