Online CBT-I: Πόσο αποτελεσματική είναι στη θεραπεία της αϋπνίας;

Με τη συνεργασία του Χαράλαμπου Μερμίγκη, Πνευμονολόγου Ειδικού Ιατρού Ύπνου
Διευθυντή Τμ.Διατ.Ύπνου, Ερρίκος Ντυνάν.

Η Γνωσιακή Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία (CBT-I) είναι η μη φαρμακευτική θεραπεία εκλογής για την αντιμετώπιση της αϋπνίας. Έχει δείξει ότι μειώνει σημαντικά τα επεισόδια αϋπνίας σε σύντομο χρονικό διάστημα και βελτιώνει την ποιότητα του ύπνου συνολικά.

Τι συμβαίνει όμως όταν οι ασθενείς δεν είναι σε θέση να επισκεφθούν ένα ιατρείο ύπνου;

Παρότι η αϋπνία είναι μια αρκετά συχνή διαταραχή ύπνου, επιδημιολογικά ξέρουμε ότι το 10% παρουσιάζει αϋπνία, μόλις το 37% επισκέπτεται κάποιον ειδικό ύπνου. Ένας από τους βασικούς λόγους είναι ότι δεν είναι προσβάσιμο σε όλους ένα ιατρείο ύπνου και πολλές φορές η αϋπνία προσεγγίζεται από τους περισσότερους ανθρώπους ως ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζετα μόνο με φαρμακευτική αγωγή. Ωστόσο, γνωρίζουμε από τη διεθνή βιβλιογραφία ότι η χρήση μόνο φαρμακευτικής αγωγής στην αϋπνία αντίκειται στις  Αμερικάνικες και Ευρωπαϊκές οδηγίες για την αντιμετώπιση της αϋπνίας.

Τα τελευταία χρόνια έχουν διεξαχθεί αρκετές ερευνητικές εργασίες προκειμένου να διερευνήσουν την αποτελεσματικότητα της εξ’αποστάσεως ψυχοθεραπείας.

Η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία είναι μια ερευνητικά τεκμηριωμένη θεραπεία η οποία μπορεί να διεξαχθεί με επιτυχία μέσω διαδικτυακών μέσων τηλεδιάσκεψης σε μια μεγάλη γκάμα διαταραχών, όπως οι αγχώδεις διαταραχές, η κατάθλιψη, αλλά και η αϋπνία. Άλλωστε, όπως παρατηρούμε και σήμερα οι ψυχοθεραπείες μέσω τηλεδιάσκεψης είναι το βασικό εργαλείο δουλειάς την εποχή της πανδημίας.

Βρέθηκε λοιπόν ότι σε μελέτες που χρησιμοποίησαν onlineCBT-I  τα οφέλη της θεραπείας διατηρήθηκαν και 1.5 χρόνο μετά το πέρας της θεραπείας. Σε αρκετές μελέτες μάλιστα φαίνεται ότι θεραπευτικά οφέλη έχουν και ασθενείς με συννοσηρές διαταραχές, όπως κατάθλιψη ή καρκίνο. Η onlineθεραπεία γίνεται είτε με τα συνήθη μέσα τηλεδιάσκεψης είτε μέσω ειδικών πλατφορμών.

Εκτός βέβαια από την τηλε-ψυχοθεραπεία, υπάρχει και η digital ψυχοθεραπεία, στην περίπτωση της αϋπνίας το dCBT-I. Όταν λέμε βέβαια digital θεραπεία, εννοούμε διάφορους ψηφιακούς τρόπους διεξαγωγής της, αυτό γίνεται είτε με καθοδήγηση μέσω ηλεκτρονικών μέσων, όπως κάποιες εφαρμογές αυτο-βοήθειας είτε μέσω αυτοματοποιημένων οδηγιών. Οι οδηγίες αυτές για καλύτερο ύπνο, βοηθούν στη μείωση των συμπτωμάτων αλλά υστερούν στη δημιουργία σχέσης που αναπτύσσεται στη δια ζώσης θεραπεία. Φαίνεται λοιπόν ότι σε σύντομο διάστημα μετά το πέρας της θεραπείας, τα άτομα ανακουφίζονται από την αϋπνία αλλά σε βάθος χρόνου δεν έχουν γίνει αρκετές μελέτες που να αποδεικνύουν τη διατήρηση του θεραπευτικού οφέλους.

Συνοψίζοντας έχει βρεθεί ότι η ψυχοθεραπεία μέσω τηλεδιάσκεψης ή άλλων τεχνολογικών μέσων είναι το ίδιο αποτελεσματική στην αντιμετώπιση της αϋπνίας  με τη θεραπεία δια ζώσης, καθώς οι τεχνικές που χρησιμοποιούνται στη θεραπεία μπορούν με την ίδια επιτυχία να εφαρμοστούν από το θεραπευόμενο και από απόσταση. Βέβαια φαίνεται ότι η εμπλοκή του θεραπευτή στην ψυχοθεραπευτικη διαδικασία δείχνει μεγαλύτερη επιτυχία σε βάθος χρόνου από ότι οι αυτοματοποιημένες οδηγίες καθοδήγησης μέσω εφαρμογών. Επιπλέον, η θεραπευτική σχέση που αποτελεί βασικό μέσο θεραπείας στην ψυχοθεραπεία δεν αντικαθίστανται μέσω των ηλεκτρονικών μέσων. 

Bιβλιογραφία

Qaseem A, Kansagara D, Forciea MA, Cooke M, Denberg TD. Clinical Guidelines Committee of the American College of P. Management of chronic insomnia disorder in adults: a clinical prac- tice guideline from the American College of Physicians. Ann Intern Med. 2016;165(2):125–33 Guideline of the American College of Physicians recommending cognitive behavioral therapy as the treatment of choice for insomnia.

Riemann D, Baglioni C, Bassetti C, Bjorvatn B, DolencGroselj L, Ellis JG, et al. European guideline for the diagnosis and treatment of insomnia. J Sleep Res. 2017;26(6):675–700.

Lorenz N, Heim E, Roetger A, Birrer E, Maercker A. Randomized controlled trial to test the efficacy of an unguided online interven- tion with automated feedback for the treatment of insomnia. BehavCognPsychother. 2018;47:287–302.

Vedaa O, Hagatun S, Kallestad H, Pallesen S, Smith ORF, Thorndike FP, et al. Long-term effects of an unguided online cog- nitive behavioral therapy for chronic insomnia. J Clin Sleep Med. 2019;15(1):101–10.

van Straten A, van der Zweerde T, Kleiboer A, Cuijpers P, Morin CM, Lancee J. Cognitive and behavioral therapies in the treatment of insomnia: a meta-analysis. Sleep Med Rev. 2018;38:3–16 Most recent meta-analysis on the efficacy of cognitive behavioral therapy for insomnia.