Ο τρόπος και ο χρόνος εκτέλεσης καθημερινών λειτουργιών, όπως το μαγείρεμα για το μεσημεριανό γεύμα, η προετοιμασία του πρωινού καφέ ή ενός απογευματινού σνακ, μπορεί να φανερώσει πρώιμα σημάδια νοητικής έκπτωσης σχετιζόμενης με τη νόσο Alzheimer.

Ερευνητές του Ινστιτούτου Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών, στο Εθνικό Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ - ΙΠΤΗΛ) στη Θεσσαλονίκη αναζήτησαν καινοτόμα εργαλεία αξιολόγησης νοητικών λειτουργιών και κατέληξαν σε σημαντικά συμπεράσματα, στο πλαίσιο πρωτοποριακής μελέτης, τα ευρήματα της οποίας δημοσιεύτηκαν πριν από λίγες ημέρες.

Η μελέτη, που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού ερευνητικού έργου RADAR-AD, είναι η πρώτη στην Ελλάδα που χρησιμοποιεί εγκαταστάσεις «έξυπνου σπιτιού» με συμμετέχοντες προκλινικών σταδίων στο φάσμα της νόσου Alzheimer και μελετάει μέσω απλών καθημερινών δραστηριοτήτων με τη χρήση αισθητήρων, ελλείματα που σχετίζονται με τη καθημερινή λειτουργικότητα.

Η μεταδιδακτορική ερευνήτρια του Ινστιτούτου, νευροψυχολόγος, Ιουλιέττα Λαζάρου (φωτογραφία), μιλάει στο iatronet.gr για τα ευρήματα της μελέτης και για την προοπτική να αποτελέσουν χρήσιμα εργαλεία για την έγκαιρη και αξιόπιστη διάγνωση πρώιμων μορφών άνοιας.

Το πλαίσιο

Η αξιολόγηση των νοητικών λειτουργιών καθώς και των ελλειμμάτων που σχετίζονται με την καθημερινή λειτουργικότητα είναι ζωτικής σημασίας για την πρόωρη διάγνωση και τον έγκαιρο εντοπισμό της νοητικής έκπτωσης σχετιζόμενης με τη νόσο Alzheimer όπως αυτή της Ήπιας Νοητικής Διαταραχής (ΗΝΔ), αλλά και της Υποκειμενικής Νοητικής Διαταραχής (ΥΝΔ). Η ΗΝΔ αποτελεί πρώιμο στάδιο της νόσου Alzheimer, ενώ η ΥΝΔ βρίσκεται ένα στάδιο χαμηλότερα και αφορά άτομα που ενώ φαίνονται υγιή σε όλα τα κλινικά και νευρολογικά εργαλεία αξιολόγησης, έχουν τα ίδια την υποκειμενική παρατήρηση ότι ξεχνούν. "Βιβλιογραφικά, άτομα σε αυτό το στάδιο φαίνεται πως μετά από 6 χρόνια εξελίσσονται στο επόμενο στάδιο", αναφέρει η κ. Λαζάρου.

Αν και σε παγκόσμιο επίπεδο γίνονται συνεχείς προσπάθειες ώστε να ανακαλυφθούν δείκτες που θα συμβάλουν στην πρώιμη διάγνωση, οι μέχρι σήμερα μέθοδοι αξιολόγησης δεν επαρκούν για τον εντοπισμό των ατόμων που βρίσκονται στα προκλινικά στάδια και δυσκολεύονται να ανιχνεύσουν τις μικρές αυτές αλλαγές που θα βοηθήσουν έγκαιρα τους κλινικούς. Η πρόοδος της τεχνολογίας φαίνεται να συμβάλλει ολοένα και περισσότερο στη λύση αυτού του προβλήματος.

Η μελέτη

Στην εγκατάσταση του "Έξυπνου Σπιτιού" που υπάρχει στο ΕΚΕΤΑ, οι ερευνητές τοποθέτησαν κατάλληλους αισθητήρες για την παρακολούθηση δραστηριοτήτων που σχετίζονται με την καθημερινή λειτουργικότητα. Με τη συνδρομή της Ελληνικής Εταιρείας Νόσου Alzheimer και Συναφών Διαταραχών, κλήθηκαν εθελοντές να ζήσουν μια μέρα στο σπίτι, ή και να διανυκτερεύσουν σε αυτό, εκτελώντας τρεις συγκεκριμένες καθημερινές λειτουργίες:

  • Προετοιμασία γεύματος.
  • Προετοιμασία αφεψήματος (καφέ/τσαγιού).
  • Προετοιμασία σνακ.

Οι συνολικά 36 συμμετέχοντες ανήκαν σε τρεις ομάδες: α) υγιείς, β) άτομα με Ήπια Νοητική Διαταραχή και γ) άτομα με Υποκειμενική Νοητική Διαταραχή. Στη διάρκεια της παραμονής τους, ενθαρρύνθηκαν να νιώθουν τον χώρο σαν το σπίτι τους, ενώ τους δόθηκαν οδηγίες για την εκτέλεση των τριών λειτουργιών, με συγκεκριμένα γραπτά βήματα και ετικέτες - οδηγούς σε σημεία ενδιαφέροντος (π.χ. ντουλάπια, συρτάρια κ.ά.).

Μέσω πλατφόρμας που αναπτύχθηκε στα πλαίσια του έργου, οι ερευνητές ανέλυσαν παραμέτρους που κατέγραψαν οι αισθητήρες, οι οποίες σχετίζονταν με τον συνολικό χρόνο που χρειάστηκαν για την ολοκλήρωση κάθε μιας από τις λειτουργίες, τα πρόσθετα βήματα που πραγματοποιήθηκαν ή αυτά που παραλήφθηκαν, η επαναληψιμότητα κάποιων ενεργειών (π.χ. το άνοιγμα/κλείσιμο του ψυγείου ή ενός ντουλαπιού) κ.ά.

Ευρήματα

Τα αποτελέσματα της μελέτης έδειξαν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ της ομάδας των υγιών και των ομάδων ΥΝΔ και ΗΝΔ, κυρίως σε ό,τι αφορά τη διαδικασία παρασκευής του μεσημεριανού γεύματος και μικρότερες διαφορές στις άλλες δύο εργασίες. Ενδεικτικά, στην προετοιμασία σνακ η ομάδα με ήπια νοητική διαταραχή χρειάστηκε περισσότερο χρόνο κατά τη χρήση της πόρτας του ψυγείου και του ντουλαπιού τροφίμων. Δεν παρατηρήθηκαν διαφορές μεταξύ των δύο ομάδων με πρώιμα στάδια (ΥΝΔ και ΗΝΔ).

"Ο χρόνος εκτέλεσης μιας εργασίας ή δραστηριότητας παίζει πολύ σημαντικό ρόλο, καθώς όσο προχωράμε στη νόσο Alzheimer χρειαζόμαστε περισσότερο χρόνο για να εκτελέσουμε μια σύνθετη δραστηριότητα", αναφέρει η κ. Λαζάρου, εξηγώντας πως οι μεγαλύτερες διαφοροποιήσεις παρατηρήθηκαν στην προετοιμασία γεύματος, καθώς αυτή είναι μια πιο σύνθετη εργασία από τις άλλες δύο, την προετοιμασία καφέ ή ενός σνακ. "Το μαγείρεμα εμπλέκει πολλές γνωστικές παραμέτρους στην εκτέλεση: Χρειάζεται για παράδειγμα να επιλέξεις το σωστό σκεύος για την περίσταση κάτι που αφορά τη διακριτική ικανότητα", σημειώνει και προσθέτει: "Για να ποσοτικοποιήσουμε τις μετρήσεις μας, παρατηρήσαμε την επαναληψιμότητα στα βήματα. Κάποιοι άνοιγαν πιο πολλές φορές το ντουλάπι, ή χρειάζονταν ώρα με ανοιχτό ντουλάπι - εκεί έχουμε το κομμάτι της διαμοιρασμένης προσοχής - ή παρέλειπαν κάποια βήματα, όπως να πετάξουν στον κάδο τα απορρίμματα από τις συσκευασίες".

Συμπεράσματα

Σύμφωνα με τους ερευνητές του ΕΚΕΤΑ - ΙΠΤΗΛ, η συγκεκριμένη προσέγγιση με τη χρήση σύγχρονων τεχνολογιών μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικές βελτιώσεις στον τομέα της πρώιμης διάγνωσης της νόσου Alzheimer, καθώς δίνει τη δυνατότητα εξ αποστάσεως παρακολούθηση σε προκλινικά στάδιαμ ανοίγοντας δρόμους για πιο αποτελεσματικές και πρακτικές εφαρμογές στην αντιμετώπιση της νόσου.

"Η τεχνολογία μας βοηθάει στο να έχουμε μια αντικειμενική παρατήρηση για να αξιολόγηση των ελλειμμάτων στην καθημερινή λειτουργικότητα. Αφετέρου μας κάνει να μπορούμε να αξιολογήσουμε έναν άνθρωπο και εξ αποστάσεως, αποφορτίζοντας κλινικές και εξωτερικά ιατρεία", επισημαίνει η νευροψυχολόγος και συμπληρώνει: "Επίσης, οι ίδιοι οι ασθενείς δεν νιώθουν ότι εξετάζονται και δεν στρεσσάρονται, γεγονός που μειώνει την πιθανότητα ψευδώς θετικών αποτελεσμάτων, λόγω άγχους και στρες του εξεταζόμενου".

Η επιστημονική ομάδα της μελέτης αποτελείται από τον ερευνητή Α’ βαθμίδας και διευθυντή του ΙΠΤΗΛ Ιωάννη Κομπατσιάρη, ερευνητή Β’ Σπύρο Νικολόπουλο, την ομότιμη καθηγήτρια του Τμήματος Ιατρικής του ΑΠΘ, Μάγδα Τσολάκη και τους ερευνητές: Μαργαρίτα Γραμματικοπούλου, δρ Ιουλιέττα Λαζάρου, Βασίλη Αλεπόπουλο, Λάμπρο Μπαλταδώρο, Βαγγέλη Οικονόμου και δρ Θάνο Σταυρόπουλο.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Άρση των έκτακτων υγειονομικών μέτρων προστασίας της Δημόσιας Υγείας κατά της CoViD
Νέα εκστρατεία ενημέρωσης για την ατοπική δερματίτιδα
Πώς μπορεί η βιταμίνη D να βελτιώσει την ανοσία έναντι του καρκίνου [μελέτη]