Τενοντοπάθειες: Νεότερα δεδομένα στην αποκατάστασή τους

Γράφει ο κ. Ιωάννης Κ. Τριανταφυλλόπουλος, MD, MSci, PhD, FEBOT, Ορθοπεδικός Χειρουργός , Διευθυντής Ε’ Ορθοπεδικής Κλινικής, ΥΓΕΙΑ

Οι τενοντοπάθειες είτε στην οξεία τους μορφή ως τενοντίτιδες είτε στη χρονίζουσα μορφή ως ενδοτενόντιες εκφυλίσεις μας απασχολούν συχνά στην καθημερινή κλινική πράξη.

Παράγοντες εμφάνισης αποτελούν:

• η υπέρχρηση του μέλους
• η μυϊκή ανεπάρκεια και ανισορροπία
• το ιστορικό προηγηθέντος τραυματισμού
• τα μεταβολικά αίτια (υπερουριχαιμία)
• τα ενδοκρινολογικά αίτια (υπερθυρεοειδισμός, σακχαρώδης διαβήτης)
• τα παθολογικά αίτια (χρόνια νεφρική ανεπάρκεια)
• η κατάχρηση φαρμακευτικών σκευασμάτων (κορτιζόνη, κινολόνες)

Στον αθλητισμό, αίτια τενοντοπάθειας αποτελούν:

• η κακή «προπόνηση»
• ο ακατάλληλος εξοπλισμός
• ο σκληρός αγωνιστικός χώρος
• οι κακές συνθήκες άθλησης (κρύος καιρός)
• η υπερ-προπόνηση
• η ατροφία ή ανελαστικότητα των μυών
• η κατανάλωση απαγορευμένων ουσιών

Για να διαγνωστεί μια τενοντοπάθεια, είναι απαραίτητη αρχικά η λήψη ιστορικού και η κλινική εξέταση ενώ η ακτινογραφία και ο υπέρηχος ακολουθούν για να επιβεβαιώσουν την παθολογία του προβλήματος.

Θεραπευτικές λύσεις

Η θεραπεία της τενοντοπάθειας είναι αρχικά συντηρητική. Άμεσα συνιστάται εντατική κρυοθεραπεία για τη  μείωση της φλεγμονής και περιορισμός της δραστηριότητας ή ακινητοποίηση με νάρθηκα για την ελάττωση της μηχανικής επιβάρυνσης.

Φαρμακευτική αγωγή

Στην οξεία φάση της τενοντοπάθειας και για λίγες μόνο ημέρες, χορηγούνται αντιφλεγμονώδη φάρμακα ενώ για μεγαλύτερο διάστημα μπορούν να χορηγηθούν απλά αναλγητικά.  Η χρήση της κορτιζόνης δικαιολογείται στην οξεία φάση, για τη μείωση των συμπτωμάτων. Οι τοπικές διηθήσεις αυξητικών παραγόντων από το ίδιο το αίμα του ασθενούς (PRPs) υπόσχονται καλύτερη αλλά μη επαρκώς τεκμηριωμένη αναλγητική και επουλωτική αποτελεσματικότητα. Τα τοπικά επιθέματα αγγειοδιασταλτικών ουσιών προκαλούν τοπική αγγειοδιαστολή δρώντας πιθανώς θεραπευτικά στη επούλωση των βλαβών.   

Για τη βελτίωση της ποιότητας του ουλώδους ιστού έχουν δοκιμαστεί συμπληρώματα διατροφής όπως βιταμίνες (C και E) και αμινοξέα που φαίνεται να αυξάνουν τη δραστηριότητα των ινοβλαστών, τη σύνθεση των κολλαγόνων ινιδίων και επομένως την αναγεννητική ικανότητα των τενόντων.

Μελλοντικοί στόχοι για τη θεραπεία των τενοντοπαθειών αποτελούν οι εγχύσεις βλαστοκυττάρων και μεσεγχυματικών κυττάρων που λαμβάνονται από τον ίδιο τον ασθενή καθώς και οι γονιδιακές θεραπείες. Προσωπικές μελέτες του γράφοντος έχουν δείξει την αποτελεσματικότητα της έγχυσης αυξητικών παραγόντων ή μεσεγχυματικών κυττάρων αφού όμως προηγηθεί χειρουργικός καθαρισμός της χρόνιας εκφυλιστικής βλάβης των τενόντων.

Φυσικοθεραπεία

Σημαντική θέση στην αντιμετώπιση των τενοντοπαθειών κατέχει η φυσικοθεραπεία. Η μηχανική φυσικοθεραπεία, που σκοπεύει στην επούλωση των κατεστραμμένων ινών κολλαγόνου, περιλαμβάνει τους υπερήχους, την ηλεκτροθεραπεία, τη διαδερμική νευροδιέγερση, την ιοντοφόρηση και τη φωνοφόρηση. Η μαλαξοθεραπεία ελαττώνει τις συμφύσεις μεταξύ των ινών του τένοντα και αυξάνει την αγγείωση γύρω από τον πάσχοντα τένοντα. Η θεραπεία με εξωσωματικά κρουστικά κύματα στηρίζεται στη δημιουργία ελεγχόμενων μικροτραυμάτων στην περιοχή-στόχο, με αποτέλεσμα την επαναγγείωση των ιστών, που οδηγεί σε μια φυσική διαδικασία επούλωσης των μικροτραυματισμών αυτών. Ενδείξεις εφαρμογής τέτοιας θεραπείας αποτελούν οι ασβεστώσεις των τενόντων του ώμου.

Προσαρμοσμένο πρόγραμμα εκγύμνασης

Μεγάλη σημασία για την αποκατάσταση των τενοντοπαθειών έχει και το σωστά προσαρμοσμένο πρόγραμμα εκγύμνασης.  Οι διατατικές ασκήσεις και η μυϊκή ενδυνάμωση με ισοκινητικές κυρίως ασκήσεις αυξάνουν τη σύνθεση και βελτιώνουν την ευθυγράμμιση του κολλαγόνου. Τα προγράμματα αποκατάστασης έχουν μεγάλη διάρκεια και απαιτούν την υπομονή και την αφοσίωση του ασθενή. Η μέση διάρκεια θεραπείας είναι 6-8 εβδομάδες, το άλγος υποχωρεί μετά τις 3 εβδομάδες, ενώ η πλήρης αποκατάσταση απαιτεί, για βραχείας διάρκειας ενοχλήματα 2-3 μήνες και για χρόνια περιστατικά 3-6 μήνες.

Χειρουργική αντιμετώπιση 

Η χειρουργική θεραπεία συνιστάται σε αποτυχία της συντηρητικής αγωγής μετά από 3-6 μήνες, εάν συνυπάρχει πάχυνση του ελύτρου, ασβεστοποίηση του τένοντα ή ολική ρήξη του τένοντα. Μετεγχειρητικά έχει διαπιστωθεί βελτίωση της συμπτωματολογίας και επιστροφή σε αθλητική δραστηριότητα σε ποσοστό 80%. Το μετεγχειρητικό πρόγραμμα αποκατάστασης, που  διαρκεί ανάλογα της επέμβασης από 4 μέχρι 12 μήνες, παίζει σημαντικό ρόλο στα αυξημένα ποσοστά της καλής μετεγχειρητικής αποκατάστασης.

Την επιτυχή θεραπεία πρέπει να ακολουθεί η πρόληψη της υποτροπής. Μέτρα πρόληψης συνιστούν η εναλλαγή δραστηριοτήτων με συχνά διαλείμματα, η σωστή στάση-θέση του σώματος, η συνέχιση των διατατικών ασκήσεων για μεγάλο χρονικό διάστημα, η εκπαίδευση του ασθενή και η διερεύνηση των προδιαθεσικών παραγόντων και κακών συνηθειών όπως του καπνίσματος.