Μια νέα μελέτη από την ομάδα της Kigar (2025) φωτίζει με εντυπωσιακό τρόπο πώς το χρόνιο άγχος δεν επηρεάζει μόνο τη διάθεση μας, αλλά και τον τρόπο που «συνομιλεί» το ανοσοποιητικό με τον εγκέφαλο. Χρησιμοποιώντας πειράματα σε ποντίκια, οι ερευνητές έδειξαν ότι η παρατεταμένη έκθεση σε στρες οδηγεί σε συσσώρευση ανοσοκυττάρων, των λεγόμενων ουδετερόφιλων, γύρω από τον εγκέφαλο - στις προστατευτικές του μεμβράνες, τις μήνιγγες.

«Αυτή η διαδικασία σχετίζεται με μια συγκεκριμένη χημική 'γλώσσα' του ανοσοποιητικού, τα σήματα της ιντερφερόνης τύπου Ι. Όταν οι επιστήμονες μπλόκαραν τα σήματα ιντερφερόνης τύπου Ι, όχι μόνο μειώθηκε η συσσώρευση ουδετεροφίλων στις μήνιγγες, αλλά και τα ποντίκια παρουσίασαν λιγότερα σημάδια άγχους και κατάθλιψης. Τα ευρήματα ανοίγουν νέους δρόμους για θεραπείες που δεν θα στοχεύουν αποκλειστικά στον εγκέφαλο, αλλά και στο πώς το ανοσοποιητικό 'συνεργάζεται' με αυτόν σε καταστάσεις χρόνιου στρες» εξηγεί ο κ. Σπύρος Ευθυμιόπουλος καθηγητής Νευροβιολογίας, Τμήμα Βιολογίας, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Άγχος, φλεγμονή και ψυχική υγεία

Όλο και περισσότερες μελέτες δείχνουν ότι η φλεγμονή μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο στην κατάθλιψη. Σε πολλούς ανθρώπους που πάσχουν από καταθλιπτικά συμπτώματα βρίσκονται αυξημένα επίπεδα φλεγμονωδών μορίων. Εδώ, κεντρικό ρόλο φαίνεται να παίζει η ιντερφερόνη τύπου Ι—ένα μόριο που το ανοσοποιητικό χρησιμοποιεί για να συντονίζει τις άμυνες τους απέναντι σε διάφορους παθογόνους οργανισμούς, αλλά που μπορεί ταυτόχρονα να αλλάξει τη διάθεση και τη συμπεριφορά. Αυτό συνδέει άμεσα το χρόνιο άγχος με τις βιολογικές αλλαγές που επηρεάζουν αρνητικά την ψυχική υγεία, δυσφορία.

Τι διαφορά έχει το «λίγο» και το «πολύ» άγχος

Ένα μεμονωμένο αγχωτικό γεγονός μπορεί να προκαλέσει μια προσωρινή αύξηση των ουδετερόφιλων στο αίμα. Όμως, μόνο το επαναλαμβανόμενο και παρατεταμένο στρες φαίνεται να αφήνει μόνιμο αποτύπωμα στον εγκέφαλο: τα κύτταρα αυτά μεταναστεύουν και συσσωρεύονται στις μήνιγγες. Εκεί, παραμένουν περισσότερο από όσο στο αίμα, κάτι που δείχνει ότι το χρόνιο στρες αφήνει ένα πιο «βαθύ ίχνος» στο περιβάλλον του εγκεφάλου.

Από τη συμπεριφορά στο ανοσοποιητικό

Στα πειράματα, τα ποντίκια που υπέστησαν χρόνιο στρες παρουσίασαν αλλαγές που θυμίζουν ανθρώπινα συμπτώματα κατάθλιψης: απομάκρυνση από κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, μειωμένο ενδιαφέρον για δραστηριότητες που κανονικά τα ευχαριστούν, αλλά και σημάδια έντονου άγχους. Όσο περισσότερα ουδετερόφιλα συγκεντρώνονταν στις μήνιγγες, τόσο πιο έντονα ήταν αυτά τα συμπτώματα. Ακόμη και σε ποντίκια χωρίς εξωτερικό στρες, η απώλεια ενδιαφέροντος συσχετιζόταν με υψηλότερα επίπεδα ουδετερόφιλων - υποδηλώνοντας ότι το ανοσοποιητικό μπορεί να αποτελεί όχι μόνο συνέπεια, αλλά και παράγοντα ευαλωτότητας στην κατάθλιψη.

Η «γέφυρα» μυελός οστών - εγκέφαλος

Για χρόνια πιστεύαμε ότι τα ανοσοκύτταρα φτάνουν στον εγκέφαλο μόνο μέσω της κυκλοφορίας του αίματος. Σήμερα ξέρουμε ότι υπάρχει και μια πιο άμεση «γέφυρα»: μικρά αγγειακά κανάλια που συνδέουν τον μυελό των οστών του κρανίου με τις μήνιγγες. Η μελέτη έδειξε ότι το στρες «εκμεταλλεύεται» αυτήν ακριβώς τη διαδρομή. Έτσι, τα ουδετερόφιλα που συγκεντρώθηκαν γύρω από τον εγκέφαλο είχαν χαρακτηριστικά που παρέπεμπαν στον πληθυσμό τους στον μυελό του κρανίου και όχι στο αίμα. Αυτό αναδεικνύει τον κρανιακό μυελό ως έναν απρόσμενα σημαντικό παίκτη στην επικοινωνία ανοσοποιητικού-εγκεφάλου.

Τι συμβαίνει μέσα στα κύτταρα

Το στρες δεν αυξάνει απλώς τον αριθμό των ουδετερόφιλων, αλλά αλλάζει και τον «χαρακτήρα» τους. Ενεργοποιεί γονίδια που τα καθιστούν πιο φλεγμονώδη, κυτταροτοξικά, ενώ οι δομές τους γίνονται πιο άκαμπτες—γεγονός που μπορεί να μπλοκάρει μικρά αγγεία και να προκαλέσει περαιτέρω βλάβη. Έτσι δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος: περισσότερη φλεγμονή, περισσότερα κύτταρα, μεγαλύτερη επιβάρυνση για τον εγκέφαλο.

Μπορούμε να σπάσουμε τον κύκλο;

Οι ερευνητές δοκίμασαν να μπλοκάρουν τα σήματα της ιντερφερόνης τύπου Ι. Το αποτέλεσμα ήταν εντυπωσιακό: μειώθηκε η συσσώρευση ουδετεροφίλων στις μήνιγγες και τα ποντίκια έδειξαν σαφή βελτίωση στη συμπεριφορά τους. Το πιο ενδιαφέρον; Το φάρμακο δεν χρειάστηκε να περάσει στον ίδιο τον εγκέφαλο—αρκούσε να δράσει στις μήνιγγες και τα αγγεία γύρω από αυτόν. Αυτό δείχνει ότι οι θεραπείες για ψυχικές διαταραχές δεν είναι ανάγκη να στοχεύουν μόνο στη «χημεία του εγκεφάλου», θα μπορούσαν να στοχεύουν και στην επικοινωνία ανοσοποιητικού συστήματος και εγκεφάλου.

Συμπέρασμα

«Η έρευνα της Kigar και της ομάδας της μάς θυμίζει ότι το άγχος δεν είναι μόνο «στο μυαλό μας». Είναι μια βιολογική εμπειρία επηρεάζει όλο το σώμα, κινητοποιεί το ανοσοποιητικό και αφήνει αποτύπωμα στον εγκέφαλο. Η συσσώρευση ουδετεροφίλων - κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος-στις μήνιγγες αναδεικνύεται ως κρίσιμος παράγοντας στη γένεση συμπτωμάτων που μοιάζουν με κατάθλιψη. Αν και χρειάζεται περισσότερη μελέτη, η κατανόηση αυτής της «σιωπηλής συνομιλίας» ανάμεσα σε ανοσοποιητικό και εγκέφαλο μπορεί να οδηγήσει σε νέες, πιο ολοκληρωμένες θεραπείες για την κατάθλιψη που συνδέεται με το χρόνιο στρες» καταλήγει ο κ. Ευθυμιόπουλος.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Ι. Βαρδακαστάνης: Το αναπηρικό κίνημα συνεχίζει να αγωνίζεται και να διεκδικεί
Ενδυνάμωση των ασθενών: Καμπάνια ευαισθητοποίησης για την ενίσχυση υιοθέτησης της περιτοναϊκής κάθαρσης στην Ελλάδα
Ποιες τροφές αυξάνουν την καλή χοληστερόλη