Πώς αντιμετωπίζουμε την απώλεια και το πένθος

Αυτό το άρθρο έχει ως σκοπό να σας δώσει μερικές χρήσιμες πληροφορίες για την απώλεια και το πένθος, κυρίως όσον αφορά στη φυσική απώλεια. Θα αναφερθούν παράγοντες που εμπλέκονται και διαμορφώνουν την εμπειρία της απώλειας, τα χαρακτηριστικά του πένθους και πιθανοί τρόποι διαχείρισής του μέχρι την επούλωση.

Έρευνες δείχνουν ότι η κατανόηση της διαδικασίας του πένθους λόγω της απώλειας βοηθάει σημαντικά στην πληρέστερη και καλύτερη αντιμετώπισή του. Όταν γνωρίζεις ότι οι άνθρωποι που πενθούν έχουν παρόμοιες σκέψεις και συναισθήματα και σωματικές αντιδράσεις με σένα, τότε κατανοείς ότι αυτό που σου συμβαίνει είναι απόλυτα φυσιολογικό.

Υπάρχουν σημαντικές ερευνητικές ενδείξεις που υποστηρίζουν πως αν δεν πενθήσουμε στον καιρό της απώλειας ή λίγο μετά, τότε το πένθος μπορεί να συσσωρευτεί μέσα μας. Αυτό μπορεί μακροπρόθεσμα να προκαλέσει συναισθηματικές δυσκολίες ή ακόμα και σωματική ασθένεια (BUPA, 2005).

 Η απώλεια αποτελεί μέρος της ζωής. Ο κάθε άνθρωπος ωστόσο αντιδρά στην απώλεια με τον δικό του μοναδικό τρόπο. Το πώς αντιδρά κάποιος στην απώλεια έχει να κάνει με τον συνδυασμό πολλών παραγόντων.
Για παράδειγμα:

• Από τη φύση της απώλειας. Ποιά είναι η σχέση σου με αυτόν τον άνθρωπο;
• Με ποιό τρόπο πέθανε ή τον/την έχασες; Πώς βίωσες εσύ αυτή την εμπειρία;
• Από την ξεχωριστή σου μοναδική προσωπικότητα και το προσωπικό σου στυλ αντιμετώπισης και προσαρμογής στην απώλεια.
• Από τις προσωπικές σου εμπειρίες απώλειας που έχεις βιώσει.
• Από το τι έχεις μάθει ή βιώσει για την απώλεια από τους γύρω σου (οικογένεια, κοινωνία, τοπικά ή και ευρύτερα).
• Από την υποστήριξη που έχεις δεχθεί ή δεν έχεις δεχθεί βιώνοντας την απώλεια και τη διαδικασία του πένθους.
• Από την προσωπική σου κοσμοθεωρία και τους πολιτισμικούς παράγοντες που σε έχουν επηρεάσει ή που έχεις υιοθετήσει. Ποια είναι η θεωρία σου για τη ζωή και τον θάνατο; Ποια είναι η σχέση σου ή όχι με το πνευματικό επίπεδο;

Όταν ένα αγαπημένο σε μας πρόσωπο πεθαίνει δεν αισθανόμαστε ότι το έχουμε χάσει ή θα μας λείψει μόνο σε σωματικό επίπεδο. Αισθανόμαστε επίσης ότι χάνουμε και όλες τις στιγμές που θα μπορούσαμε να ζήσουμε και να μοιραστούμε με αυτόν τον άνθρωπο στο μέλλον.

Έτσι ο πόνος της απώλειας έχει να κάνει και με το ότι μας λείπει η παρουσία του ανθρώπου που χάσαμε, σε όλα τα επίπεδα.

Η λέξη ‘πένθος’ περιγράφει τα συναισθήματα και τις αισθήσεις που συνοδεύουν συνήθως την απώλεια ενός αγαπημένου σε μας προσώπου. Η περίοδος του πένθους συνοδεύεται από περίπλοκες ψυχοσωματικές αντιδράσεις που μπορεί να είναι και πολύ επώδυνες, μπορούν όμως να ξεπεραστούν μέσα από το βίωμά τους.

Σε συναισθηματικό επίπεδο, κατά τη διάρκεια του πένθους, μπορεί να βιώσεις κάποιο/α από τα παρακάτω:

• Μούδιασμα- την αίσθηση ότι τίποτα από αυτό που ζεις δεν είναι αληθινό, απλά το φαντάζεσαι.
• Την προσδοκία ότι ο άνθρωπος που έφυγε θα επιστρέψει.
• Έλλειψη προσοχής ή δυσκολία να θυμηθείς πράγματα που έκανες ή έγιναν λίγο πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την απώλεια.
• Συναισθήματα θυμού, απόγνωσης, οργής, αίσθηση αδικίας γι’αυτό που ζεις.
• Συναισθήματα μεγάλου κενού και μοναξιάς.
• Συναισθήματα ενοχής – ‘θα μπορούσα να είχα κάνει περισσότερα’, ‘θα μπορούσα να συμπεριφερθώ καλύτερα’.

Μερικά από τα σωματικά συμπτώματα του πένθους μπορεί να είναι τα εξής:

• Δυσκολίες στον ύπνο- δυσκολία να σε πάρει ο ύπνος, διακοπές του ύπνου κατά τη διάρκεια της νύχτας.
• Απώλεια ή αύξηση βάρους – λίγη ή υπερβολική κατανάλωση φαγητού.
• Χαμηλή ενέργεια και ζωτικότητα, αίσθηση κούρασης.
• Πονοκέφαλοι, πόνοι στο στήθος.
• Διαταραχές στο στομάχι και στο πεπτικό σύστημα.
• Απώλεια μαλλιών.

Ποιοι τρόποι/στρατηγικές μπορούν να σε βοηθήσουν κατά τη διάρκεια του πένθους;

Ο θάνατος είναι μέρος της ζωής. Το να προσκολληθεί κανείς στη φάση του πένθους ή το να αρνηθεί να πενθήσει δεν θα φέρει πίσω στη ζωή το αγαπημένο πρόσωπο. Το να αφεθείς στην διαδικασία του πένθους, όμως και να το βιώσεις μαζί με την βοήθεια των άλλων είναι κάτι που μπορεί να σου προσφέρει ανακούφιση και παρηγοριά.

Παρακάτω αναφέρονται μερικές προτάσεις που μπορούν, ίσως, να βοηθήσουν στο να ‘πενθήσεις καλά’:

Φροντίζοντας τον εαυτό σου μέσω της προσωπικής έκφρασης

• Το να μιλήσεις. Είναι πολύ σημαντικό και σου αξίζει να μοιραστείς τις σκέψεις και τα συναισθήματά σου γύρω από την απώλεια με αγαπημένους σου ανθρώπους που μπορούν να ακούσουν και να σεβαστούν αυτό που περνάς.
• Το να δημιουργήσεις. Θα μπορούσες να δημιουργήσεις ένα προσωπικό έργο τέχνης, ή κάτι που να σχετίζεται με ένα αγαπημένο σου χόμπι ή ασχολία.
• Το να γράψεις. Μπορεί να θελήσεις να γράψεις ένα προσωπικό ημερολόγιο και μέσα από εκεί να εκφράσεις όλες τις σκέψεις και τα συναισθήματά σου.
• Το να θυμάσαι. Ποιες ήταν οι πιο όμορφες στιγμές που είχες ζήσει με το αγαπημένο σου πρόσωπο; Με ποιόν τρόπο θα ήθελες ίσως να το τιμήσεις; Με ποιόν τρόπο θα ήθελες να παραμείνει ζωντανός/η στη μνήμη σου;

Φροντίζοντας τη φυσική σου υγεία

• Το να κοιμάσαι αρκετά. Ακόμα κι αν έχεις δυσκολίες στον ύπνο είναι σημαντικό να αναπληρώνεις τις ώρες που έχασες και να ξεκουράζεσαι.
• Το να αποφεύγεις χημικές ουσίες και αλκοόλ. Η χρήση χημικών ουσιών και αλκοόλ και ουσίες όπως η καφεΐνη και η νικοτίνη συνήθως δεν είναι βοηθητικές. Προτίμησε ένα ζεστό τσάι, χαμομήλι ή γάλα, που μπορούν να σε βοηθήσουν να χαλαρώσεις.
• Το να ασκείσαι συστηματικά. Έρευνες έχουν δείξει ότι ακόμα και η πιο ήπια σωματική άσκηση, όπως ο περίπατος, βοηθάει σημαντικά στην αύξηση της ζωτικότητας και της ενέργειας.
• Το να τρως καλά. Ακόμα κι αν η ποιότητα της διατροφής σου είναι το τελευταίο πράγμα στο μυαλό σου είναι πολύ σημαντικό να το προσέξεις.

Φροντίζοντας τον συναισθηματικό σου εαυτό

• Το να ψυχαγωγείσαι. Ακόμα κι αν δεν έχεις όρεξη για διάφορες μορφές ψυχαγωγίας ή διασκέδασης είναι σημαντικό να δώσεις στον εαυτό σου φροντίδα και ευχαρίστηση. Για παράδειγμα το θέατρο, το σινεμά, ένα δείπνο έξω μαζί με φίλους, το να ακούσεις την αγαπημένη σου μουσική ή το να σου κάνουν μασάζ μπορεί να είναι πολύ βοηθητικό.
• Το να συγχωρέσεις. Μπορεί να αισθάνεσαι θυμό για τον άνθρωπο που έφυγε ή ενοχή για τα πράγματα που πιστεύεις ότι δεν έκανες. Είναι σημαντικό να συγχωρέσεις και το πρόσωπο που έφυγε και τον εαυτό σου. Διοχέτευσε την ενέργειά σου σε κάτι θετικό.
• Το να σχεδιάζεις για το μέλλον. Το να προγραμματίσεις διακοπές ή μια γιορτή ή συνάθροιση μπορεί να προκαλέσει συναισθηματική φόρτιση. Συζήτησε με τους αγαπημένους σου ανθρώπους και αποφάσισε αν και πώς θα ήθελες να αλλάξεις τις συνήθειες και τις παραδόσεις της οικογένειας ή τις δικές σου.
• Το να βρεις την καλύτερη υποστήριξη που χρειάζεσαι για τον εαυτό σου. Σου αξίζει να βρεις και να απολάβεις την καλύτερη δυνατή βοήθεια για σένα κατά τη διάρκεια του πένθους σου. Συνήθως οι περισσότεροι γύρω μας θέλουν να βοηθήσουν αλλά δεν ξέρουν πώς.

 Συμβουλές

• Προτίμησε, λοιπόν, τη βοήθεια που σε κάνει να αισθάνεσαι ‘καλά’.
• Απόφευγε πιεστικές παραινέσεις, όπως να το ‘ξεπεράσεις’ σύντομα και βιαστικά ή όσους δεν σέβονται, περιγελούν ή υποτιμούν αυτό που ζεις.
• Έκφρασε στους αγαπημένους σου με ποιόν τρόπο θα ήθελες να σε βοηθήσουν.
• Συνήθως η στήριξη των φίλων και αγαπημένων προσώπων είναι πολύτιμη. Πολλοί άνθρωποι επίσης επιλέγουν και επιζητούν την επιπρόσθετη βοήθεια και στήριξη από επαγγελματίες όπως ψυχολόγους, συμβούλους, ιερείς κτλ.
• Σε κάθε περίπτωση επέλεξε τον καλύτερο και πιο φερέγγυο τρόπο για σένα. Δυστυχώς, υπάρχουν και περιπτώσεις όπου κάποιοι άνθρωποι ίσως προσπαθήσουν να χρησιμοποιήσουν την κατάσταση που ζεις για δικό τους όφελος.