Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ως χώροι διαδικτυακής "συνάντησης", ανταλλαγής γνώσεων και εμπειριών δισεκατομμυρίων πολιτών, έχουν συμβάλλει στην εξοικείωση μεγάλου μέρους του κοινού με τον καρκίνο, στην αλληλοϋποστήριξη ασθενών και στη διάδοση πληροφορίας. Ωστόσο, οι παγίδες παραπληροφόρησης καραδοκούν. Ένα στα τρία δημοφιλή άρθρα που αξιολογήθηκαν από ειδικούς στο πλαίσιο μελέτης περιείχαν ψευδείς πληροφορίες, με τη μεγάλη πλειοψηφία αυτών να είναι και δυνητικά επιβλαβείς.

Την ίδια ώρα, και παρά την ευρεία διάχυση της επιστημονικά τεκμηριωμένης γνώσης μέσα από το διαδίκτυο, παραμένει στρεβλή η εικόνα σε μεγάλο μέρος του πληθυσμού για το τι είναι καρκίνος, ποιοι παράγοντες ευνοούν την εμφάνισή του και ποιες είναι οι δυνατότητες ίασης. Είναι χαρακτηριστικό ότι ένας στους τέσσερις ερωτηθέντες σε πρόσφατη μελέτη απάντησε πως η διάγνωση ισοδυναμεί με θανατική καταδίκη.

Ο ειδικευόμενος Παθολογίας - Ογκολογίας στο νοσοκομείο "Γ.Παπανικολάου" της Θεσσαλονίκης, Ιωάννης Γαβαλάς (φωτογραφία), μιλάει στο iatronet.gr για το αποτύπωμα του καρκίνου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως προκύπτει από την αναζήτηση και ανάλυση σχετικής βιβλιογραφίας, το "απόσταγμα" της οποίας παρουσίασε σε εισήγησή του στο 17ο Μετεκπαιδευτικό Σεμινάριο Κλινικής Ογκολογίας που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη.

Κυριαρχεί ο φόβος

Ιρλανδική μελέτη σε σχεδόν 3.000 άτομα επιχείρησε να καταγράψει τις πεποιθήσεις του γενικού πληθυσμού αναφορικά με τον καρκίνο. Το 86% των συμμετεχόντων γνώριζε τουλάχιστον ένα άτομο που είχε διαγνωστεί με νεοπλασματικό νόσημα, στο 42% αυτό το άτομο ήταν μέλος της οικογένειάς του, ενώ 1 στους 16 (6%) είχε ο ίδιος εμπειρία καρκίνου.

Στην ερώτηση "τι σας έρχεται στο μυαλό όταν ακούτε τη λέξη καρκίνος", οι τρεις πρώτες απαντήσεις ήταν "φόβος", "θάνατος" και "νόσος", με ποσοστά 49%, 46% και 40%, αντίστοιχα. Οι λέξεις "θεραπεία" και "χημειοθεραπεία" ακολουθούν με 25% και 20%, ενώ πιο χαμηλά, με 10% βρίσκεται η λέξη "ελπίδα".

Οι ίδιοι άνθρωποι ρωτήθηκαν, μεταξύ άλλων κατά πόσο πιστεύουν ότι "η διάγνωση καρκίνου ισοδυναμεί με τον θάνατο". Παρά το 72% των αρνητικών απαντήσεων, ένας στους τέσσερις (25%) απάντησε θετικά.

Ένα επίσης σημαντικό ποσοστό, 16%, συμφώνησε με τη φράση ότι "δεν υπάρχει τίποτα που μπορεί να κάνει κάποιος για να μειώσει τον κίνδυνο". Στην ερώτηση για τους παράγοντες κινδύνου που αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης, κυριαρχούν ως αυθόρμητες απαντήσεις το κάπνισμα και η έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία χωρίς προστασία, αλλά πολύ πιο χαμηλά η κατανάλωση κόκκινου κρέατος και αλκοόλ, η δίαιτα φτωχή σε φρούτα και λαχανικά και ο ιός HPV.

Η θετική συμβολή των κοινωνικών δικτύων

Μια απλή αναζήτηση σε ένα από τα πιο δημοφιλή κοινωνικά δίκτυα με  τη λέξη "καρκίνος" εμφανίζει μια πλειάδα αποτελεσμάτων. Μεταξύ άλλων, πολλές διαφορετικές ομάδες ασθενών που συνήθως περιέχουν τις λέξεις survivors (επιβιώσαντες), supporters (υποστηρικτές) κ.ά. Πρόκειται για διαδικτυακούς χώρους αλληλοσυμπαράστασης μεταξύ των ανθρώπων που ήρθαν αντιμέτωποι με τον καρκίνο, ορισμένοι από τους οποίους έχουν δεκάδες χιλιάδες μέλη. "Αυτό που βλέπουμε συχνά στις Μονάδες Ημερήσιας Νοσηλείας, όπου δύο ασθενείς που υποβάλλονται σε θεραπεία σε διπλανές καρέκλες και μοιράζονται εμπειρίες και δυσκολίες, εδώ γίνεται σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα", παρατηρεί ο κ. Γαβαλάς.

Θετική συμβολή έχουν και διάφορα μικρά βίντεο που ενημερώνουν με κατανοητό τρόπο τον μη ιατρικό πληθυσμό για τους μηχανισμούς καρκινογένεσης, πώς δρα η χημειοθεραπεία, τι είναι η ανοσοθεραπεία, πώς γίνονται οι κλινικές μελέτες κ.ά. Άλλα βίντεο, τα οποία προβάλλουν ιστορίες ασθενών που διαγνώστηκαν με καρκίνο, μπορούν να εξοικειώσουν τον πληθυσμό με τον καρκίνο και να τον ευαισθητοποιήσουν σε επίπεδο πρόληψης.

Ο ομιλητής παρουσίασε δύο ενδεικτικά βίντεο με διαφορετική προσέγγιση: Στο πρώτο, ασθενής παρουσίαζε τη σύντομη και άνιση μάχη του με μια επιθετική μορφή καρκίνου που διαγνώστηκε σε προχωρημένο στάδιο, μέχρι την κακή κατάληξή του. Στο δεύτερο, μια γυναίκα με καρκίνο του τραχήλου της μήτρας με καλή κατάληξη, αφιέρωσε το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου για να μεταφέρει το μήνυμα του προληπτικού ελέγχου και του εμβολιασμού που η ίδια είχε αμελήσει. "Η πρώτη ιστορία κάνει κυρίως επίκληση στο συναίσθημα και δεν συμβάλλει σημαντικά στην πληροφόρηση, η δεύτερη, αντιθέτως, εκπέμπει σημαντικά μηνύματα πρόληψης", σχολιάζει.

Επαγγελματίες Υγείας μπορούν, επίσης, να ενημερώνονται μέσα από τα προφίλ συναδέλφων τους και συγκεκριμένων λογαριασμών για τις τελευταίες εξελίξεις στη διάγνωση και θεραπεία, όπως παρουσιάζονται σε εκδηλώσεις και συνέδρια ή να λαμβάνουν μέρος σε σεμινάρια επιμόρφωσης.

Η παραπληροφόρηση που παραμονεύει

Ανάμεσα στα αποτελέσματα της αναζήτησης, με λέξεις κλειδιά όπως "πρόληψη" και "θεραπεία" καρκίνου, θα βρει κάποιος και αντιεπιστημονικές προτροπές όπως "φάε αυτό για να προλάβεις τον καρκίνο" ή "πιες αυτό το ρόφημα για να σκοτώσεις τον καρκίνο".

Στο πλαίσιο μελέτης αξιολόγησης, ειδικοί στον καρκίνο έβαλαν στο "μικροσκόπιο" 200 από τα πιο δημοφιλή άρθρα σε κοινωνικά δίκτυα, 50 για κάθε έναν από 4 συνηθισμένους καρκίνους. Σύμφωνα με τα ευρήματα:

  • Το 32,5% των άρθρων βρέθηκε να περιέχει παραπληροφόρηση.
  • Το 30,5% περιείχε επιβλαβείς πληροφορίες.
  • Στο 76,9% των άρθρων που περιείχαν ψευδείς πληροφορίες αυτές ήταν και επιβλαβείς.

Μάλιστα, ο διάμεσος αριθμός αλληλεπιδράσεων για άρθρα με επιβλαβείς πληροφορίες ήταν στατιστικά σημαντικά μεγαλύτερος από τα ασφαλή άρθρα.

"Λανθασμένη θα μπορούσε π.χ. να χαρακτηριστεί μια πληροφορία ότι η μαγειρική σόδα μπορεί να θεραπεύσει τον καρκίνο του προστάτη. Πιθανά επιβλαβής θα μπορούσε να είναι ότι τα έλαια κάνναβης μπορούν να θεραπεύσουν τον καρκίνο του πνεύμονα και το σίγουρα επιβλαβές ότι μια αλκαλική δίαιτα θα μπορούσε να αντικαταστήσει την κλασική αντινεοπλασματική θεραπεία", εξήγησε ο κ. Γαβαλάς.

Άλλη μελέτη, που αξιολόγησε 225 άρθρα στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης εντόπισε εξίσου σημαντικές υστερήσεις, όχι μόνο σε ακρίβεια πληροφοριών, αλλά και σε ζητήματα όπως η υποεκπροσώπηση συγκεκριμένων φυλετικών και κοινωνικών μειονοτήτων. Η ίδια μελέτη κατηγοριοποιεί τα δημοφιλή μέσα κοινωνικής δικτύωσης ως προς την ακρίβεια των πληροφοριών που μεταφέρονται από τους χρήστες τους, προκρίνοντας δύο συγκεκριμένα Μέσα ως πιο κατάλληλα για την προώθηση της ενημέρωσης για τον καρκίνο.

"Αν βάζαμε στη ζυγαριά τα θετικά και τα αρνητικά, ως προς τη συμβολή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην ενημέρωση για τον καρκίνο, θα έλεγα πως αυτή γέρνει προς τα θετικά, υπό την προϋπόθεση ότι ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να φιλτράρει τις πληροφορίες που δέχεται", καταλήγει ο κ. Γαβαλάς.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Ι. Βαρδακαστάνης: Το αναπηρικό κίνημα συνεχίζει να αγωνίζεται και να διεκδικεί
Ενδυνάμωση των ασθενών: Καμπάνια ευαισθητοποίησης για την ενίσχυση υιοθέτησης της περιτοναϊκής κάθαρσης στην Ελλάδα
Ποιες τροφές αυξάνουν την καλή χοληστερόλη