Υπογονιμότητα στην Ελλάδα: Μια σιωπηλή δοκιμασία

Στην Ελλάδα του σήμερα, η επιθυμία για παιδί παραμένει βαθιά χαραγμένη στο DNA της κοινωνίας μας. Είναι εικόνες από οικογενειακά τραπέζια, παιδικά γέλια στις αυλές των χωριών,, γιαγιάδες που περιμένουν το εγγονάκι τους.. Όμως πίσω από πολλά ζευγάρια, πίσω από χαμόγελα και ευχές, κρύβεται κάτι πολύ πιο δύσκολο: η υπογονιμότητα.

Πάνω από 350.000 ζευγάρια στην Ελλάδα δυσκολεύονται να αποκτήσουν παιδί με φυσικό τρόπο. Δηλαδή, περίπου 1 στα 6 ζευγάρια ([Ελληνική Εταιρεία Αναπαραγωγικής Ιατρικής, 2024).

Τι εννοούμε με τον όρο «υπογονιμότητα»;

Η υπογονιμότητα ορίζεται ως η αδυναμία σύλληψης μετά από 12 μήνες τακτικής σεξουαλικής επαφής χωρίς αντισύλληψη. Όταν η γυναίκα είναι πάνω από 35, αυτό το διάστημα μειώνεται στους 6 μήνες.

Δεν είναι ούτε σπάνιο. Είναι μια ιατρική κατάσταση, με πολλαπλές αιτίες — βιολογικές, περιβαλλοντικές, ψυχολογικές, ακόμα και κοινωνικές.

Δεν φταίει πάντα η γυναίκα – η αλήθεια για τον ανδρικό παράγοντα

Για πολλά χρόνια, η κοινωνική αντίληψη ήταν πως, αν δεν έρχεται εγκυμοσύνη, το πρόβλημα είναι στη γυναίκα. Η αλήθεια όμως κρύβεται στα στατιστικά.

Στο 40–50% των περιπτώσεων η υπογονιμότητα σχετίζεται με τον άνδρα.
Παράγοντες όπως χαμηλή ποιότητα σπέρματος, ορμονικές διαταραχές, φλεγμονές, καθιστική ζωή, κάπνισμα, κακή διατροφή και στρες επηρεάζουν καθοριστικά.
Μελέτες δείχνουν ότι η ποιότητα σπέρματος στους άνδρες παγκοσμίως έχει μειωθεί πάνω από 50% τα τελευταία 40 χρόνια (Shanna Swan, 2022).

Στην Ελλάδα, ο σύγχρονος τρόπος ζωής, η κακή διατροφή και η ατμοσφαιρική ρύπανση φαίνεται να επιδεινώνουν την κατάσταση (Markantoni et al., 2022).

Και ενώ οι γυναίκες έχουν εξοικειωθεί με το να ζητούν βοήθεια, να αναπτύσσουν μία υγιή σχέση εμπιστοσύνης με τον/τήν γυναικολόγο τους, οι άνδρες συχνά διστάζουν να εξεταστούν, από φόβο ή ντροπή. Συχνά αποφεύγουν να συζητάνε το θέμα, ακόμα και με τους πιο κοντινούς τους φίλους.

Η ψυχολογική δοκιμασία για το ζευγάρι

Η υπογονιμότητα δεν είναι μόνο ιατρικό ζήτημα — είναι βαθιά συναισθηματικό. Κάθε «αρνητικό τεστ» οδηγεί σε ένα μικρό πένθος. Κάθε μήνας δίχως αποτέλεσμα αυξάνει την πίεση. Στις γυναίκες, δημιουργείται ενοχή και αμφισβήτηση. Στους άνδρες, σιωπή και απόσυρση.

Πολλές σχέσεις απομακρύνονται:

Το σεξ γίνεται υποχρέωση
Η τρυφερότητα μειώνεται
Οι κουβέντες γίνονται τυπικές

Και όμως, αυτό είναι το σημείο που χρειάζεται περισσότερη κατανόηση.

Η ψυχολογική υποστήριξη του ζευγαριού — είτε από ειδικό, είτε μέσα από ειλικρινή επικοινωνία — είναι καθοριστική για να μη χαθεί η ουσία: ότι σε αυτή τη διαδρομή είναι συνοδοιπόροι.

Όταν η πίεση μεγαλώνει, οι λέξεις γίνονται σκληρές.

Ένα "δεν αντέχω άλλο" ακούγεται σαν απόρριψη. Ένα "δεν θέλω άλλη προσπάθεια" μοιάζει με εγκατάλειψη. Κι όμως, οι καβγάδες αυτοί δεν είναι πάντα η ρωγμή — είναι η κραυγή.

Το φαινόμενο αυτό συμβαίνει διότι τα ζευγάρια νιώθουν φόβο, χωρίς να ξέρουν πώς να τον εκφράσουν, νιώθουν ενοχές ή κούραση, ενώ συχνά ντρέπονται για τη θλίψη τους και δεν θέλουν να "γίνουν βάρος" στον σύντροφό τους.

Τι επιλογές υπάρχουν όταν η φύση δεν βοηθά;

1. Εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF)

Είναι η πιο διαδεδομένη μέθοδος υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Ο γιατρός συλλέγει ωάρια και σπέρμα, τα γονιμοποιεί στο εργαστήριο και εμφυτεύει το έμβρυο στη μήτρα.

Αλλά η διαδικασία δεν είναι εύκολη:

Υπάρχουν ενέσεις, εξετάσεις, απογοητεύσεις.
Οικονομικό κόστος (500–3000€ ανά κύκλο, ανάλογα με το κέντρο).
Συναισθηματική φθορά.

Κι όμως, χιλιάδες παιδιά έχουν γεννηθεί στην Ελλάδα μέσω εξωσωματικής. Είναι θαύματα επιστήμης και αγάπης.

2. Υιοθεσία — Όταν η αγάπη βρίσκει άλλον δρόμο

Η υιοθεσία είναι μια πράξη καρδιάς. Δεν έχει να κάνει με DNA, αλλά με δέσμευση, αγκαλιά και διαθεσιμότητα.

Στην Ελλάδα, η διαδικασία έχει πλέον απλοποιηθεί με το Εθνικό Μητρώο Υποψήφιων Γονέων, αλλά απαιτεί χρόνο, σταθερότητα και ετοιμότητα. Από την αίτηση μέχρι την τελική απόφαση, μπορεί να περάσουν 1–3 χρόνια.

Πολλά ζευγάρια επιλέγουν την υιοθεσία όχι ως τελευταία λύση, αλλά ως επιλογή με νόημα.

3. Παρένθετη μητρότητα — Η ελπίδα μέσα από άλλη κοιλιά

Σε περιπτώσεις όπου η γυναίκα δεν μπορεί να κυοφορήσει (λόγω υγείας, καρκίνου, υστερεκτομής κ.ά.), υπάρχει η επιλογή της παρένθετης μητρότητας.

Η Ελλάδα είναι από τις λίγες χώρες της Ευρώπης όπου η παρένθετη επιτρέπεται υπό αυστηρές προϋποθέσεις και μόνο με δικαστική απόφαση.

Το ζευγάρι προσφέρει τα ωάρια και το σπέρμα, και η «παρένθετη» κυοφορεί το παιδί. Στην Ελλάδα, η διαδικασία δεν είναι εμπορική, αλλά βασίζεται στη συναινετική, αλτρουιστική προσφορά.

Είναι μια πολύπλοκη, αλλά βαθιά ανθρώπινη λύση.