Aν ήθελε κάποιος να περιγράψει τον Covid-19 θα τον χαρακτήριζε ως μεταδοτική νόσο, ως πανδημία και σίγουρα ως κυρίαρχο μιας ψηφιακής μεταμόρφωσης. Γιατί παρά τις δυσάρεστες συνέπειες που επέφερε παγκοσμίως, οδήγησε, διαμόρφωσε και επιτάχυνε με βεβαιότητα όσο καμία ΙΤ ομάδα και κανείς CEO δεν μπορούσε, την τεχνολογική εξέλιξη των επιχειρήσεων και κρατών συνολικά. Υπολογίζεται, ότι το α’ εξάμηνο του 2020 το 1/5 μεγάλων επιχειρήσεων παγκοσμίως αύξησαν τις επενδύσεις τους για τον ψηφιακό μετασχηματισμό τους και μάλιστα το ½ περίπου εξ’ αυτών είχαν απτά αποτελέσματα τεχνολογικών καινοτομιών σε προϊόντα και υπηρεσίες.

Και όταν αλλάζει το business περιβάλλον επέρχεται και αντίστοιχη νομική προσαρμογή (legal adaptation). Και όταν υπάρχει digital transformation στο business ακολουθεί και digital transformation στο legal.

Για να μιλήσουμε με παραδείγματα, παρακάτω παρατίθενται κάποιες αλλαγές ψηφιακού περιεχομένου που επήλθαν τους τελευταίους μήνες στην Ελλάδα και επηρέασαν τον κλάδο της Υγείας.   

1.     

Aς ξεκινήσουμε από την ΠΡΑΞΗ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ (ΦΕΚ Α' 68/20-03-2020) που νομοθέτησε κατεπείγοντα μέτρα για τον COVID-19 και μεταξύ άλλων, όρισε ότι η Γενική Συνέλευση μετόχων ή εταίρων, οποιουδήποτε νομικού προσώπου ή οποιασδήποτε νομικής οντότητας, μπορεί να διεξαχθεί με τηλεδιάσκεψη ως προς ορισμένα ή και ως προς όλα τα μέλη της, ενώ η λήψη των αποφάσεων των Διοικητικών Συμβουλίων των νομικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου μπορεί να λαμβάνει χώρα και με τηλεδιάσκεψη για όλα ή για κάποια από τα μέλη τους, με κάθε πρόσφορο τηλεπικοινωνιακό μέσο, καθώς και δια περιφοράς. Σε όλες τις ανωτέρω περιπτώσεις, οι υπογραφές των μελών του συλλογικού οργάνου μπορούν να αντικαθίστανται με ανταλλαγή μηνυμάτων μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (email) ή άλλα ηλεκτρονικά μέσα.

2.     

To πιο ρηξικέλευθο και καινοτόμο μέτρο όμως, επήλθε με την έκδοση εγγράφων μέσω της Gov.Gr όπου κάθε φυσικό πρόσωπο ατομικά ή ως νόμιμος εκπρόσωπος νομικού προσώπου μετά από αντίστοιχη αυθεντικοποίησή του, μπορεί να εκδίδει έγραφα με μοναδικό αριθμό αναγνώρισης και προηγμένη σφραγίδα του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης τα οποία γίνονται υποχρεωτικά αποδεκτά από όλους τους φορείς (δημόσιους και ιδιωτικούς) είτε ως ηλεκτρονικά έγγραφα χωρίς να απαιτείται ηλεκτρονική υπογραφή είτε ως έντυπα έγγραφα εφόσον εκτυπωθούν από την Ενιαία Ψηφιακή Πύλη  χωρίς περαιτέρω επικύρωση (Ν. 4635/2019). Με τα άρθρα δε 27 και 28 ορίζονται τα περί ηλεκτρονικής δήλωσης και αντίστοιχα εξουσιοδότησης, ενώ με το άρθρο 31 ορίζεται ότι η Ηλεκτρονική (Ψηφιακή) Υπογραφή επέχει θέση Ιδιόχειρης Υπογραφής και ότι η ηλεκτρονική σφραγίδα του Κανονισμού ΕΕ 910/2014 αποτελεί πρωτότυπη σφραγίδα αντίστοιχα. Σημειωτέον, ότι για το συγκεκριμένο Κανονισμό είχαν προηγηθεί κάποια διαβήματα την τελευταία πενταετία προς την κατεύθυνση της εφαρμογής του, ενώ οι ριζικές αλλαγές στη λειτουργία της Δημόσιας Διοίκησης επήλθαν εν μέσω Κορωνοιού.

3.     

Αντίστοιχα, για πρώτη φορά τους τελευταίους μήνες τηλεργαστήκαμε σε τόσο μεγάλο βαθμό και ήρθε ξανά στο προσκήνιο το ανέτοιμο νομικά καθεστώς της Τηλεργασίας (Ν. 3846/2010) με πολλά ζητήματα να αναδεικνύονται, όπως αν μια μορφή παροχής ανεξαρτήτων υπηρεσιών τεκμαίρεται ότι υποκρύπτει και πότε, σύμβαση εξαρτημένης εργασίας, τι γίνεται σε περίπτωση καταστρατήγησης των ασφαλιστικών αλλά εργασιακών δικαιωμάτων των εργαζομένων, τι συμβαίνει σε περίπτωση χρήσης δικών τους (των εργαζομένων) τεχνολογικών μέσων παροχής της εργασίας τους PC, Laptop κλπ. και τι γίνεται από πλευράς Security, Privacy αλλά και πώς διασφαλίζονται τα εμπορικά μυστικά της επιχείρησης.  Η δε Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων εξέδωσε τον περασμένο Απρίλιο και Κατευθυντήριες Γραμμές για τη λήψη μέτρων ασφάλειας στο πλαίσιο τηλεργασίας. Όλα αυτά συνετέλεσαν στο να κατατεθεί ένα νέο νομοσχέδιο μόλις την περασμένη εβδομάδα, που ετέθη προς ψήφιση στη Βουλή, το οποίο ρυθμίζει αρκετές από τις νέες ψηφιακές προκλήσεις.

Επίσης, με τη νέα Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ) ΔΙΔΑΔ/Φ69/115/9670/18.5.20 ορίστηκε εκ νέου, μεταξύ άλλων, και η εξ’ αποστάσεως εργασία για τις ευπαθείς ομάδες στο Δημόσιο, ενώ με την εγκύκλιο 12339/404/12.3.20 του Υπ. Εργασίας ορίζεται ότι η κυριότερη μορφή εξ’ αποστάσεως εργασίας για τον Ιδιωτικό Τομέα είναι η Τηλεργασία, ορίζοντας ότι αποτελεί διευθυντικό δικαίωμα του εργοδότη να ρυθμίζει τα θέματα οργάνωσης και λειτουργίας της επιχείρησης.

4.     

Με την ίδια ΠΡΑΞΗ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ (ΦΕΚ Α' 68/20-03-2020) και το άρθρο 36 ετέθη για χρονικό διάστημα δύο (2) μηνών από την έναρξη ισχύος της, λόγω του κινδύνου περαιτέρω διασποράς του Κορωνοϊού COVID-19 και με σκοπό τον περιορισμό της φυσικής επαφής ασθενών και ιατρών και τη διευκόλυνση των ασθενών, η άυλη συνταγή και το άυλο παραπεμπτικό διακινούνται και εκτελούνται αποκλειστικά ηλεκτρονικά στο Σύστημα Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (https:// www.e-syntagografisi.gr/p-rv/p) που λειτουργεί και διαχειρίζεται η Η.ΔΙ.Κ.Α.

O ιατρός καταχωρεί τη συνταγή φαρμάκων του, ο ασθενής ενημερώνεται για την έκδοση της συνταγής με λήψη μηνύματος (sms) στο κινητό του τηλέφωνο, το οποίο περιλαμβάνει τον αριθμό της συνταγής που του συνταγογραφήθηκε (barcode συνταγής) και το χρονικό διάστημα ισχύος της ή και μήνυμα στη διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου του (email) με όλα τα στοιχεία που περιλαμβάνονται στη συνταγή, ήτοι, ενδεικτικά, αριθμό συνταγής, φάρμακο, διάγνωση και χρονικό διάστημα ισχύος. Ο φαρμακοποιός ανακτά την άυλη ηλεκτρονική συνταγή και μόλις την εκτελέσει, ο πολίτης λαμβάνει ενημερωτικό μήνυμα στο κινητό του τηλέφωνο ή και στη διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Τα Υπουργεία Υγείας και Ψηφιακής Διακυβέρνησης αναγνωρίζοντας τις θετικές του συνέπειες εξήγγειλαν πρόσφατα ότι πρόκειται να παραταθεί ο χρόνος εφαρμογής του.

5.     

Αλλά αυτό δεν θα μπορούσε να συμβεί αν δεν προϋπήρχε ο N. 4600/2019 για τον Ατομικό Ηλεκτρονικό Φάκελο Υγείας, που ορίζει ως Εκτελούντα την επεξεργασία την ΗΔΙΚΑ.

Αλλά και ενδεχομένως και το N. 4624/2019 περί Eπεξεργασίας Ειδικών κατηγοριών Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα με βάση τον οποίο επιτρέπεται για σκοπό από διαφορετικό από αυτόν που είχε συλλεχθεί από  δημόσιους ή  ιδιωτικούς φορείς, ενώ επιτρέπεται υπό προϋποθέσεις (Kοινωνική Ασφάλεια, Προληπτική Ιατρική, Δημόσιο Συμφέρον- A24 παρ. 2. Α25 παρ. 2).

Μιλώντας για τομείς που έχουν νομοθετηθεί πρέπει να μιλήσουμε και για τομείς που υπολείπονται και υπολείπονται σε τόσο μεγάλο βαθμό όταν εν μέσω Covid-19 δεν υπάρχει στην Ελλάδα καθεστώς περί Τηλεϊατρικής παρά  μόνο μια απαρχαιωμένη διάταξη του 2011 που μάλλον αποθαρρύνει παρά ενθαρρύνει τους ΕΥ να κάνουν χρήση αυτής, ενώ την ευθύνη λειτουργίας του συστήματος Τηλεϊατρικής την έχει επωμιστεί από το 2019 ο ΕΚΑΒ χωρίς να έχει φυσικά νομοθετήσει προς την κατεύθυνση αυτή με αποτέλεσμα εν μέσω Covid-19 ο ΙΣΑ να εκδώσει δύο αντιφατικές δηλώσεις περί υιοθέτησης και μη, εν τέλει της Τηλεϊατρικής. Σε πρόσφατη πάντως ενημέρωση που είχαμε, το Υπουργείο Υγείας επεξεργάζεται σχετικό νομοσχέδιο το οποίο πρόκειται να δώσει σύντομα στη δημοσιότητα.

6.     

Επίσης, πιο επίκαιρος παρά ποτέ καθίσταται ο Κανονισμός ΕΕ 2019/1150 ο οποίος τέθηκε μόλις σε ισχύ (12.7.2020) και σχετίζεται με την προώθηση της δίκαιης μεταχείρισης και της διαφάνειας για τους επιχειρηματικούς χρήστες on-line υπηρεσιών διαμεσολάβησης (Amazon, Skroutz). Βλέπουμε λοιπόν την τάση τόσο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ΕΕ) όσο και της Επιτροπής Ανταγωνισμού (ΕΑ)  ως προς μια ρύθμιση των συνθηκών ανταγωνισμού (ενίσχυση διαφάνειας και εμπιστοσύνης τόσο των επιχειρήσεων όσο και των καταναλωτών) στις ηλεκτρονικές αγορές, ειδικά υπό τις συνθήκες της πανδημίας.

Oρίστηκε μάλιστα και Ομάδα Κρούσης κατά αντι-ανταγωνιστικών πρακτικών λόγω Covid-19, που συνέστησε και η ελληνική Επιτροπή Ανταγωνισμού.

Η ΕΑ εξετάζει κατά άμεση προτεραιότητα, κάθε σχετική περίπτωση που υπόκειται στην αντίληψή της, μέσω καταγγελίας, αίτησης επιείκειας από μέλος καρτέλ, ή άλλων πηγών πληροφόρησης (τύπος, διαδίκτυο, δημόσιες ανακοινώσεις κ.λπ.) εκμεταλλευόμενες το ειδικό αυτό ζήτημα δημόσιας υγείας -πανδημία και τις ευαισθησίες του καταναλωτικού κοινού. Και αυτό γιατί παρατηρήθηκαν παγκοσμίως:

  1. Συμπράξεις μεταξύ ανταγωνιστικών επιχειρήσεων για αύξηση τιμών και καθορισμό αγορών, κυρίως αναφορικά με προϊόντα υγειονομικής περίθαλψης (μάσκες, αντισηπτικά κτλ.)
  2. Κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης από τις ως άνω επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στις αγορές αυτές.

Ενδιαφέρον έχει μάλιστα η χρήση αλγορίθμων που κάνουν οι επιχειρήσεις προκειμένου να παρακολουθούν την συμπεριφορά των ανταγωνιστών τους αλλά και το προφίλ κάθε καταναλωτή, έτσι ώστε να αλλάζουν τις τιμές τους, πόσο μάλλον δε σε μια εποχή που οι ηλεκτρονικές συναλλαγές βρίσκονται σε έξαρση λόγω της πανδημίας. Και εδώ δημιουργούνται και αντίστοιχα ζητήματα ευθύνης: έχει ευθύνη η επιχείρηση, ο δημιουργός του αλγορίθμου και πώς θα αποδεικνύεται η σύμπραξη;

7.     

Επίσης, το νέο σχέδιο του κώδικα Δεοντολογίας του ΣΦΕΕ ορίζει ως Ιατρικό Τύπο και τους Διαδικτυακούς Τόπους πέραν των Επιστημονικών περιοδικών, βάζει σε περίοπτη θέση τα Virtual conferences κλπ, ενώ όπως γνωρίζουμε όλοι οι προωθητικές ενέργειες εκ μέρους των Φαρμακευτικών Εταιρειών γίνονταν κατά κύριο λόγο μέσω ηλεκτρονικών εργαλείων εν μέσω Covid-19.

8.     

Kαι παρά το γεγονός, ότι υπάρχουν και αντίθετες φωνές και πολλά νομικά ζητήματα να επιλυθούν προς την κατεύθυνση αυτή, δεν ήταν λίγες οι φορές που η υψηλή ζήτηση ιατρικών ειδών εν μέσω Κορωνοϊού οδήγησε σε υποχρέωση προμήθειας ειδών χωρίς απαραίτητα τα τελευταία να έχουν τα εχέγγυα της ΕΕ περί πιστοποιήσεων, CE marking, κυκλοφορίας τους αλλά και χωρίς αντίστοιχη δυνατότητα forecasting και πλάνου προσφοράς/ζήτησης αυτών των ειδών, ζητήματα τα οποία ενδεχομένως πιο εύκολα θα μπορούσαν να επιλυθούν μέσω της τεχνολογίας Blockchain συνδέοντας εύκολα και ταυτόχρονα όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη μιας εφοδιαστικής αλυσίδας. Καθότι κλειστό κύκλωμα σε επίπεδο pharma, τόσο σε επίπεδο R&D όσο και σε επίπεδο παρασκευής και διανομής αλλά και τελικούς χρήστες δηλαδή τους ασθενείς θα μπορούσε να προσφέρει μοναδικά οφέλη σε επίπεδο Validation, Confidentiality & Security.

Συμπέρασμα

Επομένως, οι εταιρείες του χώρου της Υγείας δράττοντας την ευκαιρία επ’ αφορμή του Covid-19 θα πρέπει:

  • να αναγνωρίσουν τα πλεονεκτήματα και να επενδύσουν στην τεχνολογία έναντι των ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων που αυτή τους προσφέρει,
  • να επενδύσουν στην τεχνολογία ως επιχείρηση, έναντι των προμηθευτών τους και του κράτους μέσω λχ. της πρακτικής εφαρμογής της ψηφιοποίησης της εταιρείας τους, των ηλεκτρονικών υπογραφών τους και του e-working,
  • να διαμορφώσουν Διαφανείς και Ηθικά συμμορφούμενες Διαδικασίες (Data Privacy, Security, Accessibility),
  • να διαμορφώσουν Πολιτικές Ελέγχου του συνόλου των Διαδικασιών τους, για να μπορούν ανά πάσα στιγμή να δοκιμάζουν τη βιωσιμότητα και ανθεκτικότητα του πλάνου ενεργειών τους,
  • να επανεξετάσουν τις συμβατικές τους σχέσεις στην εφοδιαστική τους αλυσίδα με σκοπό την Αξιοπιστία, Διαφάνεια και Ασφάλεια.

Και να θυμάστε, ότι η Νομική Καινοτομία συνδράμει στην Επιχειρηματική σας Μακροζωία.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Οι επιτροπές και ο Μεγάλος Αδερφός από το υπουργείο Οικονομικών στην ΕΚΑΠΥ
ΠΟΥ: Περίπου 51 εκατομμύρια ζωές σώθηκαν στην Αφρική λόγω των εμβολιασμών τα τελευταία 50 χρόνια
ΗΠΑ: Δεύτερη μεταμόσχευση νεφρού γενετικά τροποποιημένου χοίρου σε ασθενή