Τι αφήνει πίσω η CoViD-19, ακόμη και έξι μήνες μετά από βαριά νόσηση

Έξι μήνες, ή και περισσότερο, μετά από την οξεία νόσηση με COVID-19 μπορεί να επιμένουν τα συμπτώματα που αφήνει πίσω της η λοίμωξη, στο αναπνευστικό, αλλά και σε μια σειρά από άλλα συστήματα του οργανισμού. Το λεγόμενο post COVID ή long COVID Syndrome απασχολεί όλο και περισσότερο την παγκόσμια ιατρική κοινότητα και ήδη οι πρώτες post COVID κλινικές λειτουργούν σε πολλές χώρες. Είναι στελεχωμένες με γιατρούς διάφορων ειδικοτήτων και έχουν ως στόχο την ολιστική αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πολυσυστηματικής νόσου.

Την ανάγκη δημιουργίας ανάλογων κλινικών και στην Ελλάδα επεσήμανε η αναπληρώτρια καθηγήτρια του ΑΠΘ στην Κλινική Αναπνευστικής Ανεπάρκειας του νοσοκομείου "Γ. Παπανικολάου", Γεωργία Πίτσιου (φωτογραφία), μιλώντας στο 10ο Επιστημονικό Συνέδριο του Τμήματος Ιατρικής του ΑΠΘ. Παρουσίασε τα αποτελέσματα διεθνών μελετών για τις μακροχρόνιες επιπτώσεις της λοίμωξης COVID στον οργανισμό των νοσούντων, αλλά και τα πρόδρομα αποτελέσματα παρακολούθησης ασθενών COVID στο "Γ. Παπανικολάου", που εφαρμόζει το Ιατρείο Παρακολούθησης της Κλινικής.

Μιλώντας στο iatronet η κ. Πίτσιου εξηγεί τους λόγους για τους οποίους είναι κρίσιμη η παρακολούθηση και ολιστική αντιμετώπιση αυτών των ασθενών, ως και ένα χρόνο μετά το εξιτήριο ή και περισσότερο.

Ως και έξι μήνες μετά το εξιτήριο

"Τα συμπτώματα σε ασθενείς μετά την οξεία νόσηση με COVID-19 συνεχίζονται μετά τις 4 εβδομάδες - κι ενώ παύει να ανιχνεύεται ο ιός μέσα στο ρινοφάρυγγα και στις βροχικές εκκρίσεις - και υπάρχουν σε μια υποξεία φάση μέχρι τις 12 εβδομάδες. Αλλά και πέραν αυτών, δηλαδή 3 με 6 μήνες μετά, ο ασθενής μπορεί να παραμένει συμπτωματικός και τα συμπτώματα βέβαια είναι από τον πνεύμονα, με χρόνια δύσπνοια, χρόνιο βήχα, ίσως και με εμμένουσα ανάγκη για οξυγονοθεραπεία, αλλά ακόμα οι ασθενείς αιτιώνται χρόνια κόπωση, μυαλγίες και πολύ συχνά διαταραχές μνήμης, διαταραχές συγκέντρωσης", τόνισε η κ. Πίτσιου, για να προσθέσει: "Και ενώ βλέπουμε ότι οι εκδηλώσεις από τον πνεύμονα είναι σε πρώτη γραμμή όσον αφορά τη συχνότητα, δεν σπανίζουν οι βλάβες και εκδηλώσεις από την καρδιά, τα θρομβοεμβολικά, τα νευρολογικά συμπτώματα και από το νεφρό".

Αποτελέσματα παρακολούθησης Ελλήνων ασθενών

Στην Κλινική Αναπνευστικής Ανεπάρκειας του νοσοκομείου "Γ. Παπανικολάου" της Θεσσαλονίκης έχει συσταθεί εδώ και πέντε μήνες Ιατρείο Παρακολούθησης Ασθενών μετά από λοίμωξη COVID-19. Είναι μια από τις πρώτες κλινικές στην Ελλάδα που προχώρησαν σε ένα τέτοιο βήμα. Σε  συνεργασία με την Πνευμονολογική Κλινική εφαρμόζεται ένα σχήμα παρακολούθησης ασθενών τον 1ο, 3ο και 6ο μήνα μετά το εξιτήριο.

Μέχρι σήμερα έχουν εξεταστεί 145 ασθενείς μετά από COVID-19 λοίμωξη. Σύμφωνα με τα πρόδρομα στοιχεία, τα οποία αφορούν στον λειτουργικό έλεγχο του αναπνευστικού σε μια υποομάδα 71 ασθενών που έχουν ολοκληρώσει τουλάχιστον τους 2 από τους 3 επανελέγχους:

• Στον πρώτο μήνα το 34% των ασθενών έχει ελάττωση του δείκτη διάχυσης (DLco). "Ο συγκεκριμένος δείκτης αφορά την ικανότητα των πνευμόνων να ανταλλάσσουν οξυγόνο με το αίμα. Ο κορωνοϊός καταστρέφει αυτόν τον φραγμό", εξηγεί η κ.Πίτσιου.
• Το 29%, επίσης τον 1ο μήνα, έχει ελάττωση της ολικής πνευμονικής χωρητικότητας (TLC), δηλαδή του μεγέθους του πνεύμονα.
• Τον 3ο μήνα το 26% των ασθενών εξακολουθεί να έχει ελαττωμένη διάχυση, το 18% ελαττωμένη πνευμονική χωρητικότητα.
• Το 18% των ελεγχθέντων παρουσιάζει αποκορεσμό (μείωση του οξυγόνου) στη βάδιση τον πρώτο μήνα και το 12% τον διατηρεί ακόμα και στον τρίτο μήνα.
• Το 60% των συγκεκριμένων ασθενών είναι άνδρες και το 40% γυναίκες, ενώ η διάμεση ηλικία τους είναι τα 56,5 έτη.

"Όλα τα παραπάνω αναδεικνύουν την ανάγκη να οργανωθούν αυτές οι κλινικές παρακολούθησης ασθενών μετά το εξιτήριο. Γνωρίζουμε ότι είναι μια πολυσυστηματική νόσος που προσβάλλει διάφορα συστήματα. Επιβάλλεται μια ολιστική αντιμετώπιση, μια αντιμετώπιση όχι μόνο των συμπτωμάτων από το αναπνευστικό - δυσπνοια, βήχας - αλλά μιας σειράς βλαβών σε άλλα συστήματα που συνεχίζονται αρκετούς μήνες μετά την αποδρομή της οξείας νόσησης, όπως επίσης και ψυχολογική στήριξη εκεί που χρειάζεται", τόνισε.

Σύμφωνα με το σχήμα που ακολουθείται στο Ιατρείο Παρακολούθησης του "Γ. Παπανικολάου", στο πρώτο στάδιο - 1 με 3 μήνες μετά το εξιτήριο - γίνεται κλινική εκτίμηση, ακτινογραφία θώρακα και ανάλογα με τις ενδείξεις προτείνονται ειδικές δοκιμασίες, όπως δοκιμασία βάδισης, καρδιοπνευμονική δοκιμασία άσκησης που είναι πολύ χρήσιμη στη διάγνωση της δύσπνοιας που ακολουθεί τη λοίμωξη με COVID, αλλά και τεστ νοητικής κατάστασης. Όπου κρίνεται πως υπάρχει ανάγκη ψυχολογικής στήριξης γίνεται παραπομπή σε ψυχιάτρους. Σύμφωνα με την καθηγήτρια, απαιτείται συμβολή και άλλων ειδικοτήτων, όπως αιματολόγων, καρδιολόγων, νεφρολόγων, για την ολιστική αντιμετώπιση αυτών των ασθενών.

Τι έδειξαν μεγάλες μελέτες στην Κίνα

• Σε 145 ασθενείς στην Κίνα, που ελέγχθηκαν στους 2 και 3 μήνες μετά τη νόσηση, φάνηκε ότι το 69% είχε συμπτώματα στον πρώτο έλεγχο και το 41% στον δεύτερο έλεγχο. Δύσπνοια και βήχας ήταν τα συνηθέστερα συμπτώματα, και ακολουθούσαν ο χρόνιος πόνος, η ανοσμία και οι διαταραχές ύπνου. Στον δεύτερο έλεγχο τα συμπτώματα μειώνονται, όπως φαίνεται και από την ελληνική εμπειρία. Επίσης, οι ακτινολογικές βλάβες επιμένουν 2 - 3 μήνες μετά. Στο πρώτο follow up είναι αρκετά συχνές - στο 60% και 70% - και στη συνέχεια, μετά την παρέλευση τριών μηνών ελαττώνεται το ποσοστό τους. Το ίδιο συμβαίνει και με το σκορ βαρύτητας των ακτινολογικών αλλοιώσεων.
• Στην Κίνα και πάλι, στη μελέτη με το μεγαλύτερο αριθμό ασθενών (1.700) και το μακρύτερο follow up παρακολούθησης (186 μέρες ενδιάμεσος χρόνος), προέκυψε ότι έξι ολόκληρους μήνες μετά την αρχική λοίμωξη οι ασθενείς ακόμη αναφέρουν συμπτώματα: μυική αδυναμία, διαταραχές ύπνου, κατάθλιψη και άγχος κυριαρχούν. Οι ασθενείς με τη σοβαρότερη νόσηση έχουν και τον σοβαρότερα επηρεασμένο δείκτη διάχυσης και ακτινολογικές αλλοιώσεις στην αξονική θώρακα.
• Μελέτη έξι μηνών σε 114 ασθενείς στην Ουχάν της Κίνας (δημοσιεύτηκε σε περιοδικό ακτινολογίας), έδειξε πως το 1/3 των ασθενών οι οποίοι ανένηψαν εμφανίζουν ινωτικού τύπου βλάβες έξι μήνες μετά την έναρξη της νόσησης.