Με την πάροδο της ηλικίας, στα θηλυκά ποντίκια ενεργοποιούνται γονίδια που αρχικά ήταν αδρανή στο δεύτερο χρωμόσωμα Χ. Αυτός ο μηχανισμός θα μπορούσε να επηρεάζει και την υγεία των γυναικών στην τρίτη ηλικία.

Σε αντίθεση με τους άνδρες, που έχουν ένα χρωμόσωμα Χ και ένα χρωμόσωμα Υ, οι γυναίκες έχουν δύο χρωμοσώματα Χ στα κύτταρά τους.

Ωστόσο, σε κάθε κύτταρο, ένα από τα δύο χρωμοσώματα Χ είναι, κατά κάποιον τρόπο, αδρανές. Συμπλέκεται σε μια συμπαγή δομή, το σωμάτιο Barr, και δεν μπορεί πλέον να αναγνωριστεί. Χωρίς αυτόν τον μηχανισμό, τα γονίδια του χρωμοσώματος Χ θα αναγνωρίζονταν διπλά στις γυναίκες σε σύγκριση με τους άνδρες.

Είναι γνωστό εδώ και αρκετό καιρό ότι ορισμένα γονίδια μπορούν να ξεφύγουν από την απενεργοποίηση του σωματιδίου Barr, γεγονός που οδηγεί σε υψηλότερη γονιδιακή δραστηριότητα στις γυναίκες. Αυτά τα γονίδια είναι ύποπτα ότι επηρεάζουν διάφορες ασθένειες. "Για πρώτη φορά αποδείξαμε ότι με την αύξηση της ηλικίας όλο και περισσότερα γονίδια διαφεύγουν από την απενεργοποίηση του σωματιδίου Barr", λέει ο Δρ. Daniel Andergassen, επικεφαλής της ομάδας στο Ινστιτούτο Φαρμακολογίας και Τοξικολογίας του TUM.

Με την ηλικία, το ανενεργό χρωμόσωμα Χ χαλαρώνει

Για τη μελέτη, η ομάδα εξέτασε τα πιο σημαντικά όργανα ποντικών σε διάφορες φάσεις της ζωής τους. Στα γέρικα ζώα, το ποσοστό των γονιδίων που διέφυγαν ήταν κατά μέσο όρο διπλάσιο από αυτό των ενήλικων ζώων – έξι αντί για τρία τοις εκατό των γονιδίων στο χρωμόσωμα Χ. Σε ορισμένα όργανα, το ποσοστό ήταν ακόμη υψηλότερο, για παράδειγμα στα νεφρά ήταν σχεδόν εννέα τοις εκατό. "Μέσω επιγενετικών διεργασιών, η συμπαγής δομή του ανενεργού χρωμοσώματος Χ χαλαρώνει σταδιακά με την ηλικία.

Αυτό συμβαίνει κυρίως στα άκρα του. Έτσι, τα γονίδια που βρίσκονται εκεί και ήταν προηγουμένως απενεργοποιημένα μπορούν να διαβαστούν ξανά", εξηγεί η πρώτη συγγραφέας Sarah Hoelzl.

Ειδικά τα γονίδια που σχετίζονται με ασθένειες επανενεργοποιούνται

Πολλά από τα γονίδια που επανενεργοποιούνται με την ηλικία σχετίζονται με ασθένειες. "Τα δεδομένα μας προέρχονται από ποντίκια, αλλά δεδομένου ότι το χρωμόσωμα Χ είναι πολύ παρόμοιο με αυτό των ανθρώπων, υποθέτω ότι το ίδιο θα μπορούσε να συμβεί στις γυναίκες που γερνούν", λέει ο επικεφαλής της μελέτης Daniel Andergassen. Μελλοντικές μελέτες θα πρέπει να δείξουν αν αυτό ισχύει και ποια είναι ακριβώς η επίδραση των επανενεργοποιημένων γονιδίων στην ανάπτυξη ασθενειών.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, η διπλάσια γονιδιακή δραστηριότητα των γυναικών σε σύγκριση με τους άνδρες μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να έχει θετικές επιπτώσεις, ενώ σε άλλες αρνητικές. Το ACE2, ένα από τα γονίδια που ενεργοποιείται στους πνεύμονες κατά τη γήρανση, μπορεί, μεταξύ άλλων, να περιορίσει την πνευμονική ίνωση. Αντίθετα, η αυξημένη δραστηριότητα του γονιδίου TLR8 κατά τη γήρανση μπορεί να παίζει ρόλο σε αυτοάνοσες ασθένειες όπως ο όψιμος λύκος.

Εναλλακτική εξήγηση για τις διαφορές μεταξύ των φύλων στις ασθένειες

"Οι διαφορές μεταξύ των φύλων σε σχέση με τις ασθένειες στην τρίτη ηλικία είναι ένα πολύ περίπλοκο θέμα. Στην αναζήτηση εξηγήσεων, η επιστήμη έχει επικεντρωθεί μέχρι τώρα στις διαφορές στην ορμονική ισορροπία ή στον τρόπο ζωής", λέει ο Andergassen. "Αν και έχει ήδη μελετηθεί ο ρόλος του χρωμοσώματος Χ και μεμονωμένων γονιδίων που διαφεύγουν, η ανακάλυψη ότι πολλά γονίδια στο ανενεργό χρωμόσωμα Χ ενεργοποιούνται ξανά με την ηλικία ανοίγει εντελώς νέες προοπτικές.

Αυτή η διαπίστωση θα μπορούσε να συμβάλει, ως εναλλακτική λύση στις ορμονικές εξηγήσεις, στην καλύτερη κατανόηση των διαφορών μεταξύ των φύλων όσον αφορά τις ασθένειες που σχετίζονται με την ηλικία – ίσως ακόμη και στο θεμελιώδες ερώτημα γιατί οι γυναίκες ζουν στατιστικά περισσότερο".

Πηγές:
Γερμανικό Κέντρο Καρδιαγγειακής Έρευνας (DZHK)

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Ι. Βαρδακαστάνης: Το αναπηρικό κίνημα συνεχίζει να αγωνίζεται και να διεκδικεί
Ενδυνάμωση των ασθενών: Καμπάνια ευαισθητοποίησης για την ενίσχυση υιοθέτησης της περιτοναϊκής κάθαρσης στην Ελλάδα
Πνευμονία: Βακτηριακό ένζυμο είναι πιθανό να προκαλεί μοιραίες καρδιακές επιπλοκές [μελέτη]