Ο επιπολασμός της Διαταραχής Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) σε παγκόσμια κλίμακα εκτιμάται σήμερα σε ένα ποσοστό κοντά στο 8%, με τις νέες διαγνώσεις να παρουσιάζουν εντυπωσιακή αύξηση τα τελευταία χρόνια. Μελέτη στις ΗΠΑ αποκάλυψε αύξηση νέων διαγνώσεων κατά 42% μέσα σε 8 έτη, ενώ σε άλλες χώρες καταγράφηκε πολλαπλασιασμός σε μια περίοδο 20ετίας.

Ένα ερώτημα που διχάζει τους επιστήμονες είναι κατά πόσο αυτή η αύξηση αντανακλά μια επιδημιολογική πραγματικότητα και κατά πόσο οφείλεται σε άλλους παράγοντες. Η μεγαλύτερη ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του πληθυσμού που αποκαλύπτει αδιάγνωστη ΔΕΠΥ, από τη μια πλευρά, η διεύρυνση των διαγνωστικών κριτηρίων που μπορεί να οδηγεί και σε υπερδιάγνωση, από την άλλη, είναι μεταβλητές που δυσκολεύουν την απάντηση στο ερώτημα.

Ο αναπτυξιακός παιδίατρος, Ανδρέας Φρυγανάς (φωτογραφία), επιχειρεί να απαντήσει, καταθέτοντας στο iatronet.gr τη δική του οπτική, όπως θα την παρουσιάσει στο 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ελευθεροεπαγγελματιών Παιδιάτρων, που διεξάγεται στη Θεσσαλονίκη.

Διαγνωστικά κριτήρια

"Η μεγάλη αύξηση παρατηρείται κυρίως μετά το 2013, με τη διεύρυνση των διαγνωστικών κριτηρίων για τη ΔΕΠΥ και άλλες νευροαναπτυξιακές διαταραχές, που είχε ως αποτέλεσμα να συμπεριληφθούν και πιο ήπιες περιπτώσεις", αναφέρει ο κ.Φρυγανάς, προσθέτοντας πως ένα από τα κριτήρια που άλλαξαν ήταν η μέγιστη ηλικία πρώτης εκδήλωσης των συμπτωμάτων.

"Η ηλικία εκδήλωσης ως κριτήριο αυξήθηκε από το 7ο έτος ζωής στο 12ο, δηλαδή για να υπάρξει διάγνωση - που μπορεί να γίνει και αργότερα - πρέπει αυτή να αναφέρεται σε συμπτώματα που είχαν έναρξη πριν την ηλικία των 12 ετών. Αυτή είναι μια μεγάλη διεύρυνση, πέντε ετών, που αύξησε τις διαγνώσεις".

Την ίδια ώρα, η αυξημένη ευαισθητοποίηση των γονέων, καθώς και η πρόβλεψη για υποστήριξη στο σχολικό περιβάλλον για παιδιά με ΔΕΠΥ που ισχύει σε πολλές χώρες, έπαιξαν επίσης ρόλο στην αύξηση των διαγνώσεων, καθώς και στην αποκάλυψη περιπτώσεων που ίσως είχαν διαλάθει νωρίτερα. Το ερώτημα ωστόσο είναι αν πρόκειται για σοβαρές περιπτώσεις, που χρήζουν θεραπευτικής παρέμβασης.

Αντικρουόμενες οι απόψεις

Στην εισήγησή του, με θέμα: "Αύξηση του επιπολασμού της ΔΕΠΥ: Επιδημιολογική πραγματικότητα ή υπερδιάγνωση;", ο αναπτυξιακός παιδίατρος προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στο αντικειμενικό γεγονός της αύξησης των διαγνώσεων και στην πιθανότητα υπερδιάγνωσης, θέτοντας με τη σειρά του νέα ερωτήματα που προκύπτουν από την ανάλυση των δεδομένων.

"Κάποιοι υποστηρίζουν ότι υπήρχε διαγνωστική επισκίαση και τώρα ανιχνεύονται περιστατικά που παλαιότερα έμεναν στη σκιά κι αυτό είναι αλήθεια. Από την άλλη πλευρά, μεγάλη μετανάλυση που έχει ασχοληθεί με την υπερδιάγνωση καταλήγει στο ότι οι νέες περιπτώσεις στο μεγαλύτερο ποσοστό αφορούν ήπια συμπτώματα", σημειώνει και προσθέτει: "Οπότε, ναι μεν πρόκειται για αύξηση επιπολασμού, αλλά τίθεται το ερώτημα αν αξίζει η παρέμβαση για κάτι ήπιο, που δεν επηρεάζει σημαντικά τη λειτουργικότητα του ατόμου".

Στην Ευρώπη, μελέτη που συμπεριέλαβε και δεδομένα από την Ελλάδα, προσδιόρισε ως μέση ηλικία διάγνωσης ΔΕΠΥ τα 6,2 ως 18 έτη, ενώ η ηλικία πρώτης εκδήλωσης συμπτωμάτων κυμαίνεται μεταξύ 2,25 και 7,5 ετών. "Σε πολλές περιπτώσεις, πάνω από τα 7 έτη αρχίζουν και περιορίζονται κάποια συμπτώματα παρορμητικότητας και υπερκινητικότητας. Μεγαλώνει το παιδί, ωριμάζει, και μπορεί να έχει μια αυτορρύθμιση. Ωστόσο, αυτό δεν αφορά την ελλειμματική προσοχή, η οποία εμφανίζει τη μεγαλύτερη συχνότητα και παραμένει", παρατηρεί ο κ. Φρυγανάς.

Πώς γίνεται η διάγνωση

Η επίσκεψη στο ιατρείο με υποψία ΔΕΠΥ γίνεται συνήθως με πρωτοβουλία του γονέα, ο οποίος παρατηρεί την υπερκινητικότητα, την παρορμητικότητα ή κάποια σημάδια διάσπασης προσοχής στο παιδί του στο σπίτι. Σε πολλές περιπτώσεις, η υποψία ξεκινά από τον δάσκαλο στο σχολείο ή και από κάποιον εκπαιδευτή σε εξωσχολική δραστηριότητα.

"Έρχονται στο ιατρείο με υποψία ΔΕΠΥ, βλέπεις ένα παιδί υπερκινητικό, αλλά δεν φτάνει η κλινική παρατήρηση για να γίνει η διάγνωση", διευκρινίζει ο παιδίατρος, προσθέτοντας: "Χρειάζεται να συλλέξεις πληροφορίες από τους γονείς, πώς είναι το παιδί στην καθημερινή του λειτουργικότητα, στην οργάνωση της καθημερινότητάς του. Καλό είναι να γίνεται συνέντευξη και με τους δασκάλους ή κάθε άλλο άτομο που έρχεται σε επαφή με το παιδί, όπως για παράδειγμα ο προπονητής του σε κάποια αθλητική δραστηριότητα".

Στην ενήλικη ζωή, υποχωρούν συχνά η παρορμητικότητα και υπερκινητικότητα, ενώ παραμένει η διαταραχή προσοχής, ή κάποιοι τύποι μεταπηδούν από τον υπερκινητικό τύπο στον απρόσεκτο τύπο.

Η απάντηση στο ερώτημα

Τελικά η αυξημένη ΔΕΠΥ είναι μια επιδημιολογική πραγματικότητα ή υπερδιάγνωση;

"Ισχύουν και τα δύο", απαντά ο κ.Φρυγανάς και εξηγεί: "Όντως, ανιχνεύτηκαν μη ανιχνευμένες περιπτώσεις, λόγω αυξημένης ευαισθητοποίησης και λόγω διεύρυνσης των κριτηρίων. Από την άλλη πλευρά όμως, οι ίδιοι λόγοι έχουν συντελέσει σε μια υπερβολική τάση για διάγνωση και θεραπεία".

Όπως διευκρινίζει, ο όρος υπερδιάγνωση περιγράφει μεταξύ άλλων μια κατάσταση όπου το άτομο διαγιγνώσκεται με κάποια διαταραχή, γίνεται παρέμβαση, αλλά τελικά με αυτή την παρέμβαση δεν βελτιώνεται. "Ένα ύποπτο σύμπτωμα μπορεί να το εντάσσουμε ορθά στη ΔΕΠΥ, με βάση τα διαγνωστικά κριτήρια, αλλά μπαίνουμε στην διαδικασία να σκεφτούμε αν αξίζει τελικά να γίνει παρέμβαση ή αν το άτομο μπορεί να είναι απολύτως λειτουργικό και χωρίς αυτή".

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Ι. Βαρδακαστάνης: Το αναπηρικό κίνημα συνεχίζει να αγωνίζεται και να διεκδικεί
Ενδυνάμωση των ασθενών: Καμπάνια ευαισθητοποίησης για την ενίσχυση υιοθέτησης της περιτοναϊκής κάθαρσης στην Ελλάδα
Πνευμονία: Βακτηριακό ένζυμο είναι πιθανό να προκαλεί μοιραίες καρδιακές επιπλοκές [μελέτη]