Αϋπνία: η ζέστη διαταράσσει και τον ύπνο μας

Της ΣΟΦΙΑΣ ΝΕΤΑ

Οι ακραίες καιρικές συνθήκες χαλάνε και τον ύπνο μας, τονίζουν οι ειδικοί, αφού λόγω ζέστης πολλοί άνθρωποι δυσκολεύονται να κοιμηθούν. Οι επιπτώσεις της αϋπνίας, μίας πολύ συχνής διαταραχής, αφού αφορά το 20-30% του πληθυσμού, είναι πολύ σοβαρές για τη λειτουργικότητα και την ψυχική υγεία του ατόμου.

Για παράδειγμα έχει βρεθεί ότι, όταν η αϋπνία επιμένει για ένα έτος, η πιθανότητα ανάπτυξης ψυχοπαθολογίας στους αυπνικούς είναι μέχρι και 40 φορές μεγαλύτερη σε σύγκριση με τους μη-αυπνικούς.

Δυστυχώς οι περισσότεροι πάσχοντες προσπαθούμε να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα με τακτικές που περιλαμβάνουν τη χρήση διαφόρων ουσιών, μεταξύ των οποίων το αλκοόλ (28%), σκευάσματα χωρίς συνταγή (23%) ενώ φάρμακα με συνταγή γιατρού λαμβάνει το 21%.

Άλλες μέθοδοι αυτοβοήθειας περιλαμβάνουν τη σωματική άσκηση (18%), τις τεχνικές χαλάρωσης (13%) και το διάβασμα (8%).

Τα παραπάνω στοιχεία έδωσαν στη δημοσιότητα κατά τη διάρκεια συνέντευξης τύπου οι καθηγητές Αντώνης Κάλης, από το Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια και ο Κώστας Σολδάτος από το Πανεπιστήμιο Αθηνών. Οι δυο καθηγητές έχουν μελετήσει τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά των επιμέρους υπνικών διαταραχών, καθώς και την επίδραση στον ύπνο πολλών φαρμάκων, κυρίως των υπνωτικών.

Όπως εξήγησαν, η θεραπευτική αντιμετώπιση της αϋπνίας προϋποθέτει την απόκτηση σωστών συνηθειών ύπνου, την διακοπή των κακών συνηθειών, τόσο κατά την εγρήγορση (π.χ. χρήση διεγερτικών ουσιών) όσο και κατά τον ύπνο, τον έλεγχο των ερεθισμάτων πριν και κατά τη διάρκεια του ύπνου.

Στην προσπάθεια αυτή μπορεί να βοηθήσει η λελογισμένη χρήση υπνωτικών φαρμάκων.

Τα πλεονεκτήματα της περιστασιακής χορήγησης ενός υπνωτικού φαρμάκου είναι ότι προσαρμόζεται στις ανάγκες του ασθενούς (στους περισσότερους ασθενείς τα προβλήματα αϋπνίας δεν εμφανίζονται κάθε νύχτα). Η ορθολογιστική χρήση μειώνει τις πιθανότητες ανάπτυξης ανοχής, αϋπνίας υπερακόντισης, κατάχρησης και ψυχολογικής εξάρτησης.

Η ημερήσια υπνηλία αποτελεί ένα από τα συνηθέστερα αναφερόμενα συμπτώματα με συχνά αρνητικό αντίκτυπο στην επαγγελματική και διαπροσωπική λειτουργικότητα. Σε πολλές περιπτώσεις είναι αναμενόμενο επακόλουθο του ανεπαρκούς ύπνου, ενώ σε άλλες περιπτώσεις οφείλεται σε παθολογικές ή νευρολογικές νόσους, ψυχιατρικές διαταραχές, κατασταλτικά φάρμακα ή και σε πρωτοπαθείς διαταραχές του ύπνου.

Ημερήσια υπνηλία είναι η έντονη επιθυμία για ύπνο σε ώρες που το άτομο θα ήθελε να είναι σε πλήρη εγρήγορση. Περίπου το 15% των ενηλίκων στο γενικό πληθυσμό πάσχουν από ημερήσια υπνηλία τουλάχιστον μια φορά κατά τη διάρκεια της ζωής τους.

Τα άτομα που πάσχουν από ημερήσια υπνηλία συχνά αισθάνονται ότι δεν έχουν την ενέργεια να λειτουργήσουν σε καθημερινές δραστηριότητες, όπως το να ασχοληθούν με την οικογένεια τους και τους φίλους τους ή και να διεκπεραιώσουν τα επαγγελματικά τους καθήκοντα.

Συνήθεις επιπτώσεις της ημερήσιας υπνηλίας είναι η κόπωση, η δυσκολία συγκέντρωσης, η μειωμένη ικανότητα μάθησης, οι διαταραχές μνήμης, το μειωμένο κίνητρο για δραστηριότητες, η ‘τεμπελιά’, τα λάθη στο χειρισμό μηχανημάτων, τα ατυχήματα στην οδήγηση, η καταφυγή σε κατάχρηση καπνού και καφεΐνης και η υποβάθμιση της ποιότητας ζωής.

Από αναφορές και εκτιμήσεις της Διεύθυνσης Οδικής Ασφάλειας των Η.Π.Α προκύπτει ότι η υπνηλία είναι ο κύριος αιτιολογικός παράγοντας σε 100.000 τροχαία ατυχήματα κάθε χρόνο (με 76.000 τραυματίες και 1.500 νεκρούς), δηλ. 1-3 % όλων των τροχαίων ατυχημάτων και 4% όλων των θυμάτων.

Τα χαρακτηριστικά των ατυχημάτων που σχετίζονται με υπνηλία περιλαμβάνουν τα εξής : συμβαίνουν συχνότερα τη νύχτα ή αργά το απόγευμα, συμβαίνουν συχνότερα σε αυτοκινητοδρόμους ταχείας κυκλοφορίας, αφορούν συχνότερα μετωπικές συγκρούσεις, αφορούν συχνότερα εκτροχιασμούς από το οδόστρωμα, προκαλούν συχνότερα σοβαρές υλικές ζημιές ή ανθρώπινα θύματα.

Επίσης, σε αυτά ο οδηγός δεν φρενάρει ούτε κάνει μανούβρες, είναι συνήθως νέος, άντρας και μόνος.

Μια μελέτη της Αμερικανικής Ένωσης Αυτοκινήτου διεξήχθη με τηλεφωνικά ερωτηματολόγια σε : οδηγούς με πρόσφατο ατύχημα καταγεγραμμένο από την αστυνομία, στους οποίους διαπιστώθηκε στη στιγμή του ατυχήματος υπνηλία ή κόπωση, οδηγούς με πρόσφατο ατύχημα καταγεγραμμένο από τη αστυνομία, στους οποίους δεν διαπιστώθηκε κόπωση ή υπνηλία και σε οδηγούς χωρίς πρόσφατο ατύχημα.

Τα ερωτηματολόγια που χορηγήθηκαν αξιολογούσαν τις εξής παραμέτρους : Εκτίμηση της υπνηλίας ως αιτίας του ατυχήματος, συνήθειες ύπνου και ωράριο εργασίας, ποιότητα ύπνου / αϋπνία / κλίμακα αϋπνίας, ώρες οδήγησης πριν το ατύχημα, συνθήκες ατυχήματος, μέθοδοι προσπάθειας αποφυγής της υπνηλίας και παλαιότερη εμπειρία υπνηλίας στην οδήγηση.

Τα συμπεράσματα που προέκυψαν από τη μελέτη σχετικά με τα χαρακτηριστικά των οδηγών έδειξαν ότι τα άτομα τα οποία ήταν περισσότερο επιρρεπή σε ατυχήματα εργάζονταν σε περισσότερες από μια δουλειές, ήταν περισσότερες ώρες στο τιμόνι, είχαν ασταθή ωράριο, ιδίως νυκτερινά και μειωμένες ώρες ύπνου το προηγούμενο βράδυ.

Επίσης, εμφάνιζαν αϋπνία ή χειρότερη ποιότητα ύπνου, είχαν υψηλότερη βαθμολογία στην κλίμακα υπνηλίας και, ενώ οδηγούσαν είχαν ανοικτό παράθυρο, υπήρχε χαμηλή θερμοκρασία, έπιναν καφέ και έκαναν διάλειμμα για άσκηση. Μόνον 8% θα σταματούσαν για σύντομο ύπνο ενώ δεν υπήρχε αίσθηση ανάγκη πρόληψης της υπνηλίας.

Τα άτομα που κινδυνεύουν περισσότερο είναι όσοι στερούνται επαρκούς ύπνου χρονίως ή οξέως : νεαροί ενήλικες, έφηβοι, εργαζόμενοι με νυχτερινό ή εναλλασσόμενο ωράριο. Επίσης, οι πάσχοντες από διαταραχές του ύπνου :κυρίως υπνική άπνοια, ναρκοληψία, διαταραχή του ύπνου λόγω χρόνιου πόνου.

Ακόμη, όσοι λαμβάνουν αλκοόλ ή ορισμένα ψυχοτρόπα φάρμακα (βενζοδιαζεπίνες, αντιισταμινικά, κ.α.).

Σωστές συνήθειες ύπνου

• Να πηγαίνετε για ύπνο την ίδια ώρα κάθε βράδυ
• Να σηκώνεστε την ίδια ώρα κάθε πρωί
• Να ασκείστε νωρίς το απόγευμα
• Να καθιερώσετε μια σταθερή σειρά ενεργειών πριν τον ύπνο (π.χ ένα ελαφρύ φαγητό)
• Φροντίστε να είναι το υπνοδωμάτιό σας σκοτεινό, δροσερό και ήσυχο

Κακές συνήθειες του ύπνου
Τι να αποφεύγετε

• Μην πίνετε καφεΐνη το απόγευμα
• Μην ασκείστε 3 ώρες προτού ξαπλώσετε
• Μην πίνετε οινόπνευμα το βράδυ
• Μην καπνίζετε πριν τον ύπνο και κατά τη νύχτα
• Μην χρησιμοποιείτε το κρεβάτι για άλλες δραστηριότητες πλην του ύπνου και του σεξ