Αποτελεί παγιωμένη γνώση ότι το κάπνισμα από μόνο του αυξάνει ως και 20 φορές τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα. Ωστόσο, σε ένα ποσοστό 15% - 20% των περιπτώσεων, ο συγκεκριμένος καρκίνος εμφανίζεται σε μη καπνιστές. Η έκθεση σε ατμοσφαιρική ρύπανση - εξωτερικών και εσωτερικών χώρων - και άλλοι περιβαλλοντικοί παράγοντες παίζουν τον δικό τους ρόλο, μόνοι τους ή συνδυαστικά με άλλους.

Ο εκτιμώμενος βαθμός συμβολής κάθε παράγοντα κινδύνου, ο ρόλος της κληρονομικότητας και η σημασία του προσυμπτωματικού ελέγχου για την έγκαιρη διάγνωση και τη βέλτιστη αντιμετώπιση, βρέθηκαν στο επίκεντρο του πρώτου κύκλου διαδικτυακών μαθημάτων με θέμα "Καρκίνος του Πνεύμονα", από την Πνευμονολογική Κλινική του ΑΠΘ, στο νοσοκομείο "Γ. Παπανικολάου".

Επιδημιολογικά δεδομένα

Με βάση τα επίσημα δημοσιευμένα δεδομένα, όπως ανέφερε η ειδικευόμενη Πνευμονολογίας της Κλινικής, Ελένη Ελευθεριάδου (φωτογραφία), το 2022 καταγράφηκαν στην Ελλάδα περίπου 8.500 νέες περιπτώσεις καρκίνου του πνεύμονα και πάνω από 7.000 θάνατοι, κατατάσσοντας τη συγκεκριμένη μορφή καρκίνου στη δεύτερη θέση σε συχνότητα και την πρώτη θέση σε θνητότητα στη χώρα.

Το κάπνισμα αποτελεί τον κυριότερο παράγοντα κινδύνου, με το 1/3 του πληθυσμού στην Ελλάδα να έχει αυτή τη βλαβερή συνήθεια. Το τοπίο αλλάζει διεθνώς, με τη μείωση των ποσοστών καπνίσματος στις ανεπτυγμένες χώρες να συμβαδίζει με τάση υποχώρησης της επίπτωσης και θνητότητας, αλλά την εικόνα να είναι αντίθετη στις αναπτυσσόμενες χώρες, κυρίως της Νοτιοανατολικής Ασίας.

Παράγοντες κινδύνου και βαθμός επίδρασης

Σύμφωνα με τον αναπληρωτή καθηγητή  Πνευμονολογίας στο ΑΠΘ, Διονύσιο Σπυράτο (φωτογραφία), από τα περίπου 2 εκατομμύρια των περιπτώσεων καρκίνου του πνεύμονα που καταγράφονται παγκοσμίως κάθε χρόνο, περίπου 1,2 εκατομμύρια αποδίδονται στο κάπνισμα. Τα επιδημιολογικά δεδομένα καταδεικνύουν ότι 265.000 περιπτώσεις οφείλονται στην ατμοσφαιρική ρύπανση εξωτερικών χώρων, 85.000 στην ατμοσφαιρική ρύπανση εσωτερικών χώρων και 191.000 στην επαγγελματική έκθεση, κυρίως σε αμίαντο και βαρέα μέταλλα. Άλλες αιτίες, όπως το παθητικό κάπνισμα, η έκθεση σε ραδόνιο, αλλά και η δίαιτα χαμηλή σε φρούτα και λαχανικά, ενοχοποιούνται, επίσης, με διαφορετικά ποσοστά.

Από τους αέριους ρύπους, τα μικροσωματίδια είναι αυτά που κυρίως σχετίζονται με τον καρκίνο του πνεύμονα, με κάποιες μελέτες να ενοχοποιούν και το διοξείδιο του αζώτου. Άλλοι ρύποι, όπως το όζον, το μονοξείδιο το άνθρακα, το διοξείδιο του θείου και ο μόλυβδος σχετίζονται με εμφάνιση ή παροξύνσεις άλλων αναπνευστικών νόσων, όπως το άσθμα και η ΧΑΠ.

Οι πρώτες δύο μεγάλες μελέτες που απέδειξαν την αιτιολογική συσχέτιση έπειτα από μακροχρόνια παρακολούθηση δημοσιεύτηκαν τη δεκαετία του 1990 στις ΗΠΑ και ακολούθησαν μεταναλύσεις που έκαναν εξισορρόπηση του κινδύνου, λαμβάνοντας υπόψη και άλλους παράγοντες.

Σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα, εκτιμάται ότι:

  • Η έκθεση σε μικροσωματίδια αυξάνει τον κίνδυνο κατά 16% ως 22% (ΡΜ2,5 και ΡΜ10, αντίστοιχα).
  • Το παθητικό κάπνισμα κατά 25%.
  • Η επαγγελματική έκθεση σε αμίαντο διπλασιάζει τον κίνδυνο.
  • Η έκθεση σε ραδόνιο τον αυξάνει κατά 38%.
  • Η ατμοσφαιρική ρύπανση εσωτερικών χώρων κατά 69%.
  • Το κάπνισμα τσιγάρου περίπου κατά 2.000%.

"Το κάπνισμα είναι ο μεγαλύτερος παράγοντας κινδύνου, αλλά αφορά συγκεκριμένο πληθυσμό, όπως και το παθητικό κάπνισμα, που αφορά όσους ζουν γύρω από τους καπνιστές. Η επαγγελματική έκθεση είναι ένας μέτριος κίνδυνος, συγκρίσιμος με το παθητικό κάπνισμα. Η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι ένας χαμηλότερος κίνδυνος, που όμως αφορά τους πάντες, γιατί ζούμε όλοι μέσα στην ατμόσφαιρα που περιβάλλει τον πλανήτη", σημείωσε ο κ. Σπυράτος, συνοψίζοντας τα ευρήματα των μελετών.

Η κληρονομικότητα στον καρκίνο του πνεύμονα

Όπως ανέφερε η παθολόγος - ογκολόγος, επιστημονική συνεργάτης της Πνευμονολογικής Κλινικής ΑΠΘ, Έλενα Φούντζηλα (φωτογραφία), ενώ τα προηγούμενα χρόνια θεωρείτο ότι δεν υπάρχει ισχυρό κληρονομικό υπόβαθρο στον καρκίνο του πνεύμονα, οι δημοσιεύσεις που μελετούν πιθανή γενετική προδιάθεση αυξάνονται τα τελευταία χρόνια.  

"Οι προδιαθεσικοί παράγοντες δεν είναι αρκετοί ώστε να εξηγήσουν την εμφάνιση καρκίνου του πνεύμονα σε πολλούς ανθρώπους", παρατήρησε, προσθέτοντας πως "από την άλλη πλευρά, δεν είναι τόσο ισχυρό το κληρονομικό υπόβαθρο, με την έννοια να βρούμε μια μετάλλαξη σε ένα συγκεκριμένο γονίδιο που αυξάνει δραματικά τον κίνδυνο, όπως γίνεται για παράδειγμα στον καρκίνο μαστού ή τον καρκίνο του παχέος εντέρου".

Ουσιαστικά, όπως είπε η κ. Φούντζηλα, αρκετές μελέτες διερευνούν το ενδεχόμενο να υπάρχουν κάποιοι κληρονομικοί παράγοντες οι οποίοι μεμονωμένα μπορεί να μην έχουν τόσο μεγάλη αύξηση κινδύνου, αλλά σε συνδυασμό μεταξύ τους ή με άλλους παράγοντες τελικά να οδηγούν σε αυξημένη προδιάθεση για καρκίνο του πνεύμονα ή άλλου καρκίνου.

Η διατήρηση σωματικού βάρους, η μέτρια άσκηση (τουλάχιστον 2,5 ώρες αερόβιας την εβδομάδα) και ο περιορισμός της λήψης αλκοόλ, σε συνδυασμό με την αποχή από το κάπνισμα, μειώνουν κατά 30% την πιθανότητα νόσησης από καρκίνο του πνεύμονα.

Προσυμπτωματικός έλεγχος

Περισσότερα από 3.000 άτομα - καπνιστές και πρώην καπνιστές- έχουν συμμετάσχει μέχρι σήμερα στο πρόγραμμα προσυμπτωματικού ελέγχου για τον καρκίνο του πνεύμονα που εφαρμόζει από το 2017 η πανεπιστημιακή Πνευμονολογική Κλινική στο νοσοκομείο "Γ. Παπανικολάου". Ενενήντα ασθενείς έχουν διαγνωστεί με καρκίνο πνεύμονα σε αρχικό στάδιο και έχουν μπει έγκαιρα σε θεραπεία. Παράλληλα, η αξονική τομογραφία χαμηλής δόσης στην οποία υποβλήθηκαν αποκάλυψε μη διαγνωσμένη ΧΑΠ σε ένα εντυπωσιακό ποσοστό 48% τω συμμετεχόντων, μη διαγνωσμένο καρδιαγγειακό νόσημα στο 15% και άλλες συννοσηρότητες σε μικρότερα ποσοστά.

"Η πρόγνωση εξαρτάται από το στάδιο της νόσου κατά τον χρόνο της διάγνωσης. Σε πολλές περιπτώσεις των πρώιμων σταδίων θα μπορέσουμε να μιλήσουμε για ίαση, δηλαδή να έχουν περάσει 10 χρόνια από τη διάγνωση και ο άνθρωπος να είναι ελεύθερος νόσου", επισήμανε η πνευμονολόγος, reader καρκίνου του πνεύμονα και πρόσφατα εκλεγείσα επίκουρα καθηγήτρια Πνευμονολογίας στο ΑΠΘ, Σοφία Λαμπάκη (φωτογραφία), προσθέτοντας πως "σε έναν ασθενή που θα διαγνωστεί στο στάδιο 1Α η πενταετής επιβίωση κυμαίνεται γύρω στο 73%".

Έχουμε πλέον όλα τα δεδομένα για τα οφέλη στους ασθενείς, αλλά και στο σύστημα Υγείας, ώστε να πούμε ότι ο προσυμπτωματικός έλεγχος για τον καρκίνο του πνεύμονα πρέπει να εφαρμοστεί σε εθνικό επίπεδο, τόνισε η κ. Λαμπάκη, η οποία εξέφρασε την ελπίδα να υλοποιηθούν οι διαβεβαιώσεις για επικείμενη έναρξη πιλοτικών προγραμμάτων screening σε τουλάχιστον τρία Κέντρα πανελλαδικά, σχεδιασμένα από το υπουργείο Υγείας.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Η GSK Ελλάδος στηρίζει το Γηροκομείο Αθηνών
Η σωματική φόρμα αρχίζει να εξασθενεί στα 35 [μελέτη]
Αναπτύχθηκε τεστ για διάγνωση της ALS με ακρίβεια 97%