Ο κοντινότερος «πρόγονος» του ιού SARS-CoV-2 εντοπίστηκε σε πεταλοειδείς νυχτερίδες στη νοτιοδυτική Κίνα και στο Βόρειο Λάος, περίπου 10 χρόνια πριν εμφανιστεί σε ανθρώπους στη Γιουχάν της Κίνας και προκαλέσει στη συνέχεια την παγκόσμια υγειονομική κρίση. Αυτή η μεταφορά έγινε σε απροσδόκητα μικρό χρόνο και είναι αδύνατο να αποδοθεί στις φυσικές μετακινήσεις των νυχτερίδων από μια περιοχή στην άλλη. Μια ανάλογη διαδρομή, λίγο μικρότερης απόστασης, είχε κάνει ο SARS-CoV1, (o κορωνοϊός σοβαρού οξέος αναπνευστικού συνδρόμου - SARS που προκάλεσε την επιδημία του 2002-2003) σχεδόν δύο δεκαετίες νωρίτερα, πιθανότατα μέσω της μοσχογαλής, ενός θηλαστικού που λειτούργησε ως ενδιάμεσος ξενιστής.

Επιστήμονες από διάφορα ερευνητικά ινστιτούτα του κόσμου, ανέλυσαν δείγματα 250 διαφορετικών ιών τύπου SARS-CoV που έχουν αναγνωριστεί ως σήμερα κι εντόπισαν κομμάτια τους που μοιράζονται πρόσφατους κοινούς προγόνους. Έκαναν μια σύγκριση των διαδρομών που φαίνεται πως ακολούθησαν οι δύο κορωνοϊοί, από τις νυχτερίδες στους ανθρώπους, τις οποίες αποτύπωσαν στον χάρτη.

Ο εξελικτικός βιολόγος, μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Τόκιο, Σπύρος Λύτρας (φωτογραφία), εξηγεί στο iatronet.gr τη μεθοδολογία και τα ευρήματα της μελέτης, τα οποία απομακρύνουν ακόμη περισσότερο το ενδεχόμενο ο κορωνοϊός να είναι προϊόν κάποιου εργαστηρίου και ενισχύουν την κυρίαρχη εκτίμηση ότι η μεταφορά του στον άνθρωπο έγινε μέσω ενός θηλαστικού - ενδιάμεσου ξενιστή, που πιθανότατα πουλήθηκε στην ανοικτή αγορά της Γιουχάν.

Η απουσία δειγμάτων ζώων κατά την κρίσιμη περίοδο του 2019 στερεί σημαντικούς κρίκους από την αλυσίδα των γεγονότων που οδήγησαν στην πανδημία. Ωστόσο, ακόμη και αν το παζλ δεν συμπληρωθεί ποτέ στο σύνολό του, η όσο το δυνατό πιο καθαρή εικόνα θα βοηθήσει στην πρόληψη και στην καλύτερη προετοιμασία για την επόμενη πανδημία, ίσως για τον «SARS-CoV-3» που μπορεί να υπάρχει εκεί έξω.

Οι διαδρομές SARS-CoV-1 και SARS-CoV-2

"Κάναμε έναν παραλληλισμό των διαδρομών του SARS-CoV-2 που εμφανίστηκε το 2019 και του SARS-CoV-1 που είχε εμφανιστεί το 2002-2003, επειδή η εξέλιξή τους είναι παρόμοια", λέει στο iatronet.gr o κ. Λύτρας, και εξηγεί. "Αναλύοντας διαφορετικά κομμάτια του γονιδιώματος των ιών εντοπίσαμε ότι αυτοί βρίσκονταν σε νυχτερίδες πολύ λίγα χρόνια πριν περάσουν στους ανθρώπους. Δεν ξέρουμε τι έγινε στο ενδιάμεσο. Είδαμε όμως στον χάρτη πού ήταν αυτός ο κοντινότερος πρόγονος, για παράδειγμα 10 χρόνια πριν τον βρούμε στον άνθρωπο, και διαπιστώσαμε πως μετακινήθηκε πολύ πιο γρήγορα από όσο θα μπορούσε μέσω των μετακινήσεων των πληθυσμών των νυχτερίδων. Κι αυτό έγινε και στους δύο ιούς".

Όπως φαίνεται στον χάρτη - γραφική περίληψη που συνοδεύει τη δημοσίευση, οι διαδρομές των δύο ιών είναι λίγο διαφορετικές, αλλά έχουν ως κοινά χαρακτηριστικά την σχετική γειτνίαση των περιοχών των κοντινών προγόνων και την απόσταση άνω των 1.000 χιλιομέτρων που διένυσαν (σε διαφορετικές κατευθύνσεις) μέχρι την εμφάνισή τους στον άνθρωπο.

Ο SARS-CoV-1 (με μπλε χρώμα στο χάρτη) βρισκόταν σε νυχτερίδες κυρίως στην ΝοτιοΔυτική Κίνα πριν εντοπιστούν στην Γουανγκζού στην ΝοτιοΚεντρική Κίνα, ενώ ο SARS-CoV-2 (με κόκκινο χρώμα) ήταν λίγο νοτιότερα, στα σύνορα Κίνας - Λάος, πριν «ταξιδέψει» σε μεγαλύτερη απόσταση βορειοανατολικά προς τη Γιουχάν.

"Τους ιούς τύπου SARS-CoV1 και 2 τους βρίσκουμε μόνο σε ένα συγκεκριμένο είδος νυχτερίδων, οι οποίες είναι κάπως μικρές και μεταδίδονται σε μικρές αποστάσεις", λέει ο εξελικτικός βιολόγος, διευκρινίζοντας ότι "αλλάζουν σπηλιές, δεν μένουν στην ίδια, η μετάδοση γίνεται, αλλά φαίνεται ότι γίνεται σιγά σιγά, με τις μετακινήσεις από τη μια σπηλιά στην άλλη, κοντινή της. Αυτό θέλει πολύ περισσότερο χρόνο για να φτάσει από το Λάος μέχρι το Γιουχάν".

Ο μυστηριώδης ενδιάμεσος ξενιστής

Υπό την αίρεση πως δεν μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο να έγινε η μεταφορά με κάποιο ανθρώπινο μέσο, π.χ. με κάποια νυχτερίδα (φωτογραφία) που μπήκε σε τρένο, το πιο ισχυρό σενάριο, που ενισχύεται με την συγκεκριμένη μελέτη, είναι να υπήρξε ένας ενδιάμεσος ξενιστής.

Ένα είδος μοσχογαλής της Ασίας (φωτογραφία), "ενοχοποιείται" βάσει ισχυρών ενδείξεων ως το θηλαστικό που λειτούργησε ως ενδιάμεσος για τη μεταφορά του SARS-CoV-1 το 2002-2003 από τις νυχτερίδες στους ανθρώπους. "Μερικούς μήνες μετά την εμφάνιση σε ανθρώπους βρήκαν μοσχογαλές σε αγορές που είχαν τον ιό. Επίσης, γνωρίζουμε μια εντυπωσιακή ιστορία το 2004, όταν μεταδόθηκε ξανά ο ιός: Όταν πήραν το ιστορικό ενός ασθενή και είπε πως είχε επισκεφθεί ένα συγκεκριμένο εστιατόριο, βρήκαν μοσχογαλές που είχαν τον ιό, μέσα σε κλουβί, μέσα στο εστιατόριο!", αναφέρει ο κ.Λύτρας.

Αναφορικά με τον SARS-CoV-2, κάποια δείγματα DNA έχουν "δείξει" ως πιθανό ενδιάμεσο ένα άλλο θηλαστικό, το λεγόμενο raccoon dog (φωτογραφία), που όπως και η μοσχογαλή χρησιμοποιείται για την γούνα του, αλλά ενίοτε και για τροφή για τους ανθρώπους.

Γιατί είναι σημαντικό να ξέρουμε τι έγινε

Τα ευρήματα της μελέτης απομακρύνουν περισσότερο το ενδεχόμενο ο ιός που προκάλεσε την πανδημία να είναι προϊόν κάποιου ερευνητικού εργαστηρίου. "Όσο κάνουμε αναλύσεις και μελετάμε καινούργια δεδομένα, βλέπουμε ουσιαστικά ότι οι δύο αυτοί ιοί έχουν παραλληλισμούς και προέρχονται από τις νυχτερίδες. Βρίσκουμε καινούργιους ιούς στις νυχτερίδες που είναι πιο κοντινοί στον SARS-CoV-1 και SARS-CoV-2 απ΄ ό,τι ξέραμε πριν, που σημαίνει ότι υπάρχει ένας κοντινότερος σχετικός ιός κάπου στις νυχτερίδες", αναφέρει ο κ. Λύτρας, επισημαίνοντας πως η τελευταία διαπίστωση έχει ιδιαίτερη αξία για την προετοιμασία απέναντι στην επόμενη πανδημία.

"Όσο περισσότερα ξέρουμε για το τι υπάρχει εκεί έξω, τόσο καλύτερα προετοιμασμένοι είμαστε. Υπάρχουν εργαστήρια πια που κάνουν έρευνες πάνω στο πώς θα δημιουργηθούν εμβόλια για ιούς που δεν έχουν περάσει ακόμα στους ανθρώπους, αλλά ξέρουμε ότι υπάρχουν σε ζώα. Αυτό είναι ένα μεγάλο κομμάτι έρευνας μετά την πανδημία", υπογραμμίζει, προσθέτοντας: "Τον ένα χρόνο που κάναμε μέχρι το εμβόλιο κατά του SARS-CoV-2, που ήταν ούτως ή άλλως εντυπωσιακός χρόνος, υπάρχουν παγκόσμιοι οργανισμοί που προσπαθούν να χρηματοδοτήσουν έρευνα για να τον μειώσουν σε 100 μέρες. Δηλαδή να υπάρχει ήδη η απαραίτητη έρευνα πριν την εμφάνιση του ιού στους ανθρώπους, ώστε σε 100 μέρες να έχουμε και το εμβόλιο".

Στο εργαστήριο όπου απασχολείται ο Έλληνας ερευνητής βρίσκεται τώρα ανοιχτή μελέτη για τις περιόδους του χρόνου που ευνοούν την ευκολότερη μετάδοση των ιών από τις νυχτερίδες. "Ξέρουμε ότι το συγκεκριμένο είδος έχει αυξημένο ιικό φορτίο αυτών των ιών μετά την εγκυμοσύνη και όταν αποκτήσουν τα μωρά τους. Είναι κάτι που θα περίμενε κανείς, αλλά είναι καλύτερο να το έχουμε αποδείξει", καταλήγει.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Κουραμπιέδες, μελομακάρονα και μια αίσθηση ανεκπλήρωτου
Το πρώτο και μοναδικό βιο - ομοειδές φάρμακο για την πολλαπλή σκλήρυνση μπαίνει στις ΗΠΑ
Ι. Βαρδακαστάνης: Το αναπηρικό κίνημα συνεχίζει να αγωνίζεται και να διεκδικεί