Mεταβολισμός φωσφόρου στη χρόνια νεφρική νόσο

Ο φωσφόρος (P) είναι από χημικής απόψεως ένα στοιχείο απαραίτητο για τη σύνθεση του DNA και τη ζωή του ανθρώπου. Τα φυσιολογικά επίπεδα του P στο αίμα κυμαίνονται από 2,5-5 mg/100ml. Ρυθμιστές του μεταβολισμού του P είναι κυρίως η διατροφή και η δράση της ορμόνης των παραθυρεοειδών αδένων, δηλαδή της παραθορμόνης.

Διάφορα νοσήματα και φάρμακα επηρεάζουν τον μεταβολισμό του P και ελαττώνουν τα επίπεδα στο αίμα, οπότε έχουμε υποφωσφαταιμία ή αυξάνουν τα επίπεδα στο αίμα, υπερφωσφαταιμία.

Στη χρόνια νεφρική νόσο, λόγω βλάβης των νεφρών και ελάττωσης της λειτουργικής τους ικανότητας έχουμε κατακράτηση του P στο αίμα, δηλαδή υπερφωσφαταιμία, επειδή δεν απεκκρίνεται στα ούρα.

Χρόνια νεφρική νόσο προκαλούν πολλά αίτια, τα κυριότερα των οποίων είναι ο σακχαρώδης διαβήτης, η αρτηριακή υπέρταση, οι χρόνιες νεφρίτιδες και διάφορα κληρονομικά νεφρικά νοσήματα.

Η χρόνια νεφρική νόσος (ΧΝΝ) έχει διαβαθμίσεις στην ελάττωση της λειτουργίας των νεφρών, ξεκινάει από το 1ο στάδιο όπου η λειτουργία είναι φυσιολογική ή περίπου φυσιολογική και φθάνει στο 5ο στάδιο, που είναι και το τελικό στάδιο της ΧΝΝ.

Στο στάδιο αυτό που οι νεφροί έχουν ποσοστό λειτουργίας κάτω από 15% χρειάζεται προετοιμασία του αρρώστου για αντιμετώπιση της ΧΝΝ με αιμοκάθαρση, δηλαδή κάθαρση του αίματος από τοξικές ουσίες, όπως είναι η ουρία αίματος, με πρόγραμμα θεραπείας τρεις φορές τουλάχιστον εβδομαδιαίως.

Παρότι οι ασθενείς υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση, τα επίπεδα P στο αίμα τους παραμένουν υψηλά και για να χαμηλώνουν χορηγούμε στους ασθενείς μας φάρμακα ειδικά που ονομάζονται δεσμευτικά του φωσφόρου.

Δηλαδή, τα φάρμακα αυτά, όπως η σεβελαμέρη , το ανθρακικό ή οξεικό ασβέστιο και το ανθρακικό Λανθάνιο δεσμεύουν τον P των τροφών στο έντερο και έτσι δεν επιτρέπουν την απορρόφησή του και την αύξηση των επιπέδων αυτού στο αίμα.

Ο φωσφόρος αυξάνεται στο αίμα πρώιμα, δηλαδή πριν ο ασθενής φθάσει στο τελικό στάδιο της ΧΝΝ και στη θεραπεία με αιμοκάθαρση.

Εκτός της παραθορμόνης, που όπως αναφέρθηκε έχει σχέση με τον μεταβολισμό του φωσφόρου, αλλά και του ασβεστίου αίματος, έχει βρεθεί ότι και άλλες ορμόνες, όπως η ενεργός βιταμίνη D(D3) και ο αυξητικός παράγοντας των ινοβλαστών (FGF-23) σχετίζονται με τα παραπάνω.

Η ενεργός βιταμίνη D3 έχει ως δράση την απορρόφηση από το έντερο του ασβεστίου και τη φυσιολογική ασβέστωση και μετάλλωση των οστών.

Στη ΧΝΝ όμως, τα επίπεδα της D3 ελαττώνονται λόγω νεφρικής βλάβης, γιατί η τελική σύνθεση της D3 γίνεται στους νεφρούς. Η έλλειψη δράσης της D3 σε συνδυασμό με την αυξημένη παραθορμόνη αίματος, που προκαλεί απορρόφηση του Ca των οστών, έχουν σαν αποτέλεσμα την εμφάνιση της οστικής νόσου των νεφροπαθών ασθενών και γενικά την εμφάνιση της κλινικής εικόνας του δευτεροπαθούς υπερπαραθυρεοειδισμού.

Η FGF-23 παρεμβαίνει στον μεταβολισμό του P προκαλώντας αποβολή του P από τα ούρα όταν τα επίπεδα του P είναι αυξημένα.

Στη ΧΝΝ που έχουμε σοβαρή νεφρική βλάβη και κατακράτηση P υπάρχουν και αυξημένα επίπεδα FGF-23, τα οποία σε συνδυασμό με τη βιταμίνη D3 και την παραθορμόνη επηρεάζουν τον συνολικό μεταβολισμό του P με τρόπο που δεν είναι απόλυτα γνωστός μέχρι σήμερα.

Έχει βρεθεί σε μεγάλου εύρους επιδημιολογικές μελέτες, ότι η υπερφωσφαταιμία συνδέεται με την αυξημένη θνησιμότητα και ότι όταν κρατούμε μειωμένα και σταθερά τα επίπεδα του P στο αίμα με τη χορήγηση φαρμακευτικών ουσιών, όπως είναι η σεβελαμέρη η αυξημένη θνησιμότητα μειώνεται σημαντικά.

Η επιδημιολογία της βιταμίνης D στη ΧΝΝ έχει προκαλέσει έκπληξη τα τελευταία χρόνια, καθότι η χορήγησή της σε ασθενείς με ΧΝΝ και υπερπαραθυρεοειδισμό συνδέεται με καλύτερη επιβίωση αυτών των ασθενών σε σχέση με αυτούς που δεν έχουν λάβει ως θεραπεία με βιταμίνη D.

Η επασβέστωση των αγγείων των ασθενών προκαλεί αρτηριοσκλήρυνση και συχνά καρδιαγγειακό θάνατο εξαιτίας της εμφάνισης πολλών καρδιαγγειακών επιπλοκών.

Η υπερφωσφαταιμία που αναφέρθηκε πιο πάνω έχει σχέση με την πρώιμη επασβέστωση των αγγείων, γι΄ αυτό και χρειάζεται συνεχή και σταθερή χρόνια αντιμετώπιση, με τη σύσταση ειδικού διαιτολογίου χαμηλής περιεκτικότητας σε φώσφορο (ελάττωση γαλακτοκομικών, κρέατος, ψαριών κλπ) και τη χορήγηση ειδικής φαρμακευτικής αγωγής.

12^η Επιστημονική Εκδήλωση του Ελληνικού Κολλέγιου Νεφρολογίας και Υπέρτασης

Στη 12η Επιστημονική Εκδήλωση του Ελληνικού Κολλέγιου Νεφρολογίας και Υπέρτασης που πραγματοποιήθηκε στο Βόλο, στις 16-17 Ιανουαρίου, συντονιστές ήταν οι κ.κ Δημήτριος Γρέκας και Δημήτριος Χατζηγιαννακός, ενώ στην Τελετή Έναρξης του Σεμιναρίου έγιναν προσφωνήσεις από τους επίσημους προσκεκλημένους άρχοντες της Θεσσαλικής Πολιτείας.

Aκολούθησε η διάλεξη του Καθηγητή Αρχιτεκτονικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Κωνσταντίνου Οικονόμου με θέμα ‘Πηλιορείτικη Κληρονομιά’.

Πηγές:
Ελληνικό Κολλέγιο Νεφρολογίας και Υπέρτασης