Ο ασθενής με κινητική αναπηρία λόγω κάκωσης μυελού των οστών ή λόγω αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου φοράει μαλακά ρομποτικά ρούχα με ενσωματωμένους αισθητήρες και ηλεκτρονικά κυκλώματα, και κάθεται μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή. Εκεί βλέπει τον εικονικό εκπαιδευτή, ο οποίος μέσα από ένα περιβάλλον που προσομοιάζει αισθητικά σε dojo (χώρο εξάσκησης ιαπωνικών πολεμικών τεχνών), του δείχνει συγκεκριμένες κινήσεις που πρέπει να κάνει, αντιγράφοντάς τον.

Ανάλογα με το βαθμό ανταπόκρισης, ο χρήστης παίρνει ανατροφοδότηση, με σκορ, ηχητική και χρωματική επιβράβευση. Παράλληλα, το φορετό ρομποτικό σύστημα (τζάκετ, παντελόνι ή γάντια, ανάλογα με το σημείο παρέμβασης) του δίνει υποστηρικτική ενεργοποίηση μέσω ενός ηλεκτρικού ερεθίσματος, μιας ηλεκτρικής διέγερσης απευθείας στους μυς που έχουν την παράλυση, υποβοηθώντας την κίνηση. Τόσο η διέγερση, όσο και η ανατροφοδότηση, εξαρτώνται από το βαθμό της δικής του απόδοσης.

Μέσα από παιχνίδια σοβαρού σκοπού σαν το παραπάνω, που αξιοποιούν προηγμένες ρομποτικές τεχνολογίες και διεπαφές ανθρώπου - μηχανής μέσω εικονικής και επαυξημένης πραγματικότητας, επιστήμονες του Εργαστηρίου Ιατρικής Φυσικής και Ψηφιακής Καινοτομίας του Τμήματος Ιατρικής του ΑΠΘ επιχειρούν να βοηθήσουν νευρολογικούς ασθενείς με κινητική αναπηρία να ανακτήσουν μέρος των κινητικών λειτουργιών που έχουν χάσει.

"Τα φορετά μαλακά ρομποτικά συστήματα φέρουν αισθητήρες και ηλεκτρονικά κυκλώματα που καταγράφουν τη θέση των μελών στον χώρο και την ενεργοποίηση των μυών που την ακολουθεί. Ο σκοπός είναι να ενεργοποιούνται τα νευρικά κυκλώματα τα οποία αφορούν την κίνηση", εξηγεί στο iatronet.gr ο Αλκίνοος Αθανασίου (φωτογραφία), επίκουρος καθηγητής Νευροχειρουργικής στο ΑΠΘ με ερευνητικό αντικείμενο τη νευρική τεχνολογία και τη νευροαποκατάσταση και αντιπρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Βιοϊατρικής Τεχνολογίας. "Με τον τρόπο αυτό συνδέουμε τη θέληση του ασθενή για κίνηση με αυτό που παράγει ως αποτέλεσμα με την υποβοήθηση. Αυτό επάγει τη νευροπλαστικότητά του, δηλαδή τη δυνατότητα του νευρικού του συστήματος να προσαρμόζεται σε μια κατάσταση", προσθέτει.

Τα δύο προγράμματα και οι κλινικές μελέτες

Οι παρεμβάσεις έγιναν στο πλαίσιο δύο καινοτόμων προγραμμάτων - NeuroSuitUp και HEROES - που συντόνισε το Εργαστήριο Ιατρικής Φυσικής και Ψηφιακής Καινοτομίας του ΑΠΘ και ο διευθυντής του, καθηγητής Παναγιώτης Μπαμίδης. Το πρώτο αφορά ασθενείς με κάκωση νωτιαίου μυελού στην αυχενική κυρίως μοίρα, που προκαλεί τετραπάρεση και τετραπληγία, ενώ το δεύτερο απευθύνεται σε ανθρώπους με ημιπάρεση και ημιπληγία έπειτα από αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο.

Μετά την ολοκλήρωση των προγραμμάτων, ξεκίνησαν οι αντίστοιχες κλινικές μελέτες, που βρίσκονται σε εξέλιξη, με επικεφαλής επίσης το Εργαστήριο και με διεπιστημονική – διαπανεπιστημιακή συνεργασία.

Μια δεύτερη παρέμβαση που γίνεται, στο πλαίσιο των ίδιων μελετών, αφορά την διεπαφή εγκεφάλου - υπολογιστή και χρησιμοποιεί δύο ρομποτικά χέρια, τα οποία ο ασθενής καλείται να κινήσει με τη σκέψη του: "Παίρνουμε τη θέληση του ασθενή να κινηθεί, απευθείας από την ενεργοποίηση του εγκεφάλου με ηλεκτροεγκεφαλογράφημα και δίνουμε αυτή την εντολή στο εξωτερικό ρομποτικό σύστημα, που είναι οι δύο ανθρωπομορφικοί ρομποτικοί βραχίονες", σημειώνει ο κ. Αθανασίου.

Νευροπλαστικότητα και νευροαποκατάσταση

Οι δύο μελέτες είναι ανοικτές για ένταξη νέων ασθενών, με τους ερευνητές να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί σε ό,τι αφορά την απάντηση στις προσδοκίες τους για αποκατάσταση. "Το πρώτο πράγμα που πρέπει να γνωρίζει ο κόσμος ο οποίος περιμένει κάτι από την πρόοδο της τεχνολογίας, είναι ότι όλα αυτά βρίσκονται σε φάση ανάπτυξης και έρευνας. Υπάρχει το θεωρητικό υπόβαθρο, αλλά αυτή τη χρονική στιγμή δεν μπορούμε να υποσχεθούμε νευρική βελτίωση, μακάρι να συμβεί", διευκρινίζει, προσθέτοντας: "Ένας άνθρωπος ο οποίος συμμετέχει σε ένα τέτοιο πρόγραμμα δεν πρέπει να τρέφει ελπίδες ότι μέσα από αυτό ξαφνικά θα γίνει καλά. Το πρώτο πράγμα που κάνει είναι ότι συμβάλλει στην ανάπτυξη αυτών των προγραμμάτων. Και το μόνο που υποσχόμαστε αυτή τη στιγμή - όχι μόνο εμείς, όλη η τεχνολογία -, είναι ότι κάποια στιγμή αυτά θα αναπτυχθούν τόσο ώστε να μπορούν να προκαλέσουν πραγματική αποκατάσταση. Αυτή τη στιγμή μελετάμε τη νευροπλαστικότητα και ελπίζουμε ότι θα έχει νευροαποκατάσταση".

Εμφύτευση συσκευών διέγερσης και επιτήδειοι

Ερευνητικά προγράμματα που "τρέχουν" σήμερα σε όλο τον κόσμο χρησιμοποιούν διάφορες τεχνολογίες με στόχο τη νευροαποκατάσταση. Μεταξύ αυτών, το μεγάλο πρόγραμμα από το Πολυτεχνείο και Νευροχειρουργική Κλινική της Λωζάνης στην Ελβετία, με τη συμμετοχή άλλων πανεπιστημίων και εταιρειών. Το πρόγραμμα, που έχει εντάξει σήμερα μόλις 10 ασθενείς, επιχειρεί να δημιουργήσει κατάλληλες συσκευές - διεγέρτες (stimulators) που θα εμφυτεύονται κάτω από το ύψος της βλάβης στο νωτιαίο μυελό, με στόχο να ενεργοποιούν την κίνηση με στοχευμένη διέγερση.

Το ελπιδοφόρο εγχείρημα και η δημοσιότητα που έχει αναπτυχθεί γύρω από αυτό, έστρωσε το έδαφος σε επιτήδειους να πουλήσουν ελπίδα σε ασθενείς. "Αυτή τη στιγμή υπάρχουν γιατροί στην Ελλάδα οι οποίοι υπόσχονται ότι μπορούν να κάνουν το ίδιο, και μάλιστα ιδιωτικά. Παίρνουν πολλά χρήματα, με την υπόσχεση ότι θα αποκαταστήσουν την κίνηση", λέει ο κ. Αθανασίου, ο οποίος έχει γίνει αποδέκτης τηλεφωνημάτων ασθενών για το θέμα, προσθέτοντας: "Προφανώς αυτό δεν γίνεται, δεν υπάρχει στην κλινική πράξη. Παίζουν με την ελπίδα των ασθενών, γιατί οι ασθενείς πάντα θα αγκιστρωθούν σε μια ελπίδα, όσο μικρή κι αν είναι".

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Ι. Βαρδακαστάνης: Το αναπηρικό κίνημα συνεχίζει να αγωνίζεται και να διεκδικεί
Ενδυνάμωση των ασθενών: Καμπάνια ευαισθητοποίησης για την ενίσχυση υιοθέτησης της περιτοναϊκής κάθαρσης στην Ελλάδα
Ποιες τροφές αυξάνουν την καλή χοληστερόλη