Το συμπλήρωμα είναι ένας αρχέγονος βασικός μηχανισμός φυσικής ανοσίας του οργανισμού, τμήμα του ανοσοποιητικού μας συστήματος. Η ανεξέλεγκτη ενεργοποίησή του έχει συνδεθεί με πλήθος ασθενειών, μεταξύ των οποίων νευροεκφυλιστικών, αυτοάνοσων, νεφρολογικών, αιμολυτικών, οφθαλμολογικών και κάποιων μορφών καρκίνου.

Ο καθηγητής Ανοσολογίας στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια, Ιωάννης Λάμπρης (φωτογραφία) είναι ένας από τους πρωτοπόρους σε διεθνές επίπεδο ερευνητές του συμπληρώματος. Η 45ετής έρευνά του στην Ανοσολογία και ειδικότερα στο συμπλήρωμα έχει συμβάλλει καθοριστικά στην ανάπτυξη διαφόρων εγκεκριμένων σήμερα φαρμάκων για ασθένειες στις οποίες ενέχεται το συμπλήρωμα, με την συνεχιζόμενη έρευνα να αφήνει υποσχέσεις για διεύρυνση σε ένα ευρύτερο φάσμα παθήσεων.

Την περασμένη εβδομάδα βρέθηκε στο Μπρίσμπεϊν της Αυστραλίας, όπου η Διεθνής Εταιρεία για το Συμπλήρωμα (International Complement Society - ICS) του απένειμε το ICS Legacy Award, ως αναγνώριση για το διεθνώς καταξιωμένο έργο του, την κληρονομιά και την παρακαταθήκη που αφήνει στην επιστήμη.

Ο κ. Λάμπρης μιλάει στο iatronet.gr για την επιστημονική του διαδρομή, τα ως τώρα απτά αποτελέσματα της μελέτης του συμπληρώματος και τις μελλοντικές προοπτικές. Επίσης, αναλύει 9 κανόνες που καθόρισαν την πορεία του, όπως τους ανέπτυξε στην αντιφώνησή του κατά τη διάρκεια της τελετής, με αφετηρία…γνωμικά αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων, τραγικών ποιητών και σύγχρονων λογοτεχνών.

Τα φάρμακα αναστολείς του συμπληρώματος

Η κομπστατίνη, ο πρώτος μικρού μεγέθους πεπτιδικός αναστολέας της πρωτεϊνης C3 του συμπληρώματος, είναι καρπός της επίμονης έρευνας του καθηγητή Λάμπρη και των συνεργατών του στο εργαστήριο που διευθύνει επί δεκαετίες στο Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια. Το φάρμακο, που ανακαλύφθηκε το 1996, αποδεικνύεται έκτοτε αποτελεσματικό σε κλινικές δοκιμές για διάφορες ασθένειες που σχετίζονται με την ανεξέλεγκτη ενεργοποίηση του συμπληρώματος.

Το 2021 ο δεύτερης γενιάς αναστολέας C3 που βασίζεται στην κομπστατίνη έλαβε κλινική έγκριση ως νέα θεραπεία για την παροξυσμική νυχτερινή αιμοσφαιρινουρία. μια σπάνια αιμολυτική νόσο.

Δύο χρόνια αργότερα χρησιμοποιήθηκε σε σκεύασμα που εγκρίθηκε από τον FDA ως θεραπεία για την Γεωγραφική Ατροφία, μια σοβαρή μορφή της ηλικιακής εκφύλισης της Ωχράς Κηλίδας και μια από τις κύριες αιτίες απώλειας όρασης σε ηλικιωμένους.

Φέτος, εγκρίθηκε τρίτο σκεύασμα κατά της C3 σπειραματοπάθειας ή C3 σπειραματονεφρίτιδας (C3G), μιας νεφρικής νόσου που προκαλείται από την υπερδραστηριότητα του συμπληρώματος.

Πλέον, τρίτης και τέταρτης γενιάς φάρμακα βρίσκονται σε στάδιο κλινικών δοκιμών, όπως ο αναστολέας C3 AMY-101 που έχει δείξει πολύ καλά αποτελέσματα σε ανθρώπους με περιοδοντική φλεγμονή.

Όπως επισημαίνει ο ερευνητής, στο μέλλον τα φάρμακα που σχετίζονται με το συμπλήρωμα θα μπουν στο επίκεντρο θεραπειών για πολλές ακόμη παθήσεις. "Όταν ξεκινήσαμε δεν υπήρχε τίποτα. Σήμερα, έχουμε δέκα φάρμακα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν και σε ασθένειες που δεν είναι πολύ σπάνιες", σημειώνει.

Οι 9 κανόνες της επιστημονικής του διαδρομής

  • Κανόνας 1ος: Η ρήση του Ευριπίδη "Αμφισβήτησε τα πάντα, μάθε κάτι αλλά μην απαντάς σε τίποτα", αντιπροσωπεύει την επιστημονική μου σκέψη.
  • Κανόνας 2ος: Πάρε το ανηφορικό μονοπάτι, ενάντια σε όλες τις αντιξοότητες, με αναφορά στον "Ανήφορο" του Νίκου Καζαντζάκη.
  • Κανόνας 3ος: Σκέψου "out of the box" (αντισυμβατικά, έξω από τα καθιερωμένα) και αγκάλιασε το απροσδόκητο.
  • Κανόνας 4ος: Βγες από τη ζώνη άνεσης και τόλμησε στο άγνωστο. "Αξίζει τον κόπο και μπορεί να οδηγήσει σε αναπάντεχες ανακαλύψεις που μπορεί να ανοίξουν το δρόμο για νέες κλινικές μελέτες σε νόσους χωρίς εγκεκριμένη θεραπεία".
  • Κανόνας 5ος: Μείνε επίμονος απέναντι σε εμπόδια και επιστημονικά δόγματα. "Παρά τις αρχικές αποτυχίες, επιμείναμε. Μετά από 6 απορρίψεις, η 7η αίτησή μας εγκρίθηκε και επιχορηγήθηκε".
  • Κανόνας 6ος: "Δεν συνεργάζομαι ποτέ με κανέναν με τον οποίο δεν απολαμβάνω ένα ποτήρι κρασί", με αναφορά στον λυρικό ποιητή Αλκαίο που είχε πει "Στο κρασί υπάρχει αλήθεια".
  • Κανόνας 7ος: Να συνεχίσω να χορεύω. "Ο Πλάτωνας πίστευε ότι ένας μορφωμένος άνθρωπος πρέπει να γνωρίζει τραγούδι και χορό. Εμπνευσμένος από αυτό, όχι μόνο τον απολαμβάνω αλλά βλέπω τον χορό ως ζωτική δύναμη δημιουργίας".
  • Κανόνας 8ος: Η κοινωνική ευθύνη των φαρμακευτικών εταιριών. "Έχουμε σήμερα 3 φάρμακα συμπληρώματος που το καθένα κοστίζει περίπου μισό εκατομμύριο ανά ασθενή ετησίως". Ας αγκαλιάσουμε το απόφθεγμα του Περίανδρου και "μην κάνουμε τίποτα μόνο για τα χρήματα".
  • Κανόνας 9ος: Να προστατεύσουμε την επιστήμη από πολιτικές αμφισβήτησής της. "Αμερόληπτη αναζήτηση της γνώσης, ανεξάρτητη από πολιτικές επιρροές, προκαταλήψεις και οικονομικά συμφέροντα που θα μπορούσαν να εμποδίσουν την επιστημονική πρόοδο".

Απήχηση "Ολύμπιων διαστάσεων"

Ο Ιωάννης Λάμπρης σπούδασε Βιολογία στο Πανεπιστήμιο Πατρών από όπου έλαβε και το διδακτορικό του στην Βιοχημεία. Στη συνέχεια ακολούθησε μια εντυπωσιακή επιστημονική διαδρομή, που τον οδήγησε στη διεθνή πρωτοπορία της έρευνας του συμπληρώματος.

Έχει στο ενεργητικό του περισσότερες από 520 δημοσιεύσεις σε διεθνούς κύρους επιστημονικά περιοδικά, με έναν δείκτη απήχησης 144 και περισσότερες από 70.000 αναφορές, ενώ έχει κατοχυρώσει πάνω από 200 πατέντες και αιτήσεις διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας για αναστολείς συμπληρώματος για θεραπευτικούς σκοπούς.

Μέσω των Aegean Conferences που ίδρυσε, έχει διοργανώσει συνολικά 192 συνέδρια υψηλού επιπέδου στην Ελλάδα, φέρνοντας στη χώρα πάνω από 20.000 επιστήμονες, οι οποίοι όπως λέει έγιναν οι καλύτεροι πρεσβευτές του ελληνισμού στις χώρες τους.

Για "Ολύμπιων διαστάσεων" επιστημονική απήχηση έκανε λόγο στην εισαγωγική του τοποθέτηση ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Βασιλείας στην Ελβετία, Daniel Ricklin, στενός συνεργάτης του καθηγητή Λάμπρη.

Ο ίδιος απέδωσε στον τιμώμενο έναν πρωτόγνωρο "επιστημονικό αλτρουισμό", καθώς μοιράστηκε τη γνώση μέσα από κοινές ερευνητικές αναζητήσεις, συνεχή διάθεση πολύτιμων αντιδραστηρίων και ερευνητικών εργαλείων σε συναδέλφους σε όλο τον κόσμο και διαρκή υποστήριξη της επιστημονικής κοινότητας.

Αναφέρθηκε στην άοκνη προσπάθεια του να εξελίσσει την γνώση στο πεδίο του, να μην επαναπαύεται και να στοχεύει στο σχεδιασμό ακόμα πιο αποτελεσματικών θεραπειών, μέσα από την ίδρυση της δυναμικής φαρμακευτικής εταιρείας "Aμύντας".

Ο δρ Ricklin συνόψισε επτά "μαθήματα ζωής" που έλαβε ως πολύτιμη παρακαταθήκη από τον μέντορά του. Σε αυτά συγκαταλέγονται: η αστείρευτη διάθεσή του για δια βίου μάθηση - σε πλήρη αρμονία με το αρχαίο ρητό του Σόλωνα, "γηράσκω αεί διδασκόμενος". Η επιστημονική διορατικότητα του να "βλέπει" τις εφαρμογές πέρα από τη βασική έρευνα και να προσεγγίζει επιστημονικά ερωτήματα έξω από τα καθιερωμένα πλαίσια. Η έμφυτη ανάγκη του να καλλιεργεί μια διεπιστημονική προσέγγιση στην έρευνα, να υποστηρίζει τους νέους ερευνητές, αλλά και να ενθαρρύνει τη συνεχή ανταλλαγή γνώσης και τη συνεργασία, με στόχο την πρόοδο της επιστήμης προς όφελος του ανθρώπου.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Κουραμπιέδες, μελομακάρονα και μια αίσθηση ανεκπλήρωτου
Το πρώτο και μοναδικό βιο - ομοειδές φάρμακο για την πολλαπλή σκλήρυνση μπαίνει στις ΗΠΑ
Ι. Βαρδακαστάνης: Το αναπηρικό κίνημα συνεχίζει να αγωνίζεται και να διεκδικεί