Η ενδομητρίωση επηρεάζει περίπου το 10% (190 εκατ.) των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας παγκοσμίως, σύμφωνα με τελευταία στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Είναι μια χρόνια ασθένεια και τα συμπτώματά της περιλαμβάνουν: έντονο πόνο κατά την έμμηνο ρύση, έντονη αιμορραγία κατά την έμμηνο ρύση, χρόνιο πυελικό πόνο (πόνος που δεν υποχωρεί με το τέλος του εμμηνορροϊκού κύκλου), υπογονιμότητα, φούσκωμα στην κοιλιά και ναυτία. Οπως αναφέρει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, εμφανίζεται συχνότερα στην πύελο, αλλά σε ορισμένες γυναίκες εμφανίζεται και σε άλλα μέρη του σώματος, συμπεριλαμβανομένης της κοιλιάς και του θώρακα.Μπορεί να επηρεάσει τη σεξουαλική επαφή, την κένωση του εντέρου ή/και την ούρηση, καθώς και την ψυχική υγεία (συμπεριλαμβανομένης της κατάθλιψης και του άγχους).

Η ενδομητρίωση μπορεί επίσης να επηρεάσει τρανς άνδρες και non-binary άτομα που έχουν έμμηνο ρύση. Σε γυναίκες με ενδομητρίωση, ιστός που μοιάζει με ενδομήτριο (συνήθως βρίσκεται μόνο στο εσωτερικό της μήτρας) αναπτύσσεται έξω από τη μήτρα, προκαλώντας φλεγμονή και σχηματισμό ουλώδους ιστού.

Τα αίτια της ενδομητρίωσης είναι άγνωστα.

Αναδυόμενες έρευνες, ωστόσο, υποδηλώνουν ότι η ενδομητρίωση σχετίζεται με δυσλειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Τα άτομα με ενδομητρίωση έχουν υψηλότερα ποσοστά άλλων ανοσολογικών παθήσεων, όπως ο λύκος, η σκλήρυνση κατά πλάκας και η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου, ενώ συνδέονται και με οικογενειακό ιστορικό ενδομητρίωσης.

Διάγνωση

Τα συμπτώματα σε άτομα με ενδομητρίωση είναι ποικίλα και ευρεία, πράγμα που σημαίνει ότι οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας και της περίθαλψης ενδέχεται να μην τη διαγιγνώσκουν εύκολα. Τα άτομα με συμπτώματα μπορεί να μην γνωρίζουν την πάθηση, ενώ υπάρχουν άτομα με ενδομητρίωση που είναι ασυμπτωματικά. Η πρόσβαση στην έγκαιρη διάγνωση και την αποτελεσματική θεραπεία της ενδομητρίωσης είναι περιορισμένη σε πολλά περιβάλλοντα, συμπεριλαμβανομένων των χωρών χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος. Επί του παρόντος, ο μέσος χρόνος έως τη διάγνωση είναι μεταξύ 4 και 12 ετών.

Η λαπαροσκοπική χειρουργική επέμβαση, κατά την οποία ο ενδομήτριος ιστός μπορεί να απεικονιστεί άμεσα ή να εξεταστούν δείγματα ιστού που έχουν αφαιρεθεί κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης, μπορεί να συνιστάται, αλλά είναι μια διαδικασία στην οποία πολλές γυναίκες δεν έχουν πρόσβαση. Η κλινική διάγνωση ενδομητρίωσης μπορεί επίσης να γίνει με βάση τα συμπτώματα της γυναίκας και τις απεικονιστικές εξετάσεις όπως ο υπέρηχος ή η μαγνητική τομογραφία, και η χειρουργική επέμβαση δεν απαιτείται απαραίτητα πριν από την έναρξη της θεραπείας.

Νέες και αναδυόμενες διαγνωστικές εξετάσεις που στοχεύουν στην έγκαιρη διάγνωση της ενδομητρίωσης περιλαμβάνουν απλές λίστες ελέγχου συμπτωμάτων, εξετάσεις αίματος και ολοένα και πιο συχνά αυτοέλεγχους με χρήση σάλιου ή αίματος περιόδου.

Θεραπεία

Δεν υπάρχουν υπάρχουσες θεραπείες που να θεραπεύουν οριστικά την ασθένεια.

Ορισμένα φάρμακα μπορούν να βοηθήσουν στη διαχείρισή της και των συμπτωμάτων της, όπως:

Τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (ΜΣΑΦ) όπως η ιβουπροφαίνη και η ναπροξένη και άλλα αναλγητικά (παυσίπονα) χρησιμοποιούνται συχνά για την αντιμετώπιση του πόνου.
Τα ορμονικά φάρμακα μπορεί επίσης να μειώσουν τη σοβαρότητα ή/και τη συχνότητα του πόνου σε ορισμένες γυναίκες. Αυτές οι μέθοδοι περιλαμβάνουν: συνδυασμένα ορμονικά αντισυλληπτικά (χάπι, έμπλαστρο, δακτύλιος), προγεστίνες (ορμονικό σπιράλ, DMPA) και Ανάλογα της GnRH.

Άλλοι ορμονικοί ρυθμιστές περιλαμβάνουν τους αναστολείς αρωματάσης. Ωστόσο, ορισμένες από αυτές τις μεθόδους μπορεί να μην είναι κατάλληλες για γυναίκες που επιθυμούν να μείνουν έγκυες.

Η χειρουργική θεραπεία μπορεί να αφαιρέσει τις βλάβες της ενδομητρίωσης, τις συμφύσεις και τον ουλώδη ιστό. Η υστερεκτομή (χειρουργική αφαίρεση της μήτρας), συνήθως με την αφαίρεση των ωοθηκών, μπορεί να ληφθεί υπόψη για άτομα που δεν ανταποκρίνονται σε άλλες θεραπείες και δεν σχεδιάζουν να αποκτήσουν παιδί. Ωστόσο, η υστερεκτομή δεν αποτελεί θεραπεία και ορισμένες ασθενείς έχουν συμπτώματα που παραμένουν.

Η επιτυχία στη μείωση των συμπτωμάτων πόνου και η αύξηση των ποσοστών εγκυμοσύνης μέσω χειρουργικής επέμβασης εξαρτώνται συχνά από την έκταση της νόσου. Επιπλέον, οι βλάβες μπορεί να υποτροπιάσουν ακόμη και μετά την επιτυχή εξάλειψη, και οι ανωμαλίες των μυών του πυελικού εδάφους μπορούν να συμβάλουν στον χρόνιο πυελικό πόνο.
Θεραπείες γονιμότητας, όπως η πρόκληση ωορρηξίας, η ενδομήτρια σπερματέγχυση (IUI) ή η εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF), μπορεί να συνιστώνται σε άτομα που δυσκολεύονται να συλλάβουν λόγω ενδομητρίωσης.

Η ενδομητρίωση σχετίζεται με την υπογονιμότητα παγκοσμίως. Μεταξύ των γυναικών με υπογονιμότητα, το 25-50% έχει ενδομητρίωση. Η έντονη έμμηνος ρύση από ενδομητρίωση μπορεί να συμβάλει στην έλλειψη σιδήρου και την κόπωση. Το επώδυνο σεξ λόγω ενδομητρίωσης μπορεί να οδηγήσει σε διακοπή ή αποφυγή της σεξουαλικής επαφής και να επηρεάσει τη σεξουαλική υγεία των προσβεβλημένων ατόμων και των συντρόφων τους.

Μερικά άτομα με ενδομητρίωση βιώνουν εξουθενωτικό πόνο ή άλλα συμπτώματα που τα εμποδίζουν να πάνε στην εργασία ή στο σχολείο. Αυτό μπορεί να προκαλέσει απώλεια εισοδήματος για τα άτομα και τις οικογένειές τους και να επιβαρύνει την κοινωνία με κόστος. Οι θεραπείες συχνά απαιτούν προσωπικά έξοδα, προσθέτοντας οικονομική επιβάρυνση στα άτομα που επηρεάζονται από ενδομητρίωση.

Αυτές οι επιπτώσεις επιδεινώνονται από το στίγμα και τις κοινωνικές πεποιθήσεις που συχνά αγνοούν ή υποβαθμίζουν τον πόνο περιόδου.

Προκλήσεις και προτεραιότητες

Σε πολλές χώρες, το ευρύ κοινό, τα μέλη της οικογένειας και οι περισσότεροι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας και της φροντίδας δεν γνωρίζουν ότι ο χρόνιος πυελικός πόνος που αντιμετωπίζουν τα άτομα που πάσχουν από ενδομητρίωση δεν είναι φυσιολογικός. Η ομαλοποίηση και ο στιγματισμός του πόνου και άλλων συμπτωμάτων επηρεάζουν αρνητικά την ψυχική υγεία και ευεξία των ατόμων που πάσχουν από ενδομητρίωση.

Στις χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, υπάρχει έλλειψη διεπιστημονικών ομάδων με το ευρύ φάσμα δεξιοτήτων και εξοπλισμού που απαιτούνται για την έγκαιρη διάγνωση και την αποτελεσματική θεραπεία της ενδομητρίωσης. Επιπλέον, υπάρχουν πολλά κενά γνώσης και ανάγκη για μη επεμβατικές διαγνωστικές μεθόδους, καθώς και για ιατρικές θεραπείες που δεν εμποδίζουν την εγκυμοσύνη.

Πηγές:
who.int/

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Ι. Βαρδακαστάνης: Το αναπηρικό κίνημα συνεχίζει να αγωνίζεται και να διεκδικεί
Ενδυνάμωση των ασθενών: Καμπάνια ευαισθητοποίησης για την ενίσχυση υιοθέτησης της περιτοναϊκής κάθαρσης στην Ελλάδα
Ποιες τροφές αυξάνουν την καλή χοληστερόλη