Επτά δρόμοι, επτά πυλώνες μπορούν να διαμορφώσουν μία νέα εποχή στην αντιμετώπιση του καρκίνου προς όφελος των ασθενών και την ικανοποίηση των αναγκών τους, που σε σημαντικό βαθμό παραμένουν απραγματοποίητες. Στο πλαίσιο των στρογγυλών τραπεζιών του 2ου Synergies Forum on Cancer της Ελληνικής Ομοσπονδίας Καρκίνου - ΕΛΛΟΚ, κορυφαίοι εμπειρογνώμονες από την Ελλάδα και το εξωτερικό ανέλυσαν καθοριστικές θεματικές που διαμορφώνουν τη νέα εποχή στην αντιμετώπιση του καρκίνου. Κάποιες από αυτές τις θεματικές είναι οι εξής: 

Οι προκλήσεις στις κλινικές μελέτες

Στο στρογγυλό τραπέζι, με τίτλο «Addressing challenges in clinical trials», η συζήτηση γύρω από τις κλινικές μελέτες στην Ελλάδα, ανέδειξε μια σειρά προκλήσεων στη διεξαγωγή τους, όπως η γραφειοκρατία, οι καθυστερήσεις και ο περιορισμός πρόσβασης των ασθενών στις μελέτες. Ακόμα, αναφέρθηκε ότι μόλις το 5% των ογκολογικών ασθενών συμμετέχουν σε μελέτες, εξαιτίας της άγνοιας, της έλλειψης πληροφόρησης και συζήτησης με τον γιατρό, καθώς και της μη παροχής επιλογών συμμετοχής. Επιπλέον, εντοπίζονται σημαντικές ανισότητες πρόσβασης των ασθενών, όπως η ηλικία, το φύλο, η εθνικότητα και ο τόπος διαμονής τους. Οι ηλικιωμένοι και οι ασθενείς με συννοσηρότητες συχνά υποεκπροσωπούνται, ενώ η χρονοβόρα διαδικασία από την έγκριση έως την ένταξη λειτουργεί αποθαρρυντικά. Τέλος, ως βασικές ευκαιρίες εξέλιξης αναδείχθηκαν η αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης, η ψηφιοποίηση, τα αποκεντρωμένα μοντέλα, η απλοποίηση των διαδικασιών και η ουσιαστική ενημέρωση και εκπαίδευση των ασθενών.

Ανάγκη ενίσχυσης του ανθρώπινου δυναμικού στην ογκολογία

Στο πάνελ «Focus on Workforce» αναδείχθηκε η αυξανόμενη ανάγκη ενίσχυσης του ανθρώπινου δυναμικού στον τομέα της ογκολογίας. Σύμφωνα με τις προβλέψεις, έως το 2040 οι υγειονομικές ανάγκες στην ογκολογία στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα αυξηθούν κατά 21% σε σύγκριση με το 2020, ενώ το έλλειμμα σε προσωπικό έως το 2030 αναμένεται να φτάσει τα 4,1 εκατομμύρια: 600.000 γιατροί, 2,3 εκατομμύρια νοσηλευτές και 1,3 εκατομμύρια λοιπό υγειονομικό προσωπικό. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στο φαινόμενο της επαγγελματικής εξουθένωσης (burnout), που πλήττει έντονα το υγειονομικό προσωπικό. Τέλος, τονίστηκε η ανάγκη για ψυχοκοινωνική υποστήριξη, όχι μόνο για τους ασθενείς, αλλά και για τους επαγγελματίες υγείας, καθώς και τα σημαντικά κενά σε εξειδικεύσεις. Το γεγονός ότι πλέον πραγματοποιούνται μελέτες και αναδεικνύονται τα προβλήματα αποτελεί θετικό βήμα, αφού η υποστελέχωση και οι δυσκολίες δεν αποτελούν αποκλειστικά ελληνικό φαινόμενο, αλλά καταγράφονται σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Η ενσωμάτωση της τεχνητής νοημοσύνης στην ογκολογική φροντίδα

Στο πολύ καίριο ζήτημα της ενσωμάτωσης του AI στην υγεία, διακεκριμένοι ομιλητές μίλησαν για τη νέα εποχή που ζούμε, όπου μεγάλα μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης θα αξιοποιηθούν σε κρίσιμους τομείς, όπως η ογκολογία. Ακόμα, ανέδειξαν την ανάγκη αξιοποίησης δημόσιων συνόλων δεδομένων σε ασφαλή και διαλειτουργικά περιβάλλοντα, πλήρως ευθυγραμμισμένα με τις ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες, όπως το European Health Data Space και τα μελλοντικά Data Labs για τα AI Factories.

Μια σημαντική πτυχή του θέματος που παρουσιάστηκε είναι το γεγονός ότι η τεχνητή νοημοσύνη δεν μπορεί να αντικαταστήσει τον έμπειρο ογκολόγο. Μπορεί να λειτουργήσει ως ισχυρός σύμμαχος, ενισχύοντας την ακρίβεια της διάγνωσης, αποφεύγοντας περιττές βιοψίες και προβλέποντας με μεγαλύτερη ακρίβεια την ανταπόκριση σε θεραπείες. Παρόλα αυτά, η ενσωμάτωσή της στην ογκολογική φροντίδα συνοδεύεται από σημαντικές προκλήσεις, όπως η διαχείριση ευαίσθητων δεδομένων και η αντιμετώπιση πιθανών προκαταλήψεων στους αλγορίθμους. Η πορεία προς μια ογκολογία υποστηριζόμενη από την τεχνητή νοημοσύνη προϋποθέτει σαφή στόχευση, διαφάνεια και ενεργή συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων φορέων.

Η μετάβαση από την έρευνα στην κλινική πράξη

Η γεφύρωση του χάσματος μεταξύ έρευνας και κλινικής πράξης αποτελεί κρίσιμη πρόκληση για την ογκολογία. Στο πάνελ με τίτλο «Integrating research projects into the real world», Έλληνες και Ευρωπαίοι ομιλητές ανέδειξαν τις δυσκολίες αυτής της μετάβασης, αλλά και τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζουν ορισμένα καινοτόμα έργα στην προσπάθεια ενσωμάτωσης της έρευνας στην καθημερινή ιατρική πρακτική. Ανάμεσα σε αυτά, ξεχώρισαν τα CraNE, EUnetCCC, eCan και ALTHEA, καθώς και το εμβληματικό έργο Living Labs του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης – ένα ζωντανό παράδειγμα συν-δημιουργίας μεταξύ ερευνητών, επαγγελματιών υγείας και ασθενών. Τέλος, υπογραμμίστηκε η ανάγκη για βιωσιμότητα αυτών των πρωτοβουλιών, ώστε να διασφαλιστεί η μακροπρόθεσμη επίδρασή τους στο σύστημα υγείας.

Η ανάπτυξη ερευνητικών προτάσεων

Στο στρογγυλό πάνελ “Developing Research Proposals”, με ομιλητές τους Zoltan Lantos, Βίβιαν Κιούση, Alex Bensenousi και Ιωάννη Βουτσίνο, παρουσιάστηκαν καίριες συμβουλές για τη σύνταξη επιτυχημένων ερευνητικών προτάσεων. Έμφαση δόθηκε στην ανάγκη βαθιάς κατανόησης τόσο των ιδιαιτεροτήτων κάθε προγράμματος όσο και των πολιτικών προτεραιοτήτων των χωρών που συμμετέχουν. Οι ομιλητές υπογράμμισαν πως μια πρόταση πρέπει να προσελκύει την προσοχή του αξιολογητή από την πρώτη παράγραφο, μεταφέροντας ξεκάθαρα τα βασικά της μηνύματα και τον σκοπό της.

Επιπλέον, αναδείχθηκε η σημασία της δημιουργίας πολυσυλλεκτικών και διεπιστημονικών κοινοπραξιών, που να περιλαμβάνουν κρίσιμους φορείς όπως μικρομεσαίες επιχειρήσεις, ρυθμιστικές αρχές, ενώσεις ασθενών και εκπροσώπους της βιομηχανίας. Η διαδικασία σχεδιασμού μιας πρότασης πρέπει να είναι συμπεριληπτική, δίνοντας χώρο και σε φορείς εκτός των μεγάλων πανεπιστημίων ή αστικών κέντρων. Στόχος είναι η κατάρτιση προτάσεων που είναι ταυτόχρονα πρακτικές, ελκυστικές και βιώσιμες.

Η ιατρική ακριβείας και η αξιολόγηση των τεχνολογιών υγείας ως πρακτικές του μέλλοντος

Στο πολύ ενδιαφέρον τραπέζι «Advancing access to precision medicine», οι προσκεκλημένοι επισήμαναν πως η ιατρική ακριβείας εξελίσσεται ραγδαία ως το μέλλον της ογκολογικής και γενικότερης ιατρικής φροντίδας, ενσωματώνοντας δεδομένα όχι μόνο από τον γενετικό χάρτη του ασθενή, αλλά και από τον τρόπο ζωής και το περιβάλλον του. Η ανάλυση αυτών των σύνθετων πληροφοριών, που ξεπερνούν τις ανθρώπινες δυνατότητες, υπόσχεται στοχευμένες θεραπείες με μεγαλύτερη ακρίβεια και λιγότερες παρενέργειες. Από την πλευρά των ασθενών, η ιατρική ακριβείας είναι η ιδανική φροντίδα – θεραπείες βασισμένες στο προσωπικό προφίλ κάθε ασθενή. Παρά την ύπαρξη δομών, εξειδικευμένου προσωπικού και αξιοσημείωτων βημάτων στη χώρα μας, οι προκλήσεις παραμένουν: περιορισμένη πρόσβαση, έλλειψη ενημέρωσης και πολλές ανισότητες στη γεωγραφική κατανομή υπηρεσιών.

Σε ό,τι αφορά την αξιολόγηση τεχνολογιών υγείας, σύμφωνα με τον Καθηγητή Κώστα Αθανασάκη, βρίσκονται σε εξέλιξη δύο σημαντικές μεταρρυθμιστικές πρωτοβουλίες: η προσαρμογή της ελληνικής διαδικασίας στον ευρωπαϊκό κανονισμό HTA και ο σχεδιασμός ενός εθνικού φορέα αξιολόγησης, που υλοποιείται από το Εργαστήριο του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής. Παράλληλα, υπογραμμίστηκε η συλλογική προσπάθεια όλων των εμπλεκομένων μερών για την αποζημίωση των βιοδεικτών, καθώς και για την ανάπτυξη μιας δυναμικής διαδικασίας αξιολόγησης που να ενσωματώνει διαρκώς τις επιστημονικές και τεχνολογικές εξελίξεις.

Τα Κέντρα Αριστείας για ποιοτική και ισότιμη φροντίδα

Η ανάγκη δημιουργίας σύγχρονων υποδομών και Δικτύων Αριστείας στον τομέα της ογκολογίας αναδείχθηκε ως κρίσιμος άξονας για τη διασφάλιση ποιοτικής και ισότιμης φροντίδας για όλους τους ασθενείς. Στο επίκεντρο της συζήτησης βρέθηκαν τα Comprehensive Cancer Centers, με χαρακτηριστικό παράδειγμα το νέο ορόσημο για την ογκολογική φροντίδα στην Ελλάδα, το Ολοκληρωμένο Κέντρο Καρκίνου το ΓΑΟΝΑ «Ο Άγιος Σάββας». Όπως τονίστηκε, τέτοιου τύπου κέντρα πρέπει να εξασφαλίζουν στον ασθενή ολοκληρωμένη φροντίδα - από τη διάγνωση μέχρι τη θεραπεία και την παρακολούθηση - χωρίς την ανάγκη μετακίνησης ή πολύπλοκης αναζήτησης υπηρεσιών. Ο Δημήτριος Τσαλικάκης, Διοικητής της 3ης Υγειονομικής Περιφέρειας, σημείωσε την ανάγκη σωστής καθοδήγησης του ασθενούς μέσα στο σύστημα και υπογράμμισε ότι η Θεσσαλονίκη υστερεί σε σχέση με την Αθήνα, ωστόσο, με την κατασκευή του νέου Ογκολογικού Νοσοκομείου, θα τεθούν οι βάσεις για την ανάπτυξη ενός πλήρους δικτύου Κέντρων Αριστείας στη Βόρεια Ελλάδα. Το εθνικό σχέδιο δράσης που βρίσκεται υπό διαμόρφωση αναμένεται να θέσει το πλαίσιο λειτουργίας αυτών των κέντρων σε όλη τη χώρα.

Με τη συμμετοχή 130 διακεκριμένων ομιλητών από την Ελλάδα και την Ευρώπη, το φετινό Forum έθεσε τον πήχη ακόμα ψηλότερα και ανέδειξε, με τον πιο εμφατικό τρόπο, ότι η αντιμετώπιση του καρκίνου αποτελεί ένα ολιστικό εγχείρημα. Ένα εγχείρημα που δεν περιορίζεται στην ιατρική διάσταση, αλλά απαιτεί διεπιστημονική σύμπραξη, επένδυση στην καινοτομία και, κυρίως, καθιέρωση μιας προσέγγισης όπου ο άνθρωπος παραμένει στο επίκεντρο κάθε απόφασης. Σε αυτή τη μοναδική συνάντηση γνώσης και εμπειρίας, καταγράφηκε η κοινή βούληση όλων των εμπλεκόμενων φορέων για ένα μέλλον στο οποίο κάθε ασθενής θα έχει πρόσβαση σε ποιοτική, δίκαιη και βιώσιμη φροντίδα.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Κουραμπιέδες, μελομακάρονα και μια αίσθηση ανεκπλήρωτου
Το πρώτο και μοναδικό βιο - ομοειδές φάρμακο για την πολλαπλή σκλήρυνση μπαίνει στις ΗΠΑ
Ι. Βαρδακαστάνης: Το αναπηρικό κίνημα συνεχίζει να αγωνίζεται και να διεκδικεί