Αποφρακτική Άπνοια Ύπνου/Υπνική Άπνοια

Ορισμός

Αποφρακτική άπνοια ύπνου/υπνική άπνοια είναι η πάθηση η οποία προκαλεί τη διακοπή της αναπνοής κατά τη διάρκεια του ύπνου, εξαιτίας στένωσης, απόφραξης ή πλαδαρότητας της αναπνευστικής διόδου.

Η διακοπή της αναπνοής ονομάζεται επεισόδιο υπνικής άπνοιας. Σχεδόν όλοι οι άνθρωποι έχουν σύντομα επεισόδια άπνοιας κατά τη διάρκεια του ύπνου.

Εδώ γίνεται λόγος για την αποφρακτική άπνοια ύπνου/υπνική άπνοια των ενηλίκων.

Εναλλακτικές ονομασίες

Αποφρακτική άπνοια ύπνου, Σύνδρομο αποφρακτικής άπνοιας, Αναπνευστική διαταραχή ύπνου, ΣΑΑΥ

Αιτίες

Το μυϊκό σύστημα χαλαρώνει στη διάρκεια του ύπνου. Το ίδιο λοιπόν συμβαίνει και με τους μυς του αναπνευστικού συστήματος που κρατούν ανοιχτή την αναπνευστική δίοδο, προκειμένου να μπορεί ο αέρας να εισέρχεται και να εξέρχεται από τους πνεύμονες.

Υπό φυσιολογικές συνθήκες το ανώτερο αναπνευστικό σύστημα παραμένει όσο ανοιχτό χρειάζεται για να αφήνει τον αέρα να διέρχεται. Παρ’ όλα αυτά, ο φάρυγγας κάποιων ανθρώπων είναι στενότερος. Όταν οι μύες του φάρυγγα χαλαρώνουν κατά τη διάρκεια του ύπνου, ενδέχεται να διακοπεί η αναπνοή για ένα σύντομο χρονικό διάστημα (συχνά μεγαλύτερο των 10 δευτερολέπτων). Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται άπνοια.

Το ροχαλητό των ανθρώπων με αποφρακτική άπνοια ύπνου/υπνική άπνοια προκαλείται από την προσπάθεια του αέρα να διέλθει από τη στενεμένη ή αποφραγμένη αναπνευστική δίοδο. Ωστόσο, το ροχαλητό δεν σημαίνει αναγκαστικά ότι ένα άτομο πάσχει από άπνοια ύπνου/υπνική άπνοια. Υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης άπνοιας, όπως:

• Κάποιες φορές το σχήμα του ουρανίσκου ή της αναπνευστικής διόδου διευκολύνει το στένεμα ή το κλείσιμο ης διόδου
• Υπερμεγέθεις αμυγδαλές και αδένες στα παιδιά μπορεί να εμποδίζουν τον αέρα να κινηθεί από και προς την αναπνευστική δίοδο
• Παχύς λαιμός ή λαιμός με μεγάλη διάμετρο (πάνω από 43 εκατοστά στους άντρες και πάνω από 40 στις γυναίκες)
• Υπερμεγέθης σταφυλή, η οποία μπορεί να πέφτει προς τα πίσω και να εμποδίζει την αναπνευστική δίοδο

Επίσης, ο ύπνος σε ανάσκελη θέση μπορεί να προκαλεί επεισόδια άπνοιας ύπνου.

Συμπτώματα

Ένα άτομο με αποφρακτική άπνοια ύπνου/υπνική άπνοια συχνά δεν γνωρίζει ότι παθαίνει κάποιο επεισόδιο άπνοιας μέσα στη νύχτα. Στις περισσότερες περιπτώσεις το παρατηρεί κάποιο μέλος της οικογένειάς του.

Το άτομο που πάσχει από αποφρακτική άπνοια ύπνου/υπνική άπνοια αρχίζει να ροχαλίζει σχεδόν μόλις αποκοιμηθεί. Συχνά το ροχαλητό γίνεται εντονότερο όσο περνάει η ώρα. Το ροχαλητό έπειτα διακόπτεται από μια μακριά χρονική περίοδο με πλήρεις διακοπές της αναπνοής. Στη συνέχεια ακολουθούν ένα δυνατό ροχαλητό και μια κοφτή ανάσα, καθώς το άτομο επιχειρεί να αναπνεύσει ξανά. Το μοτίβο αυτό επαναλαμβάνεται.

Πολλοί ασθενείς ξυπνούν το πρωί με αίσθημα κόπωσης και νιώθουν νύστα ή υπνηλία/ατονία καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται υπερβολική ημερήσια υπνηλία (EDS).

Οι άνθρωποι που πάσχουν από άπνοια ύπνου/υπνική άπνοια ενδέχεται:

• Να είναι κακόκεφοι, ανυπόμονοι ή οξύθυμοι
• Να ξεχνούν πράγματα
• Να αποκοιμιούνται ενώ εργάζονται, διαβάζουν ή βλέπουν τηλεόραση
• Να νιώθουν νύστα ή ακόμη και να κοιμούνται την ώρα που οδηγούν
• Να έχουν επίμονους πονοκεφάλους

Άλλα προβλήματα που μπορεί να προκύψουν από την πάθηση είναι:

• Κατάθλιψη που συνεχώς επιδεινώνεται
• Υπερδιέγερση, κυρίως όταν ο πάσχων είναι παιδί
• Οίδημα στα πόδια (σε σοβαρές μορφές άπνοιας)

Εξετάσεις

Ο γιατρός σας θα πάρει πλήρες ιστορικό και θα εκτελέσει μια κλινική εξέταση, που θα περιλαμβάνει εξονυχιστικό έλεγχο του στόματος, του λαιμού και του φάρυγγα. Ίσως δοθεί και ένα ερωτηματολόγιο με μια σειρά ερωτήσεων για το αν νιώθετε την υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας, και ερωτήματα σχετικά με την ποιότητα και τις συνήθειες του ύπνου σας.

Άλλες διαγνωστικές εξετάσεις που χρησιμοποιούνται είναι:

• Ανάλυση αερίων αρτηριακού αίματος
• Ηλεκτροκαρδιογράφημα (ΗΚΓ)
• Δυναμικό ηχοκαρδιογράφημα
• Εξετάσεις για τη λειτουργία του θυροειδούς

Θεραπεία

Στόχος της θεραπείας είναι να παραμένει η αναπνευστική δίοδος ανοιχτή, ώστε να μη σταματά η αναπνοή κατά τη διάρκεια του  ύπνου:

Οι ακόλουθες αλλαγές στον τρόπο ζωής ίσως ανακουφίσουν τα συμπτώματα υπνικής άπνοιας/άπνοιας ύπνου σε μερικούς ασθενείς:

• Αποφεύγετε το αλκοόλ ή τα υπνωτικά χάπια πριν τον ύπνο
• Αποφεύγετε να κοιμάστε ανάσκελα
• Προσπαθήστε να χάσετε βάρος

Η συνεχής θετική πίεση των αεραγωγών (Continuous positive airway pressure -CPAP) θεωρείται πλέον η κύρια θεραπεία για τους περισσότερους ασθενείς με αποφρακτική άπνοια ύπνου/υπνική άπνοια. Οι ασθενείς προμηθεύονται την ειδική συσκευή CPAP, δηλαδή ένα μηχάνημα που συνδέεται με το πρόσωπο διαμέσου ενός σωλήνα και μιας μάσκας η οποία προσδένεται σφιχτά γύρω από το στόμα και τη μύτη.

Πολλοί ασθενείς ενοχλούνται από τη μάσκα CPAP. Για τον λόγο αυτόν είναι σημαντικές οι συνεχείς επισκέψεις σε ένα κέντρο ύπνου προκειμένου να λαμβάνει ο ασθενής όλη την υποστήριξη που χρειάζεται για να συνηθίσει τη χρήση της μάσκας CPAP.

Κάποιοι ασθενείς ίσως χρειαστούν και οδοντικές συσκευές οι οποίες θα κρατούν τη γνάθο τους προς τα εμπρός κατά τη διάρκεια της νύχτας.

Σε κάποιες περιπτώσεις μια χειρουργική επέμβαση μπορεί να αποτελεί την καλύτερη επιλογή. Τέτοιου είδους επεμβάσεις είναι:

• Σταφυλο-υπερωιο-φαρυγγοπλαστική -με την επέμβαση αυτή αφαιρείται ο επιπλέων ιστός από το πίσω μέρος του φάρυγγα (οι στατιστικές για τα πραγματικά οφέλη της μεθόδου δεν είναι ενθαρρυντικές)
• Πιο επεμβατικές εγχειρήσεις - οι επεμβάσεις αυτές διορθώνουν τις μη φυσιολογικές δομές του προσώπου και πραγματοποιούνται στις σπάνιες περιπτώσεις πολύ σοβαρής υπνικής άπνοιας/άπνοιας ύπνου οι οποίες δεν βελτιώνονται με άλλες θεραπείες
• Τραχειοστομία - δημιουργείται μια οπή στην τραχεία προκειμένου να παρακαμφθεί η φραγμένη αναπνευστική δίοδος, στην περίπτωση που έχουν δημιουργηθεί κλινικά προβλήματα (η μέθοδος είναι πιο σπάνια από τις υπόλοιπες)
• Χειρουργική επέμβαση στη μύτη και τα ιγμόρια

Η αμυγδαλεκτομή και η αφαίρεση αδένων ενδεχομένως θα θεραπεύσουν ίσως την πάθηση στα παιδιά, αλλά δεν φαίνεται να έχουν ιδιαίτερο αποτέλεσμα στους ενήλικες.

Πρόγνωση

Οι θεραπευτικές μέθοδοι βοηθούν τη διακοπή των συμπτωμάτων της υπνικής άπνοιας/άπνοιας ύπνου.

Πιθανές επιπλοκές

Εξαιτίας της ημερήσιας υπνηλίας, οι ασθενείς με άπνοια ύπνου/υπνική άπνοια κινδυνεύουν περισσότερο από:

• Αυτοκινητιστικά ατυχήματα τα οποία μπορεί να συμβούν, αν το άτομο αποκοιμηθεί στο τιμόνι
• Εργατικά ατυχήματα, αν το άτομο αποκοιμηθεί ενώ εργάζεται

Αν δεν αντιμετωπιστούν εγκαίρως, τα συμπτώματα της άπνοιας ύπνου/υπνικής άπνοιας μπορεί να οδηγήσουν ή να επιβαρύνουν ήδη υπάρχουσες καρδιαγγειακές παθήσεις, όπως:

• Αρρυθμίες
• Καρδιακή ανακοπή
• Αυξημένη πίεση
• Σεξουαλικές δυσλειτουργίες
• Εγκεφαλικά/Ισχαιμικά επεισόδια

Πότε να επικοινωνήσετε με τον γιατρό σας

Καλέστε τον γιατρό σας, αν:

• Υποφέρετε από υπερβολική ημερήσια υπνηλία
• Εσείς ή κάποιο μέλος της οικογένειάς σας εντοπίσετε συμπτώματα αποφρακτικής άπνοιας ύπνου/υπνικής άπνοιας
• Έχετε διαγνωστεί με άπνοια ύπνου/υπνική άπνοια και τα συμπτώματα δεν βελτιώνονται με τη θεραπεία ή αν εντοπίσετε ότι έχουν εμφανιστεί νέα συμπτώματα

Αναζητήστε επειγόντως βοήθεια ή επισκεφθείτε τα επείγοντα αν παρουσιάσετε τις ακόλουθες ενδείξεις:

• Μειωμένο επίπεδο συνείδησης/Μειωμένη επαγρύπνηση
• Υπερβολική υπνηλία
• Παραισθήσεις
• Αλλαγές προσωπικότητας
• Σύγχυση που επιδεινώνεται και εμμένει

Πρόληψη

Οι υπερμεγέθεις αμυγδαλές και αδένες στα παιδιά μπορεί να οδηγήσουν σε άπνοια ύπνου/υπνική άπνοια και σε άλλα σχετικά προβλήματα. Κάποιος γιατρός θα πρέπει να εξετάσει το παιδί, προκειμένου να αποφασίσει αν χρειάζεται περαιτέρω διερεύνηση του προβλήματος.

---