Η Κάτια Κώτση (φωτογραφία), είναι η πρώτη και μοναδική μέχρι σήμερα στην Ελλάδα ψυχολόγος σε κοιμητήρια. Από τον περασμένο Σεπτέμβριο έχει προσληφθεί από τον Δήμο Θεσσαλονίκης, βάσει πιλοτικού προγράμματος, και παρέχει δωρεάν ψυχολογική υποστήριξη σε συγγενείς ασθενών που έφυγαν από τη ζωή χτυπημένοι από COVID-19. Σε αυτούς τους μήνες έχει παράσχει συμβουλευτική υποστήριξη σε περισσότερους από 100 ανθρώπους, ενώ παρακολουθεί με τακτικές εβδομαδιαίες συνεδρίες 40 πολίτες που έχουν χάσει οικείους τους από την πανδημία. Μιλώντας στο iatronet εξηγεί τι διαφοροποιεί την συγκεκριμένη απώλεια από άλλες αιτίες θανάτου, ποια ψυχικά σημάδια αφήνει σε όσους μένουν πίσω και πώς η ίδια τους βοηθά να διαχειριστούν το πένθος τους.

"Πότε θα πάψω να πονάω;", είναι η συνηθέστερη ερώτηση που ακούει από τα χείλη των ανθρώπων που την επισκέπτονται στο γραφείο της στα Κοιμητήρια Αναστάσεως του Κυρίου, στην περιοχή της Θέρμης ή συνομιλούν μαζί της σε διαδικτυακές συνεδρίες. Οι οικείοι των θυμάτων του κορωνοϊού περιγράφουν ως σωματικό τον πόνο της απώλειας που βιώνουν και ζητούν να ακούσουν αν και πότε θα νιώσουν καλύτερα. Εκτός από το πένθος, πολλοί διακατέχονται από ένα αίσθημα ενοχής για την απώλεια, αλλά φόβο για την υγεία και άλλων δικών τους ανθρώπων. Τα συναισθήματα κλιμακώνονται ανά συνεδρία και εναλλάσσονται.

"Παρόλο που ο θάνατος επέρχεται μετά από εβδομάδες ή και μήνες νοσηλείας, τον προσεγγίζω ως αιφνίδιο θάνατο. Και αυτό, διότι δεν έχει προηγηθεί το στάδιο του προπαρασκευαστικού θρήνου. Είναι βίαιος ο τρόπος που ο άνθρωπος φεύγει από το σπίτι του και στη συνέχεια δεν υπάρχει η δυνατότητα επαφής και επικοινωνίας", εξηγεί η κ. Κώτση και περιγράφει τα στάδια των συνεδριών: "Στις πρώτες δύο συνεδρίες οι συγγενείς μοιράζονται ακριβώς αυτό. Ότι, δηλαδή, δεν είχαν τη δυνατότητα να δουν τον άνθρωπό τους όσο έδινε τη μάχη στο νοσοκομείο, να του χαϊδέψουν το χέρι, να του πουν όσα ήθελαν. Στην τρίτη και τέταρτη συνεδρία εισέρχεται το κομμάτι των τύψεων και των ενοχών. Μήπως φταίω εγώ; Μήπως δεν τον προστάτευσα όσο έπρεπε; Μήπως δεν έπρεπε να πηγαίνουμε επίσκεψη στους γονείς μας; Η συνέχεια διαφοροποιείται κατά περίπτωση, ανάλογα με τα βιώματα του καθενός".

Σημαντική παράμετρο αποτελεί και η απόκοσμη εικόνα του αποχωρισμού. Το κλειστό φέρετρο, τυλιγμένο με πλαστική μεμβράνη, οι άνθρωποι που το μεταφέρουν ντυμένοι με ολόσωμες λευκές στολές, η παρουσία ελάχιστων στενών συγγενών και οι αποστάσεις. "Οι εικόνες αυτές είναι σκληρές και αποτυπώνονται στην ψυχολογία των συγγενών. Οι περισσότεροι έχουν περάσει και οι ίδιοι την ασθένεια από τον ίδιο ιό. Έχουν βιώσει ταυτόχρονα τον φόβο και την αγωνία για τη δική τους υγεία και άλλων συγγενών τους. Την πολυήμερη αναμονή στο τηλέφωνο για κάποιο νέο από τους γιατρούς. Τη διασωλήνωση και τελικά το μοιραίο. Όλα αυτά λειτουργούν σωρευτικά", σημειώνει. Μάλιστα, η ίδια έχει χρειαστεί να παράσχει υποστήριξη και σε εργαζόμενους των κοιμητηρίων, εκτός από τους συγγενείς των θυμάτων.

Η κ .Κώτση έχει μελετήσει και συνεχίζει να μελετά τη διεθνή βιβλιογραφία για τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της απώλειας από την πανδημία, αναζητώντας το βέλτιστο τρόπο να βοηθήσει τους ανθρώπους που ζητούν υποστήριξη. "Η κάθε περίπτωση είναι διαφορετική, ανάλογα με τις συνθήκες και τα βιώματα του καθενός. Προσπαθώ να τους πω μέσα από τις συνεδρίες πως ο πόνος θα περάσει με το χρόνο. Η λαϊκή ρήση ότι ο χρόνος είναι γιατρός ισχύει απόλυτα κατά το πρώτο στάδιο. Μέσα από την συζήτηση προσπαθώ να παρέχω αυτή την ψυχολογική και ηθική υποστήριξη, να απομακρύνω το αίσθημα των ενοχών και ενθαρρύνω τους ανθρώπους αυτούς να σταθούν στα πόδια τους", λέει.

Η ίδια αξιολογεί τις περιπτώσεις και παραπέμπει σε ψυχίατρο τα βαριά περιστατικά που απαιτούν θεραπευτική αγωγή. "Αυτό συμβαίνει κυρίως σε γονείς που έχουν χάσει παιδιά. Δυστυχώς έχω δει περιπτώσεις ανθρώπων που δεν λειτουργούν στη ζωή τους και έχουν σκέψεις αυτοχειρίας. Τους παραπέμπω σε ψυχίατρο για αγωγή και τους προτρέπω να επιστρέψουν εδώ για θεραπευτικό πλάνο και επανένταξη", σημειώνει.

Το πιλοτικό εγχείρημα και η τραγωδία που ακολούθησε

Οι σκέψεις για πρόσληψη ψυχολόγου υπήρχαν και πριν από την πανδημία στα Κοιμητήρια της Θέρμης, λόγω των αναγκών υποστήριξης συγγενών που ζητούσαν βοήθεια από το προσωπικό, το οποίο δεν είχε τον τρόπο να τους βοηθήσει. Η προϊσταμένη των κοιμητηρίων Ολίβια Ντινίδου και ο αρμόδιος εντεταλμένος σύμβουλος, Κώστας Ιακώβου, έκαναν την σχετική εισήγηση στη διοίκηση του Δήμου Θεσσαλονίκης και εκείνη ανταποκρίθηκε θετικά, προχωρώντας στην δημιουργία Γραφείου Ψυχολογικής Υποστήριξης και Διαχείρισης Πένθους, στο πλαίσιο πιλοτικού προγράμματος, με διάρκεια 8 μηνών. Πρόκειται για πρωτοποριακό εγχείρημα σε πανελλαδικό επίπεδο.

Τον Σεπτέμβριο, όταν ανέλαβε υπηρεσία η κ. Κώτση, η Θεσσαλονίκη βρισκόταν σε καλή επιδημιολογική κατάσταση και τίποτα δεν προμήνυε όσα θα ακολουθούσαν. Οι πρώτοι άνθρωποι που κατέφυγαν στο γραφείο της είχαν χάσει συγγενείς τους στη διάρκεια του πρώτου κύματος, την άνοιξη.

Μετά τα μέσα Οκτωβρίου και για ένα διάστημα δύο μηνών, η κατάσταση ξέφυγε επιδημιολογικά και η πόλη έζησε μια τραγωδία. Σύμφωνα με πρόσφατη δήλωση του δημάρχου, Κωνσταντίνου Ζέρβα, υπήρξε περίοδος που γίνονταν 15 κηδείες θυμάτων COVID καθημερινά, στον ειδικό χώρο των κοιμητηρίων.

Συνεδρίες διά ζώσης και διαδικτυακά

Οι συγγενείς των θυμάτων ενημερώνονται για την υπηρεσία δωρεάν ψυχολογικής υποστήριξης με αναρτημένη ανακοίνωση των Κοιμητηρίων

Η ψυχολόγος αναλαμβάνει διά ζώσης συνεδρίες κάθε Δευτέρα, Τρίτη και Τετάρτη, ενώ την Πέμπτη και την Παρασκευή τις παρέχει διαδικτυακά.

"Οι περισσότεροι είναι άνθρωποι μεγάλης ηλικίας που έχουν εξοικειωθεί με τη χρήση των διαδικτυακών εφαρμογών, προκειμένου να μιλήσουν γι αυτό που βιώνουν. Άλλοι επιλέγουν να βγουν από το σπίτι και να έρθουν από εδώ και να συναντηθούμε διά ζώσης. Μου λένε πως βρίσκουν ένα αποκούμπι σε έναν ειδικό, γιατί δεν θέλουν να φορτώνονται στους άλλους οικείους τους", υπογραμμίζει η κ. Κώτση.

Η ίδια, προσδοκά πως η σύμβαση θα ανανεωθεί και μετά τη λήξη της, τον ερχόμενο Μάιο. "Ο πρώτος χρόνος μετά την απώλεια είναι σημαντικός στη διαχείριση του πένθους. Πολλοί έχουν και αυτή την αγωνία. Τι θα γίνει μετά το Μάιο", σημειώνει.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Για τη σημασία της θρησκευτικότητας και της πνευματικότητας στην ενίσχυση της ψυχικής και σωματικής ευεξίας μίλησε ο Πρόεδρος του ΙΣΑ Γ. Πατούλης
Λιγότερη καθιστική ζωή κατά μισή ώρα μειώνει την υπέρταση στους ηλικιωμένους [μελέτη]
‘’Η παιδιατρική στη σημερινή πραγματικότητα’’ - Διημερίδα στο Παπαγεωργίου