Πριν από λίγες μέρες, οχιά δάγκωσε 77χρονη Γαλλίδα τουρίστρια σε παραλία της Αλοννήσου. Σύμφωνα με μαρτυρίες διασωστών, η γυναίκα υπέστη ανακοπή και αφού την επανέφεραν με ΚΑΡΠΑ, τη μετέφεραν εσπευσμένα στο νοσοκομείο του Βόλου. Στα τέλη Ιουνίου 16χρονος στη Φθιώτιδα χρειάστηκε νοσηλεία στη ΜΕΘ του νοσοκομείου Λαμίας, επίσης έπειτα από δάγκωμα οχιάς, ενώ στο νοσοκομείο «Άγιος Ανδρέας» μεταφέρθηκε στην αρχή αυτής της εβδομάδας 39χρονος που είχε την ίδια εμπειρία στη Ναύπακτο. Τις ίδιες μέρες, άνδρας μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο Τρικάλων έπειτα από δάγκωμα αράχνης του είδους μεσογειακή μαύρη χήρα.

Με αφορμή τα παραπάνω και άλλα περιστατικά κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. ο βιολόγος, διδάκτορας του Τμήματος Βιολογίας του ΑΠΘ, Ηλίας Στραχίνης, που έχει ειδίκευση στη γενετική και την οικολογία ερπετών και αμφιβίων, μιλάει στο iatronet.gr για μύθους και λανθασμένες πεποιθήσεις του κοινού, αλλά και ορισμένων επιστημόνων, αναφορικά με τη βιολογία και την επικινδυνότητά των δηλητηριωδών ειδών στην Ελλάδα, ενώ δίνει πρακτικές συμβουλές για την αναγνώρισή τους και την αντιμετώπιση πιθανού δήγματος.

Πόσο επικίνδυνη είναι η οχιά

Η οχιά απαντάται στην Ελλάδα σε πέντε είδη (Κοινή Οχιά, Οθωμανική Οχιά, Οχιά της Μήλου, Αστρίτης, Νανόχεντρα) και αναγνωρίζεται από το κοντόχοντρο σώμα της, το πολύ πλατύ κεφάλι και την κοντή ουρά που στενεύει απότομα. Μαζί με τη μεσογειακή μαύρη χήρα είναι τα μοναδικά πραγματικά επικίνδυνα δηλητηριώδη είδη της ελληνικής πανίδας.

«Κάθε δάγκωμα φιδιού δεν είναι δάγκωμα οχιάς, αλλά και κάθε δάγκωμα οχιάς δεν είναι θανατηφόρο», λέει στο iatronet.gr ο κ.Στραχίνης, αναφερόμενος σε λανθασμένες πεποιθήσεις του κόσμου όσον αφορά την πραγματική επικινδυνότητα της οχιάς, την επιθετικότητά της αλλά και στον χρόνο και τον τρόπο αντίδρασης μετά από δάγκωμα.

Όπως αναφέρεται αναλυτικά στο εγχειρίδιο τσέπης «Επικίνδυνα Φίδια & Αράχνες της Ελλάδας & της Κύπρου» που έχει εκδώσει ο ίδιος, «οι οχιές της χώρας μας έχουν μεν επικίνδυνο δάγκωμα για τον άνθρωπο, είναι όμως αρκετά λιγότερο επικίνδυνες από όσο φημολογείται». Στην πραγματικότητα, είναι αργοκίνητα ζώα, όχι επιθετικά, δεν καραδοκούν για να δαγκώσουν, αλλά φοβούνται τον άνθρωπο. «Οι οχιές θα δαγκώσουν μόνο αν πιαστούν, πατηθούν ή πλησιαστούν απειλητικά σε απόσταση μερικών δεκάδων εκατοστών, όσο περίπου το μισό μήκος του σώματός τους», σημειώνεται, ενώ τονίζεται πως ακόμη και τότε το δηλητήριο που διαθέτουν δεν είναι τόσο ισχυρό ώστε μόνο με την αυτή καθ’ αυτήν δράση του να σκοτώσει έναν άνθρωπο μέσα σε λίγα λεπτά ή ώρες, όπως πιστεύεται. Αυτό μπορεί να συμβεί με δάγκωμα φιδιών που έχουν νευροτοξικό δηλητήριο, όπως η κόμπρα, το μαύρο μάμπα κ.ά. τα οποία όμως δεν υπάρχουν στην Ελλάδα.

«Μετά από ένα δηλητηριώδες δάγκωμα οχιάς της χώρας μας διαθέτουμε υπέρ αρκετό χρόνο ώστε να διακομιστούμε εγκαίρως σε ένα νοσοκομείο για να νοσηλευτούμε. Υπό φυσιολογικές συνθήκες, ο χρόνος μέσα στον οποίο ένας υγιής άνθρωπος μπορεί να χάσει τη ζωή του από δάγκωμα οχιάς της Ελλάδας, χωρίς νοσηλεία, είναι μερικά εικοσιτετράωρα και όχι μερικά λεπτά ή μερικές ώρες, όπως συχνά φημολογείται», σημειώνεται, υπό τη διευκρίνιση, πως «αυτό δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση βέβαια ότι δεν επείγει η μεταφορά του στο νοσοκομείο». Η μοναδική περίπτωση όπου κάποιος/κάποια μπορεί να κινδυνεύει μέσα σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα, είναι αυτή της αναφυλακτικής αντίδρασης (αλλεργικού σοκ), κάτι που μπορεί άλλωστε να συμβεί με οποιοδήποτε δηλητηριώδες τσίμπημα σε αλλεργικά άτομα, όπως από μέλισσα, σκορπιό, αράχνη, κ.ά, ή ακόμα και από κατανάλωση συγκεκριμένων τροφών ή εισπνοή γύρης.

Όπως επισημαίνει ο κ. Στραχίνης, η αναφερόμενη ανακοπή της τουρίστριας στην Αλόννησο δεν μπορεί να οφείλεται στο δηλητήριο της οχιάς, που δεν έχει νευροτοξίνες, αλλά πιθανώς από τον φόβο και τον πανικό της.

Στην Ελλάδα δεν έχει καταγραφεί θάνατος από δάγκωμα οχιάς τα τελευταία χρόνια. Όπως φαίνεται στον παρακάτω πίνακα από το εγχειρίδιο του βιολόγου-ερπετολόγου, σε ένα διάστημα 23 ετών (2000-2022) καταγράφηκαν 8 θάνατοι από δάγκωμα φιδιού. Διπλάσιος αριθμός ανθρώπων (16) πέθανε στο ίδιο διάστημα από δάγκωμα σκύλου, άλλοι 29 από άλλο ζώο, 99 από μέλισσες και σφήκες, και 122 από ιογενείς λοιμώξεις που μεταφέρθηκαν από τσίμπημα κουνουπιού.

Οι πρώτες βοήθειες σε δάγκωμα φιδιού, συνοψίζονται στα παρακάτω:

  1. Παραμείνετε ψύχραιμοι
  2. Απομακρυνθείτε από το φίδι
  3. Αν δαγκώθηκε το χέρι, αφαιρέστε δαχτυλίδια, βραχιόλια, ρολόι
  4. Καθίστε ή ξαπλώστε και παραμείνετε εντελώς χαλαροί και ακίνητοι
  5. Μη σκίζετε το δέρμα, μη ρουφάτε το δηλητήριο
  6. Μη δένετε το δαγκωμένο μέλος
  7. Όχι πάγο στην πληγή

Μεσογειακή Μαύρη Χήρα

Με αφορμή το περιστατικό στα Τρίκαλα, υπήρξαν αναφορές γιατρών στον Τύπο για την αμερικανική μαύρη χήρα, η οποία είναι διαφορετικό και πολύ πιο επικίνδυνο είδος από τη μεσογειακή, που ζει στην Ελλάδα. Αποτέλεσμα είναι να καλλιεργείται κλίμα φόβου για ένα είδος που ευθύνεται για ελάχιστα περιστατικά θανάτων.

«Το ίδιο είχαμε πέρυσι με την καφέ αράχνη, που πολλοί έβγαιναν και μιλούσαν για την καφέ αράχνη ερημίτη. Αυτό είναι το είδος Loxoscelesreclusa, που δεν υπάρχει στην Ελλάδα. Εμείς έχουμε τη μεσογειακή λοξοσκέλη, που είναι συγγενικό είδος, με πολύ πιο ήπιο δηλητήριο, που δεν ευθύνεται για κανέναν θάνατο παγκοσμίως», παρατηρεί ο κ. Στραχίνης.

Όπως αναφέρει στο εγχειρίδιο, η μεσογειακή Μαύρη Χήρα είναι μικρού ως μεσαίου μεγέθους αράχνη (με μήκος σώματος έως 15 χιλιοστά), με μαύρα μικρά και λεπτά πόδια. Η κοιλιά των θηλυκών είναι αισθητά μεγάλη συγκριτικά με τον κεφαλοθώρακα και είναι συνήθως μαύρη, με 11-13 κηλίδες στο πάνω μέρος της, χρώματος κόκκινου, πορτοκαλί , κίτρινου ή άσπρου. Συχνά τη συναντάμε και σε ενιαίο ολόμαυρο χρώμα.

Το δηλητήριο της Μεσογειακής Μαύρης Χήρας είναι νευροτοξικό και αρκετά ισχυρό. τη στιγμή του δήγματος ο πόνος και η αίσθηση καψίματος στο σημείο συνήθως είναι άμεσα αισθητά. Χαρακτηριστικό του δήγματος είναι η τοπική εφίδρωση, εντοπισμένη μόνο στο άκρο που δαγκώθηκε. Στα σοβαρά περιστατικά, μέσα στις επόμενες ώρες ο πόνος αυξάνεται σημαντικά και γενικεύεται, εστιάζοντας κυρίως στην κοιλιά και στην πλάτη, ενώ μυϊκοί σπασμοί, ακαμψία και κράμπες μπορεί να εμφανιστούν σε όλο το σώμα, ακόμα και στο πρόσωπο. Άλλα συμπτώματα που μπορεί να εμφανιστούν είναι εφίδρωση, πονοκέφαλος, ταχυκαρδία, δύσπνοια, ναυτία, πυρετός, υψηλή πίεση κ.ά.

Στις περιπτώσεις που εμφανιστούν έντονα συμπτώματα όπως τα παραπάνω, η ανάγκη για ιατρική αντιμετώπιση είναι κατεπείγουσα. Σε αυτές τις περιπτώσεις η αγωγή που ακολουθείται συνήθως περιλαμβάνει και ειδικό αντιαραχνικό ορό, ο οποίος χορηγείται αποκλειστικά στο νοσοκομείο.

Το δηλητήριο της Μεσογειακής Μαύρης Χήρας μπορεί να προκαλέσει σε ευαίσθητα άτομα και αδύναμους οργανισμούς σοβαρές επιπλοκές, ή δυνητικά ακόμη και θάνατο. Παρ΄ όλα αυτά, τα περιστατικά θανάτων που έχουν καταγραφεί σε ολόκληρη την Ευρώπη μέχρι σήμερα είναι ελάχιστα και εξαιρετικά σπάνια, και στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων τα θύματα αναρρώνουν γρήγορα, χωρίς επιπλοκές.

Πρώτες βοήθειες μετά από δάγκωμα Μαύρης Χήρας

  • Καθαρίστε απαλά την πληγή με νερό και σαπούνι, αν είναι εφικτό.
  • Εφαρμόστε ψυχρό επίθεμα στην πληγή, όπως πάγο μέσα σε πετσέτα ή κάποιο ρούχο, εάν κάτι τέτοιο είναι εφικτό.
  • Μη σκίζετε το δέρμα και μην κάνετε καμία απόπειρα αφαίρεσης του δηλητηρίου.
  • Μην κόβετε την κυκλοφορία του αίματος με σφιχτές περιδέσεις.
  • Μπορείτε να χορηγήσετε παυσίπονα στο θύμα.
  • Ζητήστε εγκαίρως ιατρική βοήθεια και διακομιδή του θύματος στο νοσοκομείο (καλέστε το 166 για Ελλάδα, το 199 για Κύπρο, ή το 112 και για τις δύο χώρες). Μην αφήσετε το θύμα να οδηγήσει.

Όπως αναφέρεται, άλλα αρθρόποδα που φέρουν σχετικά ισχυρό δηλητήριο σε Ελλάδα και Κύπρο είναι οι σκορπιοί, οι σφήκες, οι μέλισσες και οι σαρανταποδαρούσες. Όμως εκτός από το ενδεχόμενο αλλεργικής αντίδρασης, το δηλητήριό τους δεν είναι ικανό να προκαλέσει σοβαρές βλάβες στον άνθρωπο και να επιφέρει τον θάνατο.

 

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Ι. Βαρδακαστάνης: Το αναπηρικό κίνημα συνεχίζει να αγωνίζεται και να διεκδικεί
Ενδυνάμωση των ασθενών: Καμπάνια ευαισθητοποίησης για την ενίσχυση υιοθέτησης της περιτοναϊκής κάθαρσης στην Ελλάδα
Πνευμονία: Βακτηριακό ένζυμο είναι πιθανό να προκαλεί μοιραίες καρδιακές επιπλοκές [μελέτη]