Πώς επηρεάζεται ο εγκέφαλος από τις συχνότητες των εγκεφαλικών κυμάτων

Γράφει ο Δημήτρης Κατραντσιώτης, Ερευνητής Εφαρμογών Μουσικής Τεχνολογίας – Συνθέτης

Με την τεχνική του η­λε­κτρο­ε­γκε­φα­λο­γρα­φή­μα­τος, με­τρά­με τις η­λε­κτρι­κές διεγέρσεις του ε­γκε­φά­λου α­πό την ε­πι­φά­νεια του κρα­νί­ου, οι ο­ποί­ες κα­τη­γο­ριο­ποιού­νται στους τέσ­σε­ρις βα­σι­κούς τύ­πους ε­γκε­φα­λι­κών κυ­μά­των της κλα­σι­κής νευ­ρο-φυ­σιο­λο­γί­ας.

Τα Beta (30Hz-14Hz) για αυ­ξη­μέ­νη συ­γκέ­ντρω­ση και ε­πα­γρύ­πνη­ση, τα Alpha (14Hz-8Hz) για πε­ρι­συλ­λο­γή και χα­λα­ρή ε­πα­γρύ­πνη­ση, τα Theta (8Hz-4Hz) για βαθιά χαλά­ρω­ση και τα Delta (4Hz-0,5Hz) για βα­θύ ύ­πνο.

Ο πρώ­τος τύ­πος ε­γκε­φα­λι­κών κυ­μά­των Beta, συ­να­ντά­ται ό­ταν ο ε­γκέ­φα­λος συμ­με­τέ­χει ε­νερ­γά στις δια­νο­η­τι­κές δρα­στη­ριό­τη­τες. Τα κύ­μα­τα αυ­τά εί­ναι σχε­τι­κά χα­μη­λού εύ­ρους και α­πό τα γρη­γο­ρό­τε­ρα των τεσ­σά­ρων ε­γκε­φα­λι­κών κυ­μά­των.

Σε κα­τά­στα­ση Beta βρί­σκε­ται συ­νή­θως έ­να έ­ντο­να δε­σμευ­μέ­νο μυαλό, ένα ά­το­μο ε­νερ­γό σε συ­νο­μι­λί­α ή έ­νας δά­σκα­λος. Ε­πί­σης, έ­νας δη­μα­γω­γός θα μπο­ρού­σε να βρίσκε­ται σε High Beta κα­τά­στα­ση. Σε α­κραί­ες πε­ρι­πτώσεις χα­ρα­κτη­ρί­ζουν την α­νη­συ­χί­α και τον ξαφ­νι­κό φό­βο.

Ο δεύ­τε­ρος τύ­πος ε­γκε­φα­λι­κών κυ­μά­των Alpha, εί­ναι αυ­τός της χα­λα­ρής ε­πα­γρύ­πνη­σης και πε­ρι­συλ­λο­γής. Θα μπο­ρούσα­­με να πού­με ό­τι αν τα Beta α­ντι­προ­σω­πεύ­ουν τη διέ­γερ­ση-ε­γρή­γορ­ση, τα Alpha α­ντι­προ­σω­πεύ­ουν τη χα­λά­ρω­ση.

Έ­να ά­το­μο που έ­χει ο­λο­κλη­ρώ­σει μια υ­πο­χρέ­ω­ση και κά­θε­ται να χα­λα­ρώ­σει ή κά­νει διά­λειμ­μα α­πό την ερ­γα­σί­α του, μπο­ρού­με να πού­με ό­τι βρί­σκε­ται σε κα­τά­στα­ση Alpha. Ό­πως ε­πί­σης και έ­να ά­το­μο που κα­τά το διά­λειμ­μα μί­ας σύ­σκε­ψης περ­πα­τά στον κή­πο σε χα­λα­ρή κα­τά­στα­ση, βρί­σκε­ται ε­πί­σης σε Alpha κα­τά­στα­ση.

Ο τρί­τος τύ­πος των ε­γκε­φα­λι­κών κυ­μά­των Theta, εί­ναι αυ­τός της βα­θιάς χα­λά­ρω­σης. Συ­να­ντάται συ­νή­θως σε ά­το­μα που έ­χουν ­φύ­γει α­πό το στό­χο τους και αρ­χί­ζουν την ο­νει­ρο­πό­λη­ση, κα­θώς και στις προ­σω­πι­κές μας κα­θη­με­ρι­νές α­σχο­λί­ες οι ο­ποί­ες έ­χουν μί­α ε­πα­να­λαμ­βα­νό­με­νη ρο­ή που μας προ­κα­λεί χα­λά­ρω­ση: Όταν σι­δε­ρώ­νου­με, στε­γνώ­νου­με τα μαλ­λιά μας, ξυ­ρι­ζό­μα­στε, βουρ­τσί­ζου­με τα δό­ντια μας και κά­νου­με μπά­νιο.

Εί­ναι η κα­τά­στα­ση ό­που μπο­ρού­με να σκε­φτού­με κα­λές ι­δέ­ες, κα­θώς οι στό­χοι μας γί­νο­νται τό­σο αυ­τό­μα­τοι ώ­στε ο ε­γκέ­φα­λός μας τους α­πο­συν­δέ­ει δια­νο­η­τι­κά. Χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό της εί­ναι η πο­λύ θε­τι­κή κα­τά­στα­ση του ε­γκε­φά­λου, και η υ­ψη­λή δε­κτι­κό­τητα.

Ο τέ­ταρ­τος τύ­πος ε­γκε­φα­λι­κών κυ­μά­των Delta, εί­ναι αυ­τός του βαθύ ύπνου. Έχει το κα­τώ­τα­το ό­ριο συ­χνο­τή­των, κα­θώς δεν μπο­ρούν να πά­ρουν μη­δε­νι­κή τι­μή, για­τί τό­τε ο ε­γκέ­φα­λός θα ή­ταν κλι­νι­κά νε­κρός.

Ο βα­θύς ύ­πνος ό­μως μπο­ρεί να μας φέ­ρει σε αυ­τά τα χα­μη­λό­τε­ρα ε­πί­πε­δα των Delta κυ­μά­των. Ό­ταν δια­βά­ζου­με ξα­πλω­μέ­νοι στο κρε­βά­τι λί­γο πριν τον ύ­πνο, τό­τε συ­νή­θως βρι­σκό­μα­στε στην κα­τά­στα­ση Low Beta, η ο­ποί­α με το κλεί­σι­μο του βι­βλί­ου, του φω­τός και των μα­τιών μας, θα κα­τε­βεί, στην Alpha, κα­τό­πιν στην Theta, για να πέ­σου­με κοι­μι­σμέ­νοι στην κα­τά­στα­ση Delta.

Φυ­σι­κά, η α­ντί­στρο­φη διαδικασία συμ­βαί­νει όταν αρ­χί­ζου­με σι­γά-σι­γά να ξυ­πνά­με α­πό τον βα­θύ ύ­πνο, περ­νώ­ντας δια­δο­χι­κά τα α­ντί­στοι­χα στά­δια του ξυ­πνή­μα­τος.

Οι τι­μές των συ­χνο­τή­των ποι­κίλ­λουν α­πό άν­θρω­πο σε άν­θρω­πο έ­χο­ντας σχε­τι­κά μι­κρές α­πο­κλί­σεις με­τα­ξύ τους. Εάν ο ε­γκέ­φα­λός μας δεν εί­ναι ε­ξα­σκη­μέ­νος στο να συντονίζεται εύκολα με αυ­τές τις συ­χνό­τη­τες, η με­τά­βα­σή μας στις διά­φο­ρες κα­τα­στά­σεις δεν θα εί­ναι και τό­σο εύκολη.

Κα­τά συ­νέ­πεια, τα α­πο­τε­λέ­σμα­τα μιας συ­νό­δου μπο­ρεί να μην γί­νουν ά­με­σα α­ντι­λη­πτά, αλ­λά να ε­πι­δρά­σουν αρ­γό­τε­ρα, ακό­μη και χωρίς να εί­ναι πα­ρόν το ερέθισμα. Αυ­τό διορ­θώ­νε­ται με τον και­ρό, μέ­σα α­πό την εξά­σκη­ση και την ε­μπει­ρί­α μας σε αυ­τές τις καταστάσεις, πα­ρέ­χο­ντάς μας ευερ­γε­τι­κά α­πο­τε­λέ­σμα­τα μέσα α­πό πλήθος ε­φαρ­μο­γών τους.

Η ποι­κι­λία των συ­χνο­τή­των που συ­να­ντού­με στους βα­σι­κούς τύ­πους των ε­γκε­φα­λι­κών κυ­μά­των, σε συν­δυα­σμό με μί­α πο­λυδιά­στα­τη προ­σέγ­γι­ση της κοι­νω­νι­κο-ψυ­χο­λο­γι­κής βελ­τί­ω­σης και εκ­παί­δευ­σης, α­πο­σκο­πούν στη χα­λά­ρω­ση, πε­ρι­συλ­λο­γή, ε­νί­σχυση της δη­μιουρ­γι­κό­τη­τας, α­νά­πτυ­ξη της διαί­σθη­σης, την ε­μπλου­τι­σμέ­νη εκ­μάθη­ση, τη βελ­τί­ω­ση του ύ­πνου, την ε­λευ­θε­ρί­α του πνεύ­μα­τος και την προ­σω­πι­κή ε­ξε­ρεύ­νη­ση των κα­τα­στά­σε­ων τoυ συνειδητού.