Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι γυναίκες ζουν κατά μέσο όρο περισσότερο από τους άνδρες, ένα μοτίβο που παρατηρείται σε όλες σχεδόν τις χώρες του κόσμου και εδώ και αιώνες.

Αν και η διαφορά μεταξύ των φύλων έχει μειωθεί σε ορισμένες χώρες λόγω των προόδων της ιατρικής και των βελτιωμένων συνθηκών διαβίωσης, νέα ερευνητικά αποτελέσματα παρέχουν τώρα ενδείξεις για το γιατί αυτή η διαφορά πιθανότατα δεν θα εξαφανιστεί τόσο γρήγορα: οι αιτίες είναι βαθιά ριζωμένες στην εξελικτική ιστορία και παρατηρούνται σε πολλά είδη ζώων.

Μια διεθνής ομάδα υπό την ηγεσία ερευνητών του Ινστιτούτου Εξελικτικής Ανθρωπολογίας "Max Planck" στη Λειψία, σε συνεργασία με συν-συγγραφείς από όλο τον κόσμο, πραγματοποίησε την πιο ολοκληρωμένη μέχρι σήμερα ανάλυση των διαφορών μεταξύ των φύλων όσον αφορά τη διάρκεια ζωής των θηλαστικών και των πτηνών.

Τα αποτελέσματα παρέχουν νέες πληροφορίες για ένα μακροχρόνιο βιολογικό αίνιγμα: Γιατί οι άνδρες και οι γυναίκες γερνούν με διαφορετικό τρόπο;

Μακροζωία: θέμα χρωμοσωμάτων;

Στα περισσότερα θηλαστικά, συμπεριλαμβανομένων των πηθίκων και των γοριλλών, τα θηλυκά επιβιώνουν περισσότερο από τα αρσενικά. Ωστόσο, αυτό το μοτίβο δεν ισχύει καθολικά: σε πολλά πουλιά, έντομα και ερπετά παρατηρείται το αντίθετο φαινόμενο και τα αρσενικά ζουν περισσότερο.

Μια γενετική εξήγηση για αυτό παρέχει η υπόθεση του ετερογαμετικού φύλου, η οποία λαμβάνει υπόψη τις διαφορές στα φυλετικά χρωμοσώματα.

Στα θηλαστικά, τα θηλυκά έχουν δύο χρωμοσώματα Χ, ενώ τα αρσενικά έχουν μόνο ένα χρωμόσωμα Χ και ένα χρωμόσωμα Υ. Αυτό τα καθιστά ετερογαμετικό φύλο.

Ορισμένα ερευνητικά αποτελέσματα υποδηλώνουν ότι τα δύο χρωμοσώματα Χ προστατεύουν τα θηλυκά από επιβλαβείς μεταλλάξεις και τους προσφέρουν έτσι ένα πλεονέκτημα επιβίωσης. Ωστόσο, στα πουλιά το σύστημα είναι αντίστροφο: εδώ τα θηλυκά είναι το ετερογαμετικό φύλο.

Χρησιμοποιώντας δεδομένα από το Species360 Zoological Information Management System (ZIMS) για πάνω από 1.176 είδη πουλιών και θηλαστικών σε ζωολογικούς κήπους σε όλο τον κόσμο, οι ερευνητές διαπίστωσαν μια σαφή διαφορά στην προσδόκιμη ζωή, η οποία υποστηρίζει την υπόθεση του ετερογαμετικού φύλου.

Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά, στα περισσότερα θηλαστικά (72%) τα θηλυκά ζουν περισσότερο, κατά μέσο όρο 12% περισσότερο.

Αντίθετα, στα περισσότερα είδη πουλιών (68%) τα αρσενικά ζουν περισσότερο, κατά μέσο όρο 5% περισσότερο.

Ωστόσο, υπήρχαν και εκπληκτικές αποκλίσεις και πολλές εξαιρέσεις. "Σε ορισμένα είδη, διαπιστώσαμε το αντίθετο από το αναμενόμενο μοτίβο", λέει η κύρια συγγραφέας Johanna Stärk.

"Για παράδειγμα, σε πολλά αρπακτικά πουλιά, τα θηλυκά είναι τόσο μεγαλύτερα όσο και μακρόβια από τα αρσενικά. Τα φυλετικά χρωμοσώματα μπορούν λοιπόν να εξηγήσουν το φαινόμενο μόνο εν μέρει".

Ο ρόλος του ανταγωνισμού και της γονικής φροντίδας

Εκτός από τη γενετική, ρόλο παίζουν και οι αναπαραγωγικές στρατηγικές. Μέσω της σεξουαλικής επιλογής, κυρίως τα αρσενικά αναπτύσσουν εντυπωσιακά χαρακτηριστικά, όπως πολύχρωμο φτέρωμα, όπλα ή μεγάλο σώμα, τα οποία αυξάνουν την αναπαραγωγική επιτυχία, αλλά μπορούν να μειώσουν τη διάρκεια ζωής.

Η νέα μελέτη υποστηρίζει αυτή την υπόθεση: Στα πολυγαμικά θηλαστικά με έντονο ανταγωνισμό, τα αρσενικά συνήθως πεθαίνουν νωρίτερα από τα θηλυκά.

Αντίθετα, πολλά πουλιά είναι μονογαμικά, με αποτέλεσμα ο ανταγωνισμός να είναι μικρότερος και τα αρσενικά να ζουν συχνά περισσότερο. Συνολικά, οι διαφορές ήταν μικρότερες στα μονογαμικά είδη, ενώ η πολυγαμία και οι έντονες διαφορές μεγέθους συνοδεύονταν από σαφέστερο πλεονέκτημα για τα θηλυκά.

Η γονική φροντίδα παίζει επίσης ρόλο. Οι ερευνητές βρήκαν ενδείξεις ότι το φύλο που επενδύει περισσότερο στην ανατροφή των απογόνων – στα θηλαστικά είναι συχνά τα θηλυκά – τείνει να ζει περισσότερο.

Σε μακρόβια είδη όπως τα πρωτεύοντα, ένα πλεονέκτημα επιλογής μπορεί να έχει επίδραση εδώ: τα θηλυκά επιβιώνουν μέχρι οι απόγονοι να γίνουν ανεξάρτητοι ή να φτάσουν στη σεξουαλική ωριμότητα.

Οι διαφορές μεταξύ των φύλων παραμένουν και στο ζωολογικό κήπο

Μια άλλη εξήγηση θεωρεί ότι οι περιβαλλοντικές επιδράσεις, όπως τα αρπακτικά ζώα, οι ασθένειες ή οι σκληρές κλιματολογικές συνθήκες, είναι η αιτία των διαφορών μεταξύ των φύλων.

Για να το επαληθεύσουν, οι ερευνητές ανέλυσαν πληθυσμούς ζώων σε ζωολογικούς κήπους, όπου αυτοί οι παράγοντες δεν παίζουν σχεδόν κανένα ρόλο.

Το αποτέλεσμα: οι διαφορές στην προσδόκιμη ζωή παρέμειναν – αν και λιγότερο έντονες από ό,τι στους άγριους πληθυσμούς.

Όπως και στους ανθρώπους, οι βελτιωμένες συνθήκες ζωής και η πρόσβαση σε πόρους μειώνουν τη διαφορά μεταξύ των φύλων, χωρίς όμως να την εξαλείφουν πλήρως.

Τα αποτελέσματα καταδεικνύουν ότι οι διαφορές μεταξύ των φύλων στην προσδόκιμη ζωή είναι βαθιά ριζωμένες στις εξελικτικές διαδικασίες.

Πιθανότατα προκύπτουν από την αλληλεπίδραση γενετικών παραγόντων και περιβαλλοντικών επιδράσεων και έχουν διαμορφωθεί από πιέσεις επιλογής για την εξασφάλιση συντρόφων και την επιβίωση των απογόνων.

Οι διαφορές μεταξύ των φύλων δεν είναι λοιπόν μόνο προϊόν του περιβάλλοντος, αλλά μέρος της εξελικτικής μας ιστορίας – και είναι πολύ πιθανό να παραμείνουν και στο μέλλον.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Ι. Βαρδακαστάνης: Το αναπηρικό κίνημα συνεχίζει να αγωνίζεται και να διεκδικεί
Ενδυνάμωση των ασθενών: Καμπάνια ευαισθητοποίησης για την ενίσχυση υιοθέτησης της περιτοναϊκής κάθαρσης στην Ελλάδα
Ποιες τροφές αυξάνουν την καλή χοληστερόλη