Γράφει ο Γιάννης Τούντας, ομότιμος καθηγητής Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, διευθυντής του Ινστιτούτου Κοινωνικήςκαι Προληπτικής Ιατρικής (ΙΚΠΙ)

Η Υγεία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον, όπως εισόδημα, εργασία, εκπαίδευση, κατοικία και την ανθρώπινη συμπεριφορά. Το αν τα συστήματα Υγείας τις επόμενες δεκαετίες θα μπορέσουν να ικανοποιήσουν τις ανάγκες υγείας θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την καταπολέμηση της φτώχειας και των κοινωνικών ανισοτήτων, την προστασία του περιβάλλοντος και την ενδυνάμωση των πολιτών και των τοπικών κοινοτήτων.

Ένα σύστημα Υγείας περιλαμβάνει τον τομέα των Υπηρεσιών Υγείας και τον Τομέα της Δημόσιας Υγείας (Πρόληψη, Προστασία και Προαγωγή της υγείας). Σκοπός κάθε συστήματος Υγείας είναι η αντιμετώπιση των αναγκών υγείας και του πληθυσμού σε όλο το φάσμα της υγειονομικής φροντίδας, αλλά και παροχή ιατροκοινωνικής μέριμνας. Οι κοινωνίες, όμως, αλλάζουν και μαζί τους αλλάζουν τα νοσολογικά πρότυπα, καθώς και οι ανάγκες υγείας, οι αξίες και οι προσδοκίες για περίθαλψη και φροντίδα.

Τα σύγχρονα συστήματα Υγείας αποτελούν πολύπλοκα προσαρμοστικά οικοσυστήματα με αλληλοεξαρτώμενα μέρη, τα οποία αλληλεπιδρούν με μη γραμμικό τρόπο. Σημαντικά χαρακτηριστικά του συστήματος είναι η ποικιλομορφία, η συσχέτιση, η ανάδραση και η αυτοοργάνωση, που προσδίδουν στα συστήματα αυτά την ικανότητα να αναδεικνύουν νέα πρότυπα για την αντιμετώπιση του εκάστοτε νοσολογικού προτύπου.

Το νοσολογικό πρότυπο θα διαφέρει από το σημερινό εξαιτίας κυρίως της κλιματικής αλλαγής, της γήρανσης του πληθυσμού, της συνεχιζόμενης εκβιομηχάνισης και αστικοποίησης. Στο νέο νοσολογικό πρότυπο θα επικρατούν τέσσερις μεγάλες επιδημίες: των λοιμωδών νοσημάτων, των καρκίνων, της παχυσαρκίας και των ψυχικών διαταραχών, μαζί με τα χρόνια εκφυλιστικά νοσήματα. Για την αντιμετώπισή τους θα απαιτηθούν διαφορετικές πολιτικές Υγείας, νέα ιεράρχηση προτεραιοτήτων και δημιουργία νέων δομών και υπηρεσιών στα συστήματα Υγείας.

Μια άλλη μεγάλη πρόκληση που αντιμετωπίζουν σήμερα τα συστήματα Υγείας είναι οι ραγδαία αυξανόμενες δαπάνες Υγείας εξαιτίας της αυξημένης ζήτησης αλλά και της συνεχούς αύξησης του κόστους της ιατροφαρμακευτικής τεχνολογίας, που πιθανόν να διπλασιαστεί μέχρι το 2050. Το γεγονός αυτό απειλεί τη βιωσιμότητα των δημόσιων συστημάτων Υγείας και ταυτόχρονα διευρύνει τις κοινωνικές ανισότητες στην υγεία. Πρόβλημα αποτελεί, επίσης, η κατανομή των δαπανών Υγείας, με μόνο το 2,4% - 5,4% των δαπανών να διατίθεται σήμερα για τη Δημόσια Υγεία και την Πρόληψη, εξαιτίας του κυρίαρχου νοσοκομειοκεντρικού μοντέλου των συστημάτων Υγείας διεθνώς.

Τα συστήματα Υγείας θα τροποποιηθούν τα επόμενα χρόνια για να προσαρμοστούν στις νέες προκλήσεις με:

  • Την ενίσχυση της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας.
  • Την ανάπτυξη  της Δημόσιας Υγείας - Πρόληψης.
  • Τον μετασχηματισμό των νοσοκομείων σε κέντρα βαρέως πασχόντων.
  • Τη λειτουργία σύγχρονων υπηρεσιών αποκατάστασης, ανακουφιστικής φροντίδας, χρόνιων πασχόντων, χειρουργείων και κλινικών ημέρας και κυρίως νοσηλείας στο σπίτι.
  • Την προώθηση της αυτοφροντίδας και της αυτοδιαχείρισης και αξιοποίησης της οικογένειας και του κοινωνικού δικτύου.

Όλες αυτές οι αλλαγές θα αποδυναμώσουν τον ρόλο του νοσοκομείου και θα ενισχύσουν τις εξωνοσοκομειακές υπηρεσίες.

Στην επιτάχυνση αυτών των αλλαγών, σημαντικό ρόλο θα διαδραματίσουν τα όλο και πιο θεαματικά επιτεύγματα της ψηφιακής/ηλεκτρονικής Υγείας και της τεχνικής νοημοσύνης. Οι δύο αυτές ιστορικές εξελίξεις θα καταστήσουν την πρόληψη, τη διάγνωση και τη θεραπεία πολύ πιο αποτελεσματικές και θα δώσουν στην ιατρική έναν πιο ανθρωποκεντρικό και εξατομικευμένο χαρακτήρα, ενώ αναμένεται να μειώσουν τις δαπάνες υγείας, λόγω της μείωσης της ενδονοσοκομειακής  νοσηλείας και των αναγκών για επαγγελματίες υγείας, κυρίως γιατρούς.

Ήδη, εξετάσεις αίματος μπορούν να ανιχνεύουν περισσότερους από οκτώ διαφορετικούς καρκίνους, ενώ ο έλεγχος του γονιδιώματος θα μπορεί να εντοπίζει γονίδια που προδιαθέτουν σε ορισμένους καρκίνους, όπως σήμερα το γονίδιο BRCA για τον καρκίνο του μαστού. Στον τομέα της ηλεκτρονικής Υγείας, η επικείμενη λειτουργία του δικτύου 5G, θα παρέχει νέες μεγάλες δυνατότητες για την ανάπτυξη της τηλεϊατρικής και για τη δημιουργία ενός «έξυπνου» οικοσυστήματος Υγείας, διαμορφώνοντας όλο και περισσότερες εξ αποστάσεως παροχές στον τομέα της συμβουλευτικής, της  πρόληψης, της διάγνωσης και της θεραπείας.

Νοσοκομειακή τεχνολογία - θεραπεία θα παρέχεται στο σπίτι. Βιοαισθητήρες σε φορητές συσκευές, ακόμα και σε ρολόγια, θα καταγράφουν και θα μεταδίδουν ζωτικές λειτουργίες (θερμοκρασία, καρδιακό ρυθμό, κ.ά.) και συμβουλές υγείας θα δίνονται με εφαρμογές και μηνύματα μέσω της κινητής τηλεφωνίας ή μέσω του διαδικτύου. Οι άνθρωποι θα είναι πολύ πιο καλά πληροφορημένοι για θέματα υγείας και πολύ πιο υπεύθυνοι στις επιλογές τους.

Από την άλλη, τα συστήματα Υγείας θα διεθνοποιούνται όλο και περισσότερο. Οι νέες απειλές, όπως της κλιματικής αλλαγής, των επιδημιών-πανδημιών, κ.ά., δεν γνωρίζουν σύνορα. Εθνικές πολιτικές υγείας και διαφορετικά εθνικά συστήματα υγείας δεν θα επαρκούν. Παγκόσμιες πολιτικές υγείας, όπως η Πλανητική Υγεία και η Ενιαία Υγεία, και διεθνή συστήματα υγείας, π.χ. στην ΕΕ, θα αναπτύσσονται όλο και περισσότερο, ενώ θα ενισχύονται διεθνείς οργανισμοί Υγείας, όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ), παρά τις κάποιες συγκυριακές αντιδράσεις.

Όμως, η υγεία δεν εξαρτάται μόνο από τις παρεχόμενες υπηρεσίες Υγείας. Η υγεία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον (εισόδημα, εργασία, εκπαίδευση, κατοικία) και την ανθρώπινη συμπεριφορά. Το αν τα συστήματα Υγείας τις επόμενες δεκαετίες θα μπορέσουν να ικανοποιήσουν τις ανάγκες υγείας, θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την καταπολέμηση της φτώχειας και των κοινωνικών ανισοτήτων, την προστασία του περιβάλλοντος και την ενδυνάμωση των πολιτών και των τοπικών κοινοτήτων.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Ι. Βαρδακαστάνης: Το αναπηρικό κίνημα συνεχίζει να αγωνίζεται και να διεκδικεί
Ενδυνάμωση των ασθενών: Καμπάνια ευαισθητοποίησης για την ενίσχυση υιοθέτησης της περιτοναϊκής κάθαρσης στην Ελλάδα
Πνευμονία: Βακτηριακό ένζυμο είναι πιθανό να προκαλεί μοιραίες καρδιακές επιπλοκές [μελέτη]