Γιατί ορισμένα θηλαστικά ζουν πολλές δεκαετίες ενώ άλλα μόλις λίγα χρόνια; Ένας θηλυκός ελέφαντας μπορεί να φτάσει τα 80 χρόνια, αποκτώντας ελάχιστους απογόνους. Αντίθετα, ένα ποντίκι ζει λίγα χρόνια αλλά μπορεί θεωρητικά να αποκτήσει εκατοντάδες μικρά.

Η εξελικτική θεωρία εξηγεί αυτές τις διαφορές μέσω ενός θεμελιώδους συμβιβασμού: τα είδη καλούνται να μοιράσουν την ενέργειά τους ανάμεσα στην αναπαραγωγή και τη συντήρηση του σώματος.

Μια νέα διεθνής μελέτη επιβεβαιώνει ξεκάθαρα αυτόν τον "εξελικτικό συμβιβασμό" — και μάλιστα σε μια εντυπωσιακά μεγάλη ποικιλία θηλαστικών, συμπεριλαμβανομένου και του ανθρώπου.

Ερευνητές από το Ινστιτούτο Max Planck και άλλους φορείς ανέλυσαν δεδομένα από 117 είδη θηλαστικών που ζουν σε ζωολογικούς κήπους και ενυδρεία παγκοσμίως, ενώ πραγματοποίησαν και μετα-ανάλυση 71 δημοσιευμένων μελετών.

Το βασικό εύρημα ήταν: τόσο η μακροχρόνια ορμονική αντισύλληψη όσο και η χειρουργική στείρωση αυξάνουν κατά μέσο όρο το προσδόκιμο ζωής κατά περίπου 10%.

Αναπαραγωγή και επιβίωση: Ένας εξελικτικός "συμβιβασμός"

Η αναπαραγωγή κοστίζει ακριβά. Η εγκυμοσύνη, ο θηλασμός, η παραγωγή σπερματοζωαρίων, η αναζήτηση συντρόφου και η γονεϊκή φροντίδα απαιτούν μεγάλη ενεργειακή δαπάνη.

Ακόμη και χωρίς αναπαραγωγική δραστηριότητα, οι σεξουαλικές ορμόνες —όπως η τεστοστερόνη και τα οιστρογόνα— επηρεάζουν την ανάπτυξη, τη συμπεριφορά και τη γήρανση, χρησιμοποιώντας πόρους που αλλιώς θα ενίσχυαν τη μακροζωία.

Τα αποτελέσματα ήταν εμφανή σε πολλές ομάδες θηλαστικών: από πρωτεύοντα μέχρι μαρσιποφόρα και τρωκτικά. Ενδεικτικά, οι θηλυκοί μπαμπουίνοι που λάμβαναν ορμονική αντισύλληψη ζούσαν κατά μέσο όρο 29% περισσότερο, ενώ τα ευνουχισμένα αρσενικά 19%.

Και τα δύο φύλα ζουν περισσότερο — αλλά για διαφορετικούς λόγους

Στα αρσενικά, η παράταση ζωής εμφανίζεται μόνο μετά από ευνουχισμό και όχι μετά από βασεκτομή. Αυτό δείχνει ότι η απουσία τεστοστερόνης είναι ο καθοριστικός παράγοντας. Μάλιστα, ο ευνουχισμός πριν την ενηλικίωση είχε το ισχυρότερο αποτέλεσμα.

Στα θηλυκά, οποιαδήποτε μέθοδος αντισύλληψης ή στείρωσης αυξάνει τη μακροζωία, πιθανώς επειδή αποφεύγονται οι υψηλές ενεργειακές απαιτήσεις της εγκυμοσύνης και του θηλασμού. Η αφαίρεση των ωοθηκών είχε επίσης θετικές επιδράσεις.

Ωστόσο, εργαστηριακές μελέτες δείχνουν ότι ο αποκλεισμός των ορμονών αυτών μπορεί να έχει και μειονεκτήματα για την υγεία — μια πιθανή εξήγηση του "παράδοξου επιβίωσης–υγείας", δηλαδή γιατί οι γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση ζουν περισσότερο αλλά συχνά αντιμετωπίζουν περισσότερα χρόνια νοσηρότητας.

Τι σημαίνουν για τον άνθρωπο

Τα ανθρώπινα δεδομένα είναι περιορισμένα. Ιστορικές πηγές, όπως οι ευνούχοι της δυναστείας Τζοσόν στη Κορέα, δείχνουν ότι ζούσαν περίπου 18% περισσότερο από τους υπόλοιπους άνδρες — αλλά οι καταγραφές δεν θεωρούνται απόλυτα αξιόπιστες.

Για τις γυναίκες, η χειρουργική στείρωση για μη ιατρικούς λόγους (π.χ. υστερεκτομή ή ωοθηκεκτομή) φαίνεται να μειώνει τη διάρκεια ζωής μόνο ελάχιστα, περίπου κατά 1%.

Οι ερευνητές τονίζουν ότι η αναπαραγωγή είναι εκ φύσεως δαπανηρή, όμως στον άνθρωπο παράγοντες όπως η ιατρική φροντίδα, η διατροφή και η κοινωνική υποστήριξη μπορούν να μετριάσουν αυτά τα κόστη.

Πηγές:
Ινστιτούτο Μax Planck

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Βελτιωμένο βιονικό χέρι ‘’σκέφτεται’’ με βοήθεια τεχνητής νοημοσύνης
Ανακαλείται συσκευασία OREO από τον ΕΦΕΤ
Οδοντίατροι: Προσοχή σε παραπλανητικές διαφημίσεις για "γρήγορα εμφυτεύματα"