Η κοιλιοκάκη είναι μια χρόνια αυτοάνοση πάθηση του λεπτού εντέρου, που εμφανίζεται σε άτομα με γενετική προδιάθεση όταν καταναλώνουν τρόφιμα που περιέχουν γλουτένη. Η γλουτένη είναι πρωτεΐνη που βρίσκεται στο σιτάρι, τη σίκαλη, το κριθάρι και σε πολλές βιομηχανικά επεξεργασμένες τροφές.

Ιστορική αναδρομή

Η νόσος περιγράφηκε για πρώτη φορά από τον Έλληνα ιατρό Αρεταίο. Στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου καταγράφηκαν πολλά περιστατικά στην Ευρώπη. Αν και παλαιότερα θεωρούνταν σπάνια στα παιδιά, σήμερα η κοιλιοκάκη αναγνωρίζεται ως η πιο συχνή γενετικά καθορισμένη νόσος σε πολλές χώρες, με επίπτωση 1/100 – 1/200. Υψηλότερη συχνότητα εμφανίζουν ομάδες ασθενών με σακχαρώδη διαβήτη, αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα, σύνδρομο Down ή Turner, καθώς και συγγενείς ατόμων με κοιλιοκάκη.

Πώς επηρεάζει το έντερο

Στην κοιλιοκάκη, ο οργανισμός αντιδρά στη γλουτένη ενεργοποιώντας το ανοσοποιητικό σύστημα, το οποίο προσβάλλει τις λάχνες του λεπτού εντέρου. Αυτό μειώνει την επιφάνεια απορρόφησης των θρεπτικών συστατικών, οδηγώντας σε διατροφικές ελλείψεις και συμπτώματα που ποικίλλουν ανάλογα με την ηλικία.

Συμπτώματα

Η νόσος μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία μετά την ένταξη της γλουτένης στη διατροφή, με δύο αιχμές: γύρω στα 2 έτη και στην ενηλικίωση, περίπου στα 40 έτη.

Στα παιδιά, τα συμπτώματα περιλαμβάνουν:

  • Διαταραχές των κενώσεων (διαρροϊκές ή σπανιότερα δυσκοιλιότητα).
  • Ανορεξία και ανεπαρκής πρόσληψη βάρους.
  • Μετεωρισμό κοιλίας.
  • Καθυστέρηση σωματικής ανάπτυξης ή ήβης.
  • Σιδηροπενική αναιμία.
  • Κοιλιακά άλγη, οστεοπενία, δερματικές εκδηλώσεις.
  • Διαταραχές ηπατικής λειτουργίας.

Ωστόσο, η πλειονότητα των ασθενών μπορεί να είναι ασυμπτωματική και να παραμένει αδιάγνωστη για χρόνια, με κίνδυνο μακροχρόνιων επιπλοκών όπως οστεοπόρωση, υπογονιμότητα ή λέμφωμα του εντέρου.

Διάγνωση

Η υποψία τίθεται με αιματολογικό έλεγχο για ειδικά αντισώματα, όπως:

  • Αντισώματα κατά της τρανσγλουταμινάσης ιστού (tTG)
  • Αντισώματα ενδομυΐου (EMA)
  • Νεότερες δοκιμασίες για DGP IgA/IgG

Η επιβεβαίωση γίνεται μέσω γαστροσκόπησης και βιοψίας του λεπτού εντέρου, με ταυτόχρονη παρακολούθηση της κλινικής ανταπόκρισης στη δίαιτα χωρίς γλουτένη. Σε αμφισβητούμενες περιπτώσεις μπορεί να γίνει γενετικός έλεγχος για τα αντιγόνα HLA-DQ2/DQ8.

Αντιμετώπιση

Η μοναδική θεραπεία είναι η αυστηρή δίαιτα χωρίς γλουτένη, εφ’ όρου ζωής. Αυτό περιλαμβάνει:

  • Αποφυγή τροφών από σιτάρι, σίκαλη, κριθάρι και βρώμη
  • Επιτρεπόμενες τροφές: φρούτα, λαχανικά, φρέσκα κρέατα, ψάρια, πουλερικά, γάλα και προϊόντα του, ρύζι, καλαμπόκι, λάδι
  • Χρήση ειδικών προϊόντων χωρίς γλουτένη από φαρμακεία

Η τήρηση της δίαιτας οδηγεί σε γρήγορη βελτίωση των συμπτωμάτων και επανόρθωση του εντερικού βλεννογόνου σε 6–12 μήνες, με ανάκτηση φυσιολογικού βάρους και ανάπτυξης, αν η διάγνωση γίνει νωρίς.

Πρόληψη και μητρικός θηλασμός

Μελέτες δείχνουν ότι ο μητρικός θηλασμός μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης κοιλιοκάκης, ειδικά αν τα σιτηρά εισαχθούν στη διατροφή του βρέφους μεταξύ 5ου και 7ου μήνα ζωής, κατά τη διάρκεια του θηλασμού. Η πρόληψη των γαστρεντερικών λοιμώξεων στη βρεφική ηλικία φαίνεται επίσης προστατευτική.

Παρακολούθηση

Οι ασθενείς πρέπει να παρακολουθούνται κάθε 6–12 μήνες για:

  1. Κλινική εξέταση και ανάπτυξη του παιδιού
  2. Έλεγχο ειδικών αντισωμάτων για επιβεβαίωση συμμόρφωσης στη δίαιτα
  3. Έλεγχο για επιπλοκές όπως οστεοπόρωση, σιδηροπενία ή ανάπτυξη άλλων αυτοάνοσων νοσημάτων

Η μη συμμόρφωση στη δίαιτα μπορεί να προκαλέσει βλάβες στον εντερικό βλεννογόνο, με αποτέλεσμα υποθρεψία, οστεοπενία, σιδηροπενία και αυξημένο κίνδυνο κακοήθειας.

Μελλοντικές κατευθύνσεις

Η έρευνα επικεντρώνεται σε νέες θεραπείες, όπως:

  • Ενζυμική διάσπαση της γλουτένης με βακτηριακές ενδοπεπτιδάσες
  • Ανοσοτροποποιητικά φάρμακα για καταστολή της τρανσγλουταμινάσης
  • Βιοτεχνολογία στην αγροκαλλιέργεια για παραγωγή σιτηρών με λιγότερη γλουτένη

Η έγκαιρη διάγνωση και η αυστηρή τήρηση της δίαιτας είναι καθοριστικής σημασίας για την πρόληψη των επιπλοκών και τη διατήρηση της υγείας των παιδιών και των ενηλίκων που ζουν με κοιλιοκάκη.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Σπλαχνικό λίπος: Όσα πρέπει να γνωρίζετε
Επίσκεψη Μητσοτάκη στο Κέντρο Υγείας Μαρκοπούλου
Ξηρός και παραγωγικός βήχας: Όσα πρέπει να γνωρίζετε