Σίγουρα έχετε ακούσει για το φαινόμενο placebo. Το αναφέρουμε πολύ συχνά σε μελέτες που γίνονται για ορισμένα φάρμακα, όπου η μία ομάδα λαμβάνει το φάρμακο και η άλλη ομάδα ένα άλλο σκεύασμα που δεν έχει επίδραση. Παρ’ όλα αυτά, όταν το άτομο πιστεύει ότι λαμβάνει ένα φάρμακο, είναι πιθανό να αρχίσει και τότε να εμφανίζει τα ανάλογα σημάδια.

Παράδειγμα: Το παιδί σας έχει πονοκέφαλο. Δεν έχουν μείνει παυσίπονα στο φαρμακείο του σπιτιού, είναι Κυριακή και το κοντινότερο φαρμακείο είναι πολύ, πολύ μακριά (ας υποκριθούμε ότι δεν βρίσκουμε παυσίπονα στο περίπτερο για αυτό το παράδειγμα). Δίνετε στο παιδί σας μια καραμέλα που μοιάζει με χάπι, του λέτε ότι είναι παυσίπονο και μετά από λίγη ώρα το παιδί σας παραπονιέται λιγότερο για τον πονοκέφαλο.

Το φαινόμενο placebo μπορεί να βοηθήσει σε πολλές περιπτώσεις, αλλά είναι και ιδιαίτερα χρήσιμο εργαλείο, όπως είπαμε, στις επιστημονικές μελέτες.

Υπάρχει όμως και η άλλη πλευρά, και ονομάζεται φαινόμενο nocebo. Και μπορεί να επηρεάσει το πώς βιώνετε τα αποτελέσματα μιας θεραπείας ή παρέμβασης, αλλά προς το χειρότερο αυτή τη φορά.

Τι είναι το φαινόμενο nocebo;

Το nocebo εμφανίζεται όταν περιμένετε αρνητικά αποτελέσματα από μια αγωγή ή μια παρέμβαση, και τελικά τα βιώνετε πραγματικά. Πρόκειται ουσιαστικά για τη δύναμη της προσδοκίας.

Σκεφτείτε, για παράδειγμα, να κάνετε το εμβόλιο της γρίπης. Αν η νοσηλεύτρια σας πει ότι η ένεση θα πονέσει πολύ, το πιο πιθανό είναι όντως να το νιώσετε έντονα. Αντίθετα, αν σας πει ότι θα νιώσετε ένα μικρό τσίμπημα που περνάει γρήγορα, είναι πιθανότερο να πείτε μετά ότι δεν ήταν τίποτα τρομερό. Το φαινόμενο nocebo δείχνει πόσο στενά συνδέονται το μυαλό και το σώμα μας. Δεν σημαίνει ότι όλα είναι στο κεφάλι σας, αλλά ούτε και ότι είναι αποκλειστικά σωματικά. Οι σκέψεις, τα συναισθήματα και οι προσδοκίες σας μπορούν να ενισχύσουν ή να μετριάσουν αυτό που πραγματικά αισθάνεστε.

Και αυτό δεν περιορίζεται στον πόνο:  Σκεφτείτε όταν αγχώνεστε και νιώθετε σφιξιμο στο στομάχι ή στην μέση, το τρεμούλιασμα όταν φοβάστε και το κοκκίνισμα όταν θυμώνετε. Οι αντιδράσεις του σώματός σας ακολουθούν άμεσα τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας.

Placebo vs. Nocebo

Το placebo περιγράφει το θετικό αποτέλεσμα που μπορεί να βιώσει κάποιος χωρίς επιστημονική εξήγηση. Όπως να περνάει ο πονοκέφαλος με ένα χάπι ζάχαρης. Το nocebo, αντίθετα, περιγράφει το αρνητικό αποτέλεσμα όταν περιμένετε ότι κάτι θα σας βλάψει ή θα σας ενοχλήσει.

Παραδείγματα:

  • Πίνετε καφέ αργά το απόγευμα και δυσκολεύεστε να κοιμηθείτε, αν και ο καφές ήταν ντεκαφεϊνέ.
  • Το δελτίο καιρού μιλάει για τεράστιο καύσωνα, ο οποίος εν τέλει είναι ήπιος – εσείς όμως δεν σταματάτε να ιδρώνετε.

Πώς μπορεί να σας επηρεάσει

Φυσικά, οι θεραπείες έχουν πραγματικές παρενέργειες. Ο πόνος και η δυσφορία είναι κομμάτι της διαδικασίας σε κάποιες περιπτώσεις. Όμως η επίγνωση του φαινομένου nocebo σας βοηθά να δείτε πιο καθαρά την σχέση ανάμεσα σε αυτό που περιμένετε και στην εμπειρία σας.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Ι. Βαρδακαστάνης: Το αναπηρικό κίνημα συνεχίζει να αγωνίζεται και να διεκδικεί
Ενδυνάμωση των ασθενών: Καμπάνια ευαισθητοποίησης για την ενίσχυση υιοθέτησης της περιτοναϊκής κάθαρσης στην Ελλάδα
Πνευμονία: Βακτηριακό ένζυμο είναι πιθανό να προκαλεί μοιραίες καρδιακές επιπλοκές [μελέτη]