Νέα δεδομένα στη διαχείριση των σορών φέρνει η πανδημία του κορωνοϊού. Ο επικίνδυνος, ύπουλος και αόρατος εχθρός της ανθρωπότητας εξακολουθεί να κρατά κρυφές κάποιες από τις ιδιότητές του. Μέχρι σήμερα η διεθνής επιστημονική κοινότητα δεν έχει επαρκή γνώση σχετικά με το αν ο παθογόνος ιός παραμένει ενεργός και αν έχει τη δυνατότητα να μεταδίδεται μετά από τον θάνατο του ατόμου. Επίσης, αν συμβαίνει κάτι τέτοιο, δεν γνωρίζουμε για πόσο διάστημα διατηρεί αυτή τη ιδιότητα, υπό ποιες συνθήκες και σε ποια όργανα ή ιστούς παραμένει ζωντανός.

"Σε περίπτωση νεκρού λόγω ύποπτης ή επιβεβαιωμένης λοίμωξης COVID-19 η νεκροτομή πρέπει να αποφεύγεται", αναφέρει η γενική οδηγία του ΕΟΔΥ, με την προσθήκη πως αν κάτι τέτοιο κριθεί αναγκαίο, η διαδικασία πρέπει να γίνεται από εξειδικευμένο προσωπικό και με την πιστή τήρηση συγκεκριμένων μέτρων ατομικής προστασίας για την αποφυγή μετάδοσης του ιού.

Μιλώντας στο iatronet, η αναπληρώτρια καθηγήτρια, διευθύντρια του Εργαστηρίου Ιατροδικαστικής και Τοξικολογίας του Τμήματος Ιατρικής του ΑΠΘ Λήδα Κοβάτση (φωτογραφία κάτω), εξηγεί τα νέα δεδομένα που έχει φέρει η πανδημία στον τομέα της ιατροδικαστικής, καθώς και τις ασφαλιστικές δικλείδες που προβλέπονται, προκειμένου να διασφαλιστεί πως θα υπάρχει πλήρης διερεύνηση της αιτίας του θανάτου πριν οδηγηθεί κάποια σορός για ταφή.

Όπως διευκρινίζει, νεκροψία/νεκροτομή γίνεται σε κάθε αιφνίδιο θάνατο, δηλαδή σε θάνατο που συμβαίνει εκτός νοσοκομείου ή εντός νοσοκομείου σε λιγότερες από 24 ώρες από την εισαγωγή σ΄ αυτό.Για τον λόγο αυτό άλλωστε, συντάσσεται εντολή για νεκροψία-νεκροτομή από τα εφημερεύοντα νοσοκομεία όταν κάποιος αποβιώσει καθ’ οδόν προς το νοσοκομείο (εντός του ΕΚΑΒ) και παραληφθεί νεκρός από το Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών. Η κ. Κοβάτση κάνει την επισήμανση αυτή διότι, όπως μας λέει, ακούει συχνά τα παράπονα των συγγενών προς το εφημερεύον νοσοκομείο όταν αυτό "αρνείται" να χορηγήσει πιστοποιητικό θανάτου και παραγγέλλει νεκροψία/νεκροτομή.

Εξαίρεση στα ανωτέρω αποτελούν οι περιπτώσεις κατά τις οποίες υπάρχει θεράπων ιατρός, ο οποίος παρακολουθούσε τον θανόντα για εύλογο χρονικό διάστημα και μπορεί να χορηγήσει πιστοποιητικό θανάτου,  προσδιορίζοντας την αιτία του θανάτου.

Νεκροψία/νεκροτομή γίνεται επίσης σε όλες τις περιπτώσεις βίαιου θανάτου (σε αυτές περιλαμβάνεται και ο πνιγμός εντός θαλασσίου ύδατος που σχεδόν μονοπωλεί τα νεκροτομεία της χώρας κατά τους θερινούς μήνες).

Τέλος, διευκρινίζεται ότινεκροψία/νεκροτομή μπορεί να ζητηθεί και από τους συγγενείς του θανόντος, στην περίπτωση που αυτοί αμφισβητήσουν το πιστοποιητικό θανάτου που συντάχθηκε από κάποιο ιατρό.

Τι αλλάζει με τον κορωνοϊό

Η πανδημία του κορωνοϊού, ο οποίος έχει χαρακτηριστεί ως παθογόνος παράγοντας υψηλής επικινδυνότητας, έθεσε νέους όρους στην ιατροδικαστική πρακτική.

Στις περιπτώσεις αυτές οι ιατροδικαστές ακολουθούν τις οδηγίες του ΕΟΔΥ και του Βασιλικού Κολεγίου Παθολόγων της Βρετανίας:

"Λαμβάνουμε ένα πολύ λεπτομερές ιατρικό ιστορικό από τους συγγενείς του θανόντος, καθώς και πληροφορίες από τις προανακριτικές αρχές (αστυνομία). Επιπροσθέτως, σε κάθε περιστατικό λαμβάνουμε ρινικό επίχρισμα για τη διενέργεια Covidtest με τη μοριακή μέθοδο και αναμένουμε τα αποτελέσματα πριν προχωρήσουμε στην ιατροδικαστική εξέταση. Εάν το τεστ είναι αρνητικό, προβαίνουμε σε πλήρη νεκροψία/νεκροτομή κατά την συνήθη πρακτική. Εάν το τεστ είναι θετικό, τότε σε συνεργασία με τις εισαγγελικές και τις ανακριτικές/προανακριτικές αρχές σταθμίζουμε τα δεδομένα που έχουμε στη διάθεσή μας για κάθε περίπτωση ξεχωριστά, σταθμίζουμε δηλαδή το σχετικό όφελος και το σχετικό ρίσκο από τη διενέργεια νεκροτομής και πράττουμε αναλόγως. Αν κριθεί από τις αρχές ότι πρέπει να γίνει ιατροδικαστική διερεύνηση των συνθηκών θανάτου, έχουμε την δυνατότητα είτε να προχωρήσουμε σε πλήρη διερεύνηση (λαμβάνοντας πάντα αυξημένα μέτρα προστασίας όπως αυτά προβλέπονται από τις αντίστοιχες οδηγίες) είτε σε μερική, με μεθόδους που ονομάζουμε ελάχιστα επεμβατικές. Αυτή η προσέγγιση περιλαμβάνει την νεκροψία (δηλαδή την εξέταση της εξωτερικής επιφάνειας του σώματος για την διάγνωση τυχόν κακώσεων) και την λήψη βιολογικών δειγμάτων για τοξικολογική εξέταση (η οποία θα αποκαλύψει εάν είχε χορηγηθεί κάποια ουσία στο άτομο πριν αποβιώσει) ή/και ιστολογική εξέταση (η οποία θα αποκαλύψει παθολογικές αλλοιώσεις οι οποίες δεν μπορούν να διαγνωστούν δια γυμνού οφθαλμού)".

Μέχρι σήμερα, όλες οι σοροί που υποβλήθηκαν σε νεκροψία/νεκροτομή στο Εργαστήριο Ιατροδικαστικής και Τοξικολογίας του ΑΠΘ ήταν αρνητικές για τον νέο κορωνοϊό. Σε κάθε περίπτωση, τα μέτρα προστασίας τηρούνται πάντα και κάθε περιστατικό αντιμετωπίζεται ως πιθανό κρούσμα. Οι ίδιες οδηγίες δίνονται από τους ιατροδικαστές και στους υπεύθυνους των Γραφείων Τελετών που παραλαμβάνουν τις σορούς από τα σπίτια και από τα νοσοκομεία.

Τα μέτρα προστασίας του ΕΟΔΥ

"Όλα τα νεκρά σώματα δυνητικά μπορεί να είναι μολυσματικά. Αν και τα περισσότερα παθογόνα δεν μεταδίδονται από νεκρά σώματα σε υγιή άτομα, κάποια από αυτά μπορεί να μεταδοθούν μέσω επαφής με βιολογικά υγρά ή ιστούς του νεκρού σώματος", αναφέρεται στις οδηγίες του ΕΟΔΥ για την διαχείριση νεκρών σωμάτων από επαγγελματίες Υγείας, ιατροδικαστές και Γραφεία Τελετών.

Μεταξύ άλλων, τονίζεται πως είναι απαραίτητη η αποφυγή άμεσης επαφής με αίμα ή άλλα βιολογικά υγρά, και η εφαρμογή εξοπλισμού ατομικής προστασίας (γάντια, αδιάβροχη ρόμπα ή πλαστική ποδιά πάνω από ρόμπα που δεν είναι αδιάβροχη, μάσκα FFP2), προστατευτικά γυαλιά ή ασπίδα προσώπου. Επίσης, κάλυψη τραυμάτων, τομών, εκδορών με αδιάβροχο επίδεσμο, αποφυγή καπνίσματος και κατανάλωσης φαγητού ή νερού, αποφυγή επαφής των χεριών με το στόμα ή τη μύτη, αυστηρή εφαρμογή υγιεινής των χεριών και προσοχή στη χρήση αιχμηρών αντικειμένων.Η αφαίρεση του προστατευτικού εξοπλισμού πρέπει να γίνεται με μεγάλη προσοχή, όλα τα υλικά που θα απορριφθούν πρέπει να τοποθετηθούν στον ειδικό κάδο μολυσματικών αποβλήτων, ενώ όλες οι δυνητικά μολυσμένες επιφάνειες πρέπει να καθαρίζονται με φρέσκο διάλυμα οικιακής χλωρίνης, οι μεταλλικές επιφάνειες με οινόπνευμα και τα εργαλεία να αποστειρώνονται.

Στην περίπτωση που ασθενής με λοίμωξη Covid-19 έχει αποβιώσει στο σπίτι, τα μέλη της οικογένειας πρέπει να φοράνε γάντια σε κάθε επαφή με το νεκρό σώμα και επιπλέον εξοπλισμό αν υπάρχει κίνδυνος διασποράς σωματικών υγρών. Τα ρούχα του ατόμου που φροντίζει το νεκρό πρέπει να αφαιρούνται αμέσως και να πλένονται στους 60-90 βαθμούς. Η φροντίδα πρέπει να γίνεται από τον ελάχιστο αριθμό ατόμων, ενώ άτομα που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες, παιδιά και άτομα άνω των 60 ετών δεν πρέπει να έρχονται σε επαφή. Η οικογένεια αν επιθυμεί μπορεί να δει το νεκρό χωρίς να τον αγγίξει ή/και να τον ασπαστεί, τηρώντας κάθε φορά τις βασικές προφυλάξεις.

Η μάσκα - εξολοθρευτής του Covid

Σύμφωνα με την κ. Κοβάτση, στα όπλα που έχουν στη διάθεσή τους οι επαγγελματίες Υγείας, μεταξύ αυτών και οι ιατροδικαστές, για την ατομική τους προστασία ενδέχεται να προστεθεί σύντομα και η μάσκα - εξολοθρευτής του κορωνοϊού που ανέπτυξε ως πατέντα ερευνητική ομάδα του ΑΠΘ και αναμένει την έγκριση από τις αρμόδιες υπηρεσίες (φωτογραφία πάνω).

Η καινοτόμος αναπνευστική συσκευή, με την ονομασία "VITER1 GR" (VirusTerminatorGreece), δημιουργήθηκε με τη συνεργασία του Τμήματος Ιατρικής της Σχολής Επιστημών Υγείας του ΑΠΘ, με επικεφαλής τον καθηγητή Ορθοπαιδικής Παναγιώτη Γκιβίση και του Τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ, με επικεφαλής τον καθηγητή Χρήστο Αντωνόπουλο.

Η fullface μάσκα μετατρέπει την παθητική προστασία απέναντι στον SARS-CoV-2 σε ενεργητική, με τη χρήση ειδικών λαμπτήρων LED, οι οποίοι παράγουν αποστειρωτική ακτινοβολία UV-C, που εκπέμπεται στον εισπνεόμενο αέρα, ενώ με  τον ίδιο τρόπο αποστειρώνει και τον εκπνεόμενο αέρα.

"Ο SARS-CoV-2 από θηρευτής γίνεται θήραμα", είπε χαρακτηριστικά ο καθηγητής Γκιβίσης στο ΑΠΕ, που αποκάλυψε την ευρεσιτεχνία.

Το μειονέκτημα της μη διενέργειας νεκροψίας - νεκροτομής

Το μεγάλο μειονέκτημα της μη διενέργειας νεκροψίας - νεκροτομής σε αποθανόντες λόγω κορωνοϊού, όπως επισημαίνει η διευθύντρια του Εργαστηρίου Ιατροδικαστικής και Τοξικολογίας, είναι ότι δεν προάγουμε την έρευνα η οποία θα οδηγήσει σε πλήρη κατανόηση των ιδιοτήτων και των χαρακτηριστικών του ιού.

Έτσι λοιπόν, σήμερα ακόμα δεν γνωρίζουμε κρίσιμες πληροφορίες, όπως:

  • Αν επιβιώνει ο ιός στο νεκρό σώμα και αν μπορεί να μεταδοθεί μετά τον θάνατο του ατόμου.
  • Αν επιβιώνει, για πόσο καιρό επιβιώνει.
  • Υπό ποιες συνθήκες επιβιώνει.
  • Σε ποιους ιστούς ή σωματικά υγρά μπορεί να επιβιώνει (π.χ. μπορεί να επιβιώνει στους πνεύμονες και όχι στο αίμα ή το αντίστροφο).

"Δεν γνωρίζουμε αν ο ιός πεθαίνει ή παραμένει ενεργός μετά από παραμονή ενός νεκρού σώματος στον ψυκτικό θάλαμο. Οι οδηγίες για της κηδείες Covid, που προβλέπουν σφραγισμένο φέρετρο με δύο στρώσεις από νάιλον και παραμονή για 10 έτη μέχρι την εκταφή, έχουν δοθεί για λόγους ασφαλείας, λόγω έλλειψης αυτής της κρίσιμης γνώσης. Δυστυχώς οι μελέτες που γίνονται σε παγκόσμιο επίπεδο σε αυτόν τον τομέα είναι ελάχιστες", καταλήγει η κ. Κοβάτση.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Θ Ψαλτοπούλου: Αύξηση περιστατικών καρκίνου σε νέες ηλικίες, ειδικά στο γαστρεντερικό
Να δοκιμάσω να παίρνω μικροδόσεις καφέ;
Κάνε το όπως το "Γ. Παπανικολάου": Δεκάδες πρώιμες διαγνώσεις καρκίνου του πνεύμονα