Γυναικείος κύκλος: Οι παθολογικές καταστάσεις και τα νοσήματα που 'προκαλεί'

Οι μεταβολές στις ορμόνες κατά τη διάρκεια του γυναικείου κύκλου επηρεάζουν όλα τα όργανα του σώματος, μεταξύ των οποίων και ο εγκέφαλος, ο οποίος διαθέτει υποδοχείς για τις γυναικείες ορμόνες. Γενικά, υπάρχουν περίπου 20 νοσήματα και καταστάσεις που συσχετίζονται με το γυναικείο κύκλο, με το μεγαλύτερο ενδιαφέρον να το παρουσιάζουν οι ημικρανίες και η επιληψία. Πώς σχετίζονται, όμως, και πώς αντιμετωπίζονται;

Ο γυναικείος κύκλος χαρακτηρίζεται από αυξομειώσεις των ορμονών του φύλου κατά τη διάρκειά του. Αυτές οι αλλαγές επηρεάζουν όλα τα όργανα του σώματος, μεταξύ των οποίων και ο εγκέφαλος, ο οποίος διαθέτει υποδοχείς για τις γυναικείες ορμόνες. Η πιο γνωστή και συχνή κατάσταση που σχετίζεται με τις ορμονικές αλλαγές στον κύκλο είναι το προεμμηνορρυσιακό σύνδρομο. Πέρα από αυτό, υπάρχουν περίπου 20 νοσήματα και καταστάσεις που παρουσιάζουν παρόμοια συσχέτιση. Μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι ημικρανίες και η επιληψία.

«Έμμηνος» ημικρανία

Η ημικρανία πλήττει σε υψηλότερα ποσοστά τις γυναίκες από τους άνδρες, ενώ και η έντασή της είναι μεγαλύτερη στις γυναίκες. Το 25% των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας υποφέρουν από ημικρανίες. Ένας αριθμός γυναικών βιώνει επιδείνωση της ημικρανίας κατά τη διάρκεια της περιόδου. Το 34%-60% των γυναικών με ημικρανίες έχουν επεισόδια κοντά στην περίοδο, ενώ μόνο το 7%-10% έχουν επεισόδια αποκλειστικά κατά τη διάρκεια της περιόδου. Κατά κύριο λόγο είναι ο τύπος της ημικρανίας χωρίς αύρα (συμπτώματα που προηγούνται του επεισοδίου), που δείχνει συσχέτιση με τον κύκλο.

Η ημικρανία βελτιώνεται συχνά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, αλλά υπάρχουν και γυναίκες στις οποίες η ημικρανία πρωτοεμφανίζεται στην κύηση. Ένα ποσοστό γυναικών έχουν αυξημένη συχνότητα επεισοδίων κατά την προεμμηνοπαυσιακή περίοδο. Μετά την εμμηνόπαυση παρατηρείται βελτίωση, ειδικά της ημικρανίας χωρίς αύρα. Ορμονική θεραπεία υποκατάστασης στην εμμηνόπαυση, μπορεί να επαναφέρει την ημικρανία. Αυτά τα στοιχεία δείχνουν τη συσχέτιση αυτής της κατάστασης με τις μεταπτώσεις των επιπέδων των ορμονών.

Η αντιμετώπιση περιλαμβάνει σε πρώτη φάση την πιο εντατική χρήση των κλασικών σκευασμάτων κατά τις ημέρες επιδείνωσης των ημικρανιών. Σε πιο σοβαρές περιπτώσεις, θα σκεφτούμε να καταστείλουμε την ωορρηξία με ειδικές ενέσεις (μεδροξυπρογεστερόνη βραδείας αποδέσμευσης), αλλά δυστυχώς όχι με αντισυλληπτικά, των οποίων η επίδραση είναι δύσκολο να προβλεφθεί: το 36% των γυναικών θα δει βελτίωση με τα αντισυλληπτικά, στο 46% η κατάσταση θα παραμείνει η ίδια, ενώ στο 18% θα έχουμε επιδείνωση. Επιπλέον, ο συνδυασμός ημικρανίας και αντισυλληπτικών έχει μια σοβαρή επιπλοκή, που είναι η αύξηση του κινδύνου για εγκεφαλικό επεισόδιο. Ήδη από μόνη της η παρουσία της ημικρανίας αυξάνει τον κίνδυνο για εγκεφαλικό στις γυναίκες, ενώ ο συνδυασμός της ημικρανίας με αύρα και αντισυλληπτικών αυξάνει τον κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου κατά 12 φορές! Αν η γυναίκα είναι και καπνίστρια, ο κίνδυνος αυξάνεται περαιτέρω. Για το λόγο αυτό τα αντισυλληπτικά αντενδείκνυνται στην ημικρανία με αύρα.

 Επιληψία

Ένας αριθμός γυναικών πάσχει από επιληψία που σχετίζεται με την έμμηνο ρύση. Το ακριβές ποσοστό είναι δύσκολο να προσδιοριστεί, καθώς δεν μπορεί να ταυτοποιηθεί μία κυκλικότητα όταν έχουμε 1 με 2 επεισόδια τον μήνα. Σε παλιότερες μελέτες, ωστόσο, όταν δεν υπήρχαν τα νεότερα καλά αντιεπιληπτικά φάρμακα, μπορούσε κάποιος να διαπιστώσει μια σαφή κυκλικότητα σε πολλές γυναίκες στην αναπαραγωγική ηλικία, με μεγαλύτερη συχνότητα επεισοδίων σε δύο συγκεκριμένα χρονικά σημεία: 1. κατά τη διάρκεια της περιόδου και 2. λίγο πριν από την ωορρηξία (όταν τα οιστρογόνα είναι πολύ υψηλά). Αντίθετα, μετά την ωορρηξία, όταν τα επίπεδα της προγεστερόνης είναι υψηλά, έχουμε λιγότερα επεισόδια. Αυτό δείχνει ότι κατά τη διάρκεια της δεύτερης φάσης του κύκλου, είναι παρών κάποιος άγνωστος ακόμα αντιεπιληπτικός παράγοντας.

Υπήρξε συζήτηση για το κατά πόσο θα μπορούσαμε να μειώσουμε τα επεισόδια καταστέλλοντας την ωορρηξία με αντισυλληπτικά χάπια. Δυστυχώς, κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό, καθώς το ένα συστατικό τους, το προγεσταγονικό, έχει αντίθετη δράση από την κατασταλτική της φυσικής προγεστερόνης. Αυτό που έχει φανεί να λειτουργεί καλά είναι ένα συγκεκριμένο παράγωγο της προγεστερόνης, που μπορεί να δοθεί σαν μια ένεση κάθε 3 μήνες σε περιπτώσεις που υπάρχει σαφής συσχέτιση των επεισοδίων της επιληψίας με τις αλλαγές του κύκλου.

Πηγές:
Λάμπρος Δημολένης, Μαιευτήρας - Γυναικολόγος,
, Επιστ. Συνεργάτης ΛΗΤΩ